Ten artykuł dotyczy 52 dal. Zobacz też: inne dywizjony artylerii noszące numer 52.

52 Dywizjon Artylerii Lekkiej (52 dal) – pododdział artylerii lekkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany przez 27 pułk artylerii lekkiej z Włodzimierza Wołyńskiego.

Dywizjon został sformowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, w I rzucie mobilizacji powszechnej^[1]. Jednostką mobilizującą był 27 pułku artylerii lekkiej stacjonujący we Włodzimierzu Wołyńskim^[2]. Organizacja wojenna pododdziału zakładała, że w jego składzie znajdzie się dowództwo, trzy baterie armat i kolumna amunicyjna. Każda z baterii była uzbrojona w cztery 75 mm armaty wz. 1897^[a]. Dywizjon miał być jednostką artylerii odwodu Naczelnego Wodza. Pod koniec czerwca 1939 została podjęta decyzja na podstawie planu mobilizacyjnego "W 1" o włączeniu dywizjonu w skład rezerwowego 38 pułku artylerii lekkiej^[3] jako I dywizjon pułku. Dywizjon został zmobilizowany w dniach 31 sierpnia – 5 września 1939, we Włodzimierzu Wołyńskim. Mobilizowany dywizjon posiadał braki kadrowe i materiałowe. 4 września dalsze formowanie dywizjonu przeniesiono do pobliskiego Łobaczyna. Tam uzupełniano braki i kończono formowanie. Od 6 września prowadzono szkolenie oraz odbyto ostre strzelanie na poligonie na tzw. "Żydówce". 10 września 52 dal został załadowany do transportu kolejowego.

52 dal wyruszył transportem kolejowym w kierunku Niżankowic do miejsca koncentracji 38 Dywizji Piechoty Rezerwowej. Z uwagi, że nie dotarł tam nie został przemianowany na dywizjon I/38 pal. Poprzez Żydatycze został skierowany do Lwowa. W nocy z 12 na 13 września 1939 roku dyon został wyładowany w Dublanach i stanął na postoju w lesie, w rejonie Instytutu Rolniczego^[4]. W tym czasie 38 pal, w składzie 38 DP rez. znajdował się w lasach na wschód od Medyki^[5]. 13 września do Lwowa dotarła 1 bateria, a w nocy z 13 na 14 września reszta dywizjonu. Po przybyciu do Lwowa początkowo dywizjon został podzielony na baterie i plutony i wyznaczony do obrony przeciwpancernej w szykach piechoty i jako artyleria bezpośredniego wsparcia^[6]. 14 września zajmował stanowiska ogniowe: 1 bateria przy ul. Gródeckiej i Janowskiej, 2 bateria, plutonami przy ul. Zamarstynowskiej i Stryjskiej, 3 bateria obstawiała wyloty dróg w rejonie Podzamcza. Tego dnia baterie dywizjonu ostrzeliwały stwierdzone pojazdy pancerne i samochody w rejonie Sichowa i Wólki Sichowskiej oraz gniazda broni maszynowej w rejonie Kulparkowa. Nocą 13/14 września grupa kanonierów z ochotnikami studentami pod dowództwem 4 oficerów dywizjonu wykonała wypad celem odzyskania z przedpola jaszcza z amunicją i rozpoznania stanowisk nieprzyjaciela^[7]. Dowódca 52 dal mjr Sobolewski był dowódcą grupy artylerii odcinka południowego, oprócz 2 i 3 baterii dywizjonu w skład grupy wchodziły też bateria 5/33 pal oraz 2 i 3 baterie OZAL nr 6 (nazywane 2/5 pal i 3/5 pal) jako artyleria przeciwpancerna. 15 września obie baterie ostrzeliwały wykryte cele w postaci niemieckiej piechoty, pojazdy w rejonie Sokolniki, Sichowa i Kleparowa. Straty poniesione 14 i 15 września, to: 13 rannych kanonierów, w tym 4 ciężko i 1 oficer^[8]. W dniach 15 i 16 września bateria 2/52 dal ostrzeliwała Zboiska i Hołosko Wielkie i wzgórza 324 i Hołosko Małe, 1/52 dal Kortumową Górę, obsługa lkm 2 baterii zestrzeliła niemiecki samolot obserwacyjny. Straty dywizjonu, to 1 poległy i 5 rannych kanonierów i utracone 3 konie. 52 dal wspierał obronę również na odcinku zachodnim^[9].

