6 Eskadra Wywiadowcza
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
21 grudnia 1918 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. pil. Stefan Bastyr |
| Działania zbrojne | |
| Wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
III Grupa Lotnicza (1918-1920) |
6 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Eskadra została sformowana 7 listopada 1918, na przejętym od Cesarskiego i Królewskiego Lotnictwa lotnisku Lewandówka we Lwowie, z racji miejsca powstania została nazwana „eskadrą lwowską”[1], wkrótce potem przemianowana na 2 eskadrę bojową[2]. W jej skład początkowo weszły samoloty pozostawione przez Austriaków.
Wojna polsko-ukraińska
[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy lot bojowy w wojnie polsko-ukraińskiej w obronie Lwowa został wykonany 5 listopada 1918[3] przez załogę: por. obs. Janusza de Beaurain i por. pil. Stefana Bastyra (samolot Oeffag C.II[4] lub według innych publikacji Hansa-Brandenburg C.I)[5]. Był to zarazem pierwszy lot polskiego samolotu, jeszcze przed oficjalną datą odzyskania niepodległości i dla jego upamiętnienia obchodzono w tym dniu co roku (do 1931 roku) Święto Lotnictwa Polskiego.
21 grudnia 1918 eskadra weszła w skład Lwowskiej Grupy Lotniczej dowodzonej przez por. Bastyra[6]. W grudniu 1918 eskadra wykonywała zadania wsparcia jednostek naziemnych oraz loty rozpoznawcze. Łącznie w grudniu wykonano 28 lotów bojowych i kilka łącznikowych. Na stanie eskadry były m.in. 4 samoloty Hansa-Brandenburg C.I (spośród 6 samolotów całego wyposażenia).
21 grudnia 1918 jednostka podczas ujednolicania numeracji otrzymała nazwę 6 eskadra lotnicza (wywiadowcza). Weszła w skład III Grupy Lotniczej. Na 25 lutego 1919 w jej skład wchodziło 5 samolotów Hansa-Brandenburg C.I, 2 Oeffag i 1 Albatros C.XII, a w maju 1919: 4 Hansa-Brandenburg C.I, 2 Hannover CL.II, 1 Oeffag i 1 Albatros C.XII (BFW)[7]. Eskadra przez cały czas uczestniczyła w intensywnych walkach pod Lwowem, wykonując loty rozpoznawcze i bombowe. Raport Inspektora Wojsk Lotniczych z 13 marca 1919 wykazuje, że eskadra w tym czasie posiadała 1 samolot, 6 pilotów i 3 obserwatorów[8]. Z początkiem maja oddziały polskie rozpoczęły przygotowania do ofensywy na froncie ukraińskim. W tym czasie eskadra dysponowała 9 samolotami. Były to:4 Brandenburgi, 2 Rolandy CL-2, 1 Oeffag i 1 BFW C-12[9].
Początkowe operacje wojny polsko-radzieckiej
[edytuj | edytuj kod]Po zakończeniu wojny polsko-ukraińskiej, w lipcu 1919 eskadrę skierowano na lotnisko pod Tarnopolem[10], a jej dowództwo objął por. Kazimierz Swoszowski[11].
Pod koniec 1919 zmniejszyła się intensywność działań na froncie wojny polsko-radzieckiej. W październiku 1919 eskadra wykonała dla dowództwa Frontu Podolskiego 18 lotów rozpoznawczych, a w listopadzie – 12 lotów[12]. Od lutego 1920 intensywność walk wzrosła. 4 lutego 1920 w locie rozpoznawczym został zestrzelony dowódca eskadry por. pil. Kazimierz Swoszowski razem z obserwatorem, ppor. Feliksem Błaszkiewiczem. Dowództwo objął tymczasowo por. Franciszek Peter, a od marca por. Adolf Wiesiołowski[13]. Wykorzystując względny spokój na froncie, w okresie jesienno–zimowym eskadra prowadziła szkolenie personelu lotniczego i uzupełniała stany[a]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra wchodziła w skład III Grupy Lotniczej, posiadała 7 pilotów, 4 obserwatorów i 4 samoloty[15]. W lutym eskadra wykonała 43 zadania bojowe, zrzucając 330 kg bomb. W marcu działała dla 5 Dywizji Piechoty, dysponując już 10 samolotami, 6 pilotami i 4 obserwatorami[13].
