Waleska von Tiele-Winckler

Valeska Franziska Charlotte Florentine von Winckler
Waleska na portrecie z lat 50. XIX w.
Herb von Tiele-Winckler
Rodzina	Tiele-Wincklerowie
Data i miejsce urodzenia	26 sierpnia 1829 Kolonia Łagiewnicka koło Królewskiej Huty
Data i miejsce śmierci	18 marca 1880 Berlin
Ojciec	Franz von Winckler
Matka	Alwina Kalide
Mąż	Hubert von Tiele
Dzieci	Franciszka, Klaus Hubert, Helena, Franciszek Hubert, Hans Werner, Günter, Walter, Hildegarda, Ewa, Klara
Rodzeństwo	Maria (zm. 1829)

Waleska von Tiele-Winckler (ur. 26 sierpnia 1829 w Kolonii Łagiewnickiej koło Królewskiej Huty, zm. 18 marca 1880^[1] w Berlinie) – niemiecka szlachcianka, właścicielka dóbr katowickich, matka m.in. Franza Huberta i Evy von Tiele-Winckler.

Waleska von Winckler urodziła się jako córka Franza von Wincklera, właściciela m.in. Miechowic i Katowic, oraz jego pierwszej żony - Alwiny Kalide, siostry górnośląskiego rzeźbiarza Teodora Kalidego. Alwina zmarła, gdy Waleska miała trzy miesiące^[2]. Waleskę wychowywała jej macocha, druga żona Franza - Maria Aresin. Mieszkali wówczas w pałacu w Miechowicach koło Bytomia. Waleska nosiła imiona: Waleska Franciszka Charlotta Florentyna (niem. Valeska Franziska Charlotte Florentine), a w późniejszym czasie używała nazwiska von Winckler-Domes (Domes to nazwisko panieńskie jej macochy Marii Aresin).

W 1854 mężem Waleski został Hubert von Tiele, służący w wojsku pruskim na Górnym Śląsku jako podporucznik^[3]. Dzięki temu Hubert uzyskał prawo używania nazwiska i herbu żony (połączenie nazwisk i herbów von Tiele-Winckler według nadania ks. von Mecklemburg-Schwerin z 6 grudnia 1854). Mieli wspólnie ósemkę dzieci, w tym Franza Huberta i Ewę. Waleska była katoliczką^[4], a Hubert protestantem^[5]. W kolejnych latach majątek rodziny został pomnożony pięciokrotnie, zakupiono posiadłość Kujawy w okolicach Prudnika, a w 1886 – dobra w Mosznej.

Waleska jako spadkobierczyni fortuny Wincklerów prowadziła szeroko zakrojoną działalność dobroczynną, obejmując opieką ubogich i chorych^[6]. Przyczyniła się do rozwoju urbanistycznego Bytomia i Katowic^[7]. W 1858 roku Waleska i Hubert założyli w szybko rozwijającej się wsi Katowice Dworską Dyrekcję Górniczą Mysłowice–Katowice (niem. Herrschaftlich Myslowitz–Kattowitzer Bergwerksdirektion)^[8]. W latach 1856–1864 Waleska zrealizowała plany swej macochy Marii, polegające na budowie katolickiego kościoła w Miechowicach. Sfinansowała także przebudowę kościoła mariackiego w Bytomiu oraz odnowienie kościoła pw. Świętego Krzyża w Mysłowicach. Przyczyniła się do budowy pierwszej katolickiej świątyni w Katowicach^[9]. Przekazała teren pod budowę kościoła ewangelickiego i szkoły w Katowicach. W 1871 Waleska sprzedała Katowicom teren przeznaczony na budowę miejskiego gimnazjum, a Hubert miał zapewnić środki finansowe na urządzenie pracowni fizycznej (2000 talarów)^[8].

Była autorką „Tradycji rodzinnych”, stanowiących jej osobiste wspomnienia, będących bardzo ważnym źródłem wiedzy na temat rodziny Tiele-Wincklerów oraz dziejów Miechowic. „Tradycje rodzinne” w zamiarze Waleski miały być wskazówkami dla jej dzieci w dorosłym życiu. Pierwsza część powstała w 1868, a druga (kilkustronicowe uzupełnienie) została spisana jesienią 1875. Wspomnienia w przekładzie na język polski wydano w 2019 nakładem Muzeum Historii Katowic^[10][11].

Zmarła w Berlinie 18 marca 1880 po długiej chorobie^[12]. Pochowano ją w krypcie rodowej w kościele w Miechowicach, a następnie w 1907 przeniesiono na cmentarz rodzinny w Mosznej. Po śmierci Waleski, Hubert ożenił się powtórnie 14 marca 1883 z Różą von der Schulenberg^[13].

• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Katowicach
• Plac Tiele-Wincklerów w Katowicach
• Zamek Tiele-Wincklerów w Katowicach
• Tiele-Wincklerowie