W dniu 16 września dywizjon wspierał ogniem natarcie wojsk Frontu Południowego przebijającego się do Lwowa i kontrataki załogi lwowskiej na niemieckie jednostki oblegające Lwów. Z uwagi na to baterie dywizjonu ostrzeliwały cele na przedpolu odcinka północnego i zachodniego Kortumową Górę, Hołosko Wielkie, Sanatorium oraz wzg. 324, Klasztor w Zboiskach wzg.325^[10]. 17 i 18 września baterie dywizjonu ostrzeliwały te same cele otrzymując na to odpowiednie dotacje amunicji. Przy czym 18 września o godz. 13.50 dywizjon ostrzelał lotnisko w Skniłowie, gdzie zaobserwowano 9 bombowych (transportowych?) samolotów niemieckich z tego 2 unieruchomiono^[11]. 19 września ponownie ostrzeliwano cele na przedpolu grupy piechoty, pojazdy, w tym pancerne i samoloty na lotnisku w Skniłowie. Baterie 2 i 3 wspierały głównie odcinek południowy 1/52 dal głównie odcinek północny. Od 16 do 22 września 1 bateria armat na odcinku północnym wchodziła w skład kombinowanego dywizjonu artylerii lekkiej kpt. Stefana Płosso wraz z 1 i 2 baterią armat i 2 baterii haubic OZAL nr 6^[12]. W obronie Lwowa jednostka walczyła do 22 września 1939 roku, następnie wraz z całym garnizonem lwowskim skapitulował przed Armią Czerwoną.

Dowództwo^[13]

• dowódca dywizjonu – mjr art. mgr Kazimierz Sobolewski
• adiutant – ppor. rez. Edward Malczewski
• oficer zwiadowczy – ppor. Władysław Filip Łuczyński
• oficer łączności – ppor. rez. Wincenty Marian Chabura
• oficer łącznikowy – ppor. rez. Ewaryst Hołdanowicz
• oficer obserwacyjny – por. rez. Jan Marcjan Wnekowski
• oficer płatnik - ppor. rez. Jan Wiśniewski
• lekarz weterynarii – ppor. rez. lek. wet. Tadeusz Józef Łada-Kłodziński

1 bateria

• dowódca baterii – kpt. rez. art. Edward Jan Nowak
• oficer zwiadowczy – ppor. rez. Piotr Płonek^[13]
• oficer ogniowy – ppor. rez. Jan Jaszczęć^[13]
• dowódca plutonu - ppor. rez. Ewaryst Hołdanowicz^[14]
• dowódca plutonu – ppor. rez. Julian Colonna-Walewski^[15]

2 bateria

• dowódca baterii – kpt. Józef Bilewski
• oficer zwiadowczy - ppor. Mieczysław Zawirski^[14]
• oficer baterii - ppor. rez. Karol Korba^[14]

• szef baterii – plut. Bronisław Mucha

3 bateria

• dowódca 3 baterii – ppor. Woźniak^[16], kpt. Wacław Kużas^[7][17]
• oficer baterii – por. rez. Tadeusz Skrowaczewski

• Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 roku. wyd. 2. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02830-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010. ISBN 978-83-86100-83-5. OCLC 674626774.
• Piotr Zarzycki. Artyleria w obronie Lwowa w roku 1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 2005. Warszawa. 
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków 1995: Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
• Piotr Zarzycki: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 27 pułk artylerii lekkiej. Zeszyt 81. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-93-4. OCLC 830291173.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1-16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
• Przemysław Dymek: Wołyńska Dywizja. 27 Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-083-6.