Wiosną 1920 roku III Grupę Lotniczą, w skład której wchodziła 6 eskadra, przeorganizowano na 3 dywizjon lotniczy, wchodzący w skład 6 Armii (dawnego Frontu Podolskiego). W kwietniu 1920, w związku z polską ofensywą, eskadrę przebazowano do Płoskirowa. Brała ona udział w walkach w kwietniu (25 lotów bojowych), lecz w maju jej udział był już mało intensywny (8 lotów) z uwagi na zużycie sprzętu[16]. W czerwcu podczas polskiego odwrotu eskadra wycofała się do Tarnopola, gdzie otrzymała trzy samoloty Airco DH.9, przeprowadzając w drugiej połowie miesiąca 12 lotów szturmowych przeciw kawalerii radzieckiej. W lipcu eskadra została wycofana do Lwowa, borykając się z brakami sprzętu. Z użyciem wyremontowanych tam samolotów, eskadra wzięła udział w obronie Lwowa, wykonując 20 lotów w samej pierwszej dekadzie sierpnia[17].
Operacja warszawska – bitwa pod Lwowem – sierpień 1920
[edytuj | edytuj kod]Na początku sierpnia na lotnisku Lewandówka stacjonowały cztery eskadry 3 dywizjonu lotniczego: 5. i 6 eskadry wywiadowcze, 7. i 15 eskadra myśliwska. Ich wyposażenie stanowiło 6 samolotów wywiadowczych i 10 myśliwskich[18]. Od 10 sierpnia zaczęła się zwiększać liczba codziennych lotów na front. Miało to związek ze skierowaniem się jazdy Budionnego w kierunku Lwowa[18]. Na dzień 15 sierpnia 6. eskadra posiadała 3 samoloty sprawne i 2 w remoncie[18]. Będąc w strukturach 3 dywizjonu, na wyposażeniu miała samoloty Airco DH.9. W bitwie pod Lwowem eskadra operowała z lotniska we Lwowie. Wówczas cały 3 dywizjon, w tym 6 eskadra, przypisany był do 6 Armii na Froncie Południowym. Front miał za zadanie bronić Lwowa i szachować Armię Konną Budionnego w Małopolsce wschodniej[19].
17 sierpnia 1920 roku cały 3 dywizjon (w składzie czterech eskadr) otrzymał rozkaz powstrzymania armii Budionnego, tego dnia na 19 samolotach łącznie wykonał 69 lotów szturmowych, a 18 sierpnia na 14 samolotach – 72 loty[20].
Przez noc 16/17 sierpnia mechanicy naprawili uszkodzone i postrzelane samoloty. Rankiem 17 sierpnia wystartowało 19 samolotów. Zadanie dywizjonu polegało na wspomaganiu wojsk własnych w rejonie Busk – Krasne, a także powstrzymywaniu kolumn jazdy sowieckiej w marszu na Lwów. Podczas akcji szturmowej pięć samolotów zostało poważnie uszkodzonych w zderzeniach z jeźdźcami (sic!). Tego dnia kawaleria Budionnego poniosła bardzo wysokie straty, a natarcie sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii zostało odparte wyłącznie przy pomocy samolotów. Łącznie 17 sierpnia 19 maszyn wykonało 69 lotów szturmowych. Następnego dnia pogorszyły się znacznie warunki atmosferyczne. Wykonywano loty wywiadowcze a później atak na oddziały czerwonoarmistów grupujące się na północny wschód i wschód od Lwowa. Tego dnia po południu ceł ataków lotniczych został przesunięty w okolice Żółtańc, gdzie następnego dnia zamierzano wykonać przeciwuderzenie własnej kawalerii. W tym rejonie ppor. Tarasiewiczowi skutecznie zbombardował bolszewicką kolumnę zaopatrzeniową. Jedna z jego bomb trafiła w wóz konny z długiego ich szeregu i spowodowała wybuch i zniszczenie całej 15-wozowej kolumny amunicyjnej[21]. Dzień 18 sierpnia był dniem największego wysiłku bojowego lotników w czasie obrony Lwowa. Przeprowadzono wówczas 72 loty bojowe. W walkach tych na szczególne wyróżnienie zasłużyli por. Piniński, ppor. Tarasiewicz, plut. Tysler i por. Wiesiołowski[22].
Wieczorem 18 sierpnia, z powodu zagrożenia naziemnego lotniska w Lewandówce, wszystkie eskadry 3 dywizjonu przeleciały na lotniska pod Przemyślem. W ciągu następnych trzech dni działalność lotnicza została znacznie ograniczona. Dało o sobie znać przemęczenie załóg i zużycie samolotów[23]. We Lwowie pozostało jedynie dowództwo lotnictwa frontu i armii z mjr pil. Cedrikiem Fauntleroyem na czele. 23 sierpnia podczas lotu bojowego został zestrzelony samolot por. Pinińskiego. Mimo lądowania na obszarze zajętym przez nieprzyjaciela, załodze udało się powrócić do eskadry. W związku z poprawą sytuacji, 24 sierpnia eskadra powróciła do Lwowa[23].
Na przełomie sierpnia i września 1920 eskadry 3 dywizjonu brały udział w dalszych działaniach ofensywnych. Od początku września zwalczały kawalerię sowiecką w rejonie Hrubieszowa i Uściługa[23]. W tym czasie działania bojowe nie miały już takiego nasilenia. 6 i 7 eskadra wykonały we wrześniu przeszło 50 lotów, głównie wywiadowczych, bez strat własnych[24].
6 eskadra ostatni lot bojowy wykonała 1 października 1920. Rozejm zastał eskadrę w Lewandówce[25].
Podczas działań wojennych 1918-1920 wykonała ogółem 670 lotów bojowych w czasie 1265 godzin, będąc przez to najaktywniejszą eskadrą polskiego lotnictwa; poniosła przy tym straty 6 osób personelu latającego[26].
Okres pokojowy
[edytuj | edytuj kod]Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 roku eskadry 6. i 17. połączono, tworząc 6 eskadrę wywiadowczą w Łucku.
W sierpniu 1921 roku 6 eskadra wywiadowcza wchodziła w skład II dywizjonu wywiadowczego 2 pułku lotniczego w Krakowie.
W lutym 1925, rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 2300/org., zapoczątkowano reorganizację lotnictwa wojskowego. Polegała ona między innymi na przeformowaniu eskadr wywiadowczych na „lotnicze” oraz zmianie ich numeracji. Pierwsza cyfra oznaczała numer pułku a następna – kolejność eskadry w pułku[27]. 6 eskadra wywiadowcza przemianowana została na 21. eskadrę lotniczą[28].
31 sierpnia 1939 jednostka weszła w skład Brygady Bombowej i przemianowana została na 21. eskadrę bombową lekką. Pod tą nazwą walczyła w kampanii wrześniowej 1939.
| Nazwy jednostki i daty sformowania, przeformowań i rozformowania | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| XI 1918 | eskadra lwowska | II eskadra bojowa | XII 1918 | 6 eskadra lotnicza | 1919 | 6 eskadra wywiadowcza | 1925 | 21 eskadra lotnicza | 21 eskadra liniowa | 21 eskadra bombowa | IX 1939 | |||
Żołnierze eskadry
[edytuj | edytuj kod]| Dowódcy eskadry[29] | ||
|---|---|---|
| Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
| por. / kpt. pil. | Stefan Bastyr | 7 XI 1918 – VII 1919 |
| por. pil. | Kazimierz Swoszowski | od VII 1919 – † 4 II 1920 |
| por. pil. | Franciszek Peter | II 1920 – III 1920 |
| por. pil. | Adolf Wiesiołowski | od III 1920 |
| kpt. pil. | Władysław Jan Kalkus | do 2 II 1923 (?) |
| kpt. pil. | Bolesław Feliks Stachoń | 2 II 1923 – 1 VIII 1923 (?) |
| kpt. obs. | Zygmunt Pistl | od 1 VIII 1923 (?) |
| kpt. obs. | Jan Buczma | (?) |
| Personel latający okresu wojny polsko – bolszewickiej[30] | ||
| Obserwatorzy | Piloci | |
| por. obs. Władysław Toruń | por. pil. Stefan Stec | |
| por. obs. Janusz de Beaurain | por. pil. Eugeniusz Roland | |
| por. obs. Karol Frizer | por. pil. Kazimierz Swoszowski | |
| por. obs. Zygmunt Tebinka | por. pil. Franciszek Peter | |
| por. obs. Zbigniew Biskupski | por. pil. Adolf Wiesiołowski | |
| por. obs. Tadeusz Wereszczyński | por. pil. Juliusz Gilewicz | |
| por. obs. Ksawery Piniński | por. pil. Tadeusz Bukowiecki | |
| por. obs. Henryk Sommerfeld | ppor. pil. Ludwik Idzikowski | |
| ppor. obs. Feliks Błaszkiewicz | ppor. pil. Stanisław Pietruski | |
| ppor. obs. Józef Wojciechowski | chor. pil. Jan Stachura | |
| ppor. obs. Stefan Berezowski | chor. pil. Józef Cagasek | |
| ppor. obs. Bronisław Fabian | pchor. pil. Franciszek Piniński | |
| ppor. obs. Zygfryd Piątkowski | pchor. pil. Alojzy Stix | |
| ppor. obs. Stefan Tarasiewicz | pchor. pil. Witold Krasicki | |
| ppor. obs. Veniero de Piza[31][b] | sierż. pil. Józef Rączka | |
| ppor. obs. Virgiljusz Mastrelli[31][b] | sierż. pil. Paweł Tysler | |
| ppor. obs. Tomasz Turbiak | sierż. pil. Stefan Małaczyński | |
| pchor. obs. Mieczysław Michalak | ||
| ppor. obs. Ryszard Hesse[32] | ||
Wypadki lotnicze
[edytuj | edytuj kod]- 23 lipca 1923 w wypadku lotniczym zginął kpt. obs. Stefan Esztel powracając do Eskadry samolotem Ansaldo 300, który odebrał z wytwórni w Lublinie[28].
Samoloty eskadry
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W tym czasie na Ukrainie toczyły się walki pomiędzy bolszewikami a Armią Denikina atakującą Armię Czerwoną od południa[14]
- ↑ a b Obywatel włoski
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 153.
- ↑ Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.
- ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 14.
- ↑ Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Bellona, Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X. s.97
- ↑ Tomasz Kopański: Lotnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku, w: Militaria i Fakty nr 6/2001, s.40
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 44.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 25, 39.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 29.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 38.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 164.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 40.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 46-48.
- ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 46.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 150.
- ↑ Bartel i in. 1978 ↓, s. 42.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 56-58.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 74-75.
- ↑ a b c Tarkowski 1991 ↓, s. 100.
- ↑ Turbiak 1922 ↓, s. 126.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 100-105.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 101-102.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 103-104.
- ↑ a b c Tarkowski 1991 ↓, s. 104.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 106.
- ↑ Pawlak 1998 ↓, s. 15.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 106, 118.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 12.
- ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 165.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 153–156.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 156.
- ↑ a b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 222.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 155.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- 2 pułk lotniczy 1919-1929. Kraków: Drukarnia Polska Franciszka Zemanka, 1929.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
- Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Tomasz Turbiak. Walki III dywizjonu lotniczego z konną armją Budiennego pod Lwowem. „Bellona”. 5 (2), s. 122-131, 1922. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy.
