Grupa Akrobacyjna Żelazny

Grupa Akrobacyjna „Żelazny”

Tomasz Grabowski (Zlín-526F) i Tadeusz Kołaszewski (Zlín-50) na Pikniku Lotniczym w Płocku 2009
Państwo	Polska
Samoloty	1 Extra-330LC, 1 Extra-330LX, 2 Zlín Z-50, 2 Zlín Z-526F, 1 MDM-1 Fox
Sponsor	Aeroklub Ziemi Lubuskiej
Baza macierzysta	Lotnisko Poznań-Kobylnica
Barwy	Czerwono-białe
Data utworzenia	maj 2000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Grupa Akrobacyjna „Żelazny” – polski, cywilny zespół akrobacji lotniczej.

Grupa powstała w 2000 roku z inicjatywy dyrektora Aeroklubu Ziemi Lubuskiej – Lecha Marchelewskiego. W roku 2008 grupa przeniosła się z Zielonej Góry do Poznania na lotnisko Aeroklubu Poznańskiego. Żelazni dają pokazy w Polsce, oglądać ich można było także m.in. w Korei Południowej, Szwecji, Niemczech, Czechach czy na Słowacji. Nazwa „Żelazny” pochodzi od nazwy jej pierwszego sponsora.

Grupa korzysta z czerwono-białych samolotów Zlin Z-526, Z-50 i Extra-330LC. Od sezonu 2012 Grupa dysponuje szybowcem wyczynowym MDM-1 Fox, za sterami którego zasiada wielokrotny mistrz świata w akrobacji szybowcowej - Jerzy Makula.

16 stycznia 2020. Żelazny dołącza do Orlen Team^[1], który staje się również sponsorem tytularnym. Wszystkie samoloty zostają przemalowane na nowe barwy^[2].

• Wojciech Krupa^[3] – lider
• Piotr Haberland^[3]
• Wojciech Grzechowiak^[3]
• Dominik "Dono" Łuczak^[3][4]
• Krzysztof "Szopa" Szopiński^[3] – prezes i komentator

• Marek Dubkiewicz^[3] – zginął 2 czerwca 2003
• Sebastian Chrząszcz^[3] - zginął 2 czerwca 2003
• Lech Marchelewski^[3] – lider – zginął 1 września 2007
• Piotr Banachowicz^[3] – lewoskrzydłowy – zginął 1 września 2007
• Krzysztof Kossiński^[3] – prawoskrzydłowy
• Wojciech Grzechowiak^[3] – latał w pokazach w 2017 roku
• Tadeusz Kołaszewski^[3] – prawoskrzydłowy lub zamykający - latał w pokazach do 2017
• Paweł Antkowiak^[3] – lewoskrzydłowy
• Wojciech Muszyński^[3] – prawoskrzydłowy
• Agata Nykaza^[3] – solo

1. Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
2. Zlin Z-526AFS – zniszczony w wyniku wypadku 1 września 2007.
3. Zlin Z-526AFS – po wypadku używany jeszcze w 2008 roku do akrobacji solowych. Obecnie nieużywany.
4. Zlin Z-50LA – przekazany 4 listopada 2011 jako eksponat do Muzeum Lotnictwa w Krakowie
5. Zlin Z-50LA – używany w pokazach
6. Zlin Z-50LS – używany w pokazach
7. Zlin Z-50LS – używany w pokazach
8. Extra 330LC – używany w pokazach
9. Zlin Z-526F – używany do szkolenia pilotów
10. MDM Solo Fox – używany w pokazach
11. 4 Extra 330LX – nowa nr 4

• #5 Tadeusz Kołaszewski – zamykający – Zlin-50 SP-AUE
• #6 Wojciech Muszyński – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUC
• #7 Paweł Antkowiak – skrzydłowy - Zlin-50 SP-AUD
• #8 Wojciech Krupa – prowadzący – Extra 330 SP-AUP

• #6 Wojciech Krupa – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUC
• #7 Piotr Haberland – skrzydłowy – Zlin-50 SP-AUD
• #8 Agata Nykaza – prowadzący – Extra 330 SP-AUP
• #10 Magda Stróżyk – szybowiec

1. Lech Marchelewski – lider – Zlin-526F (nie żyje)
2. Piotr Banachowicz – lewoskrzydłowy – Zlin-526 AFS (nie żyje)
3. Krzysztof Kossiński – prawoskrzydłowy – Zlin-526 AFS
4. Piotr Haberland – lewoskrzydłowy – Zlin-50
5. Tadeusz Kołaszewski – prawoskrzydłowy – Zlin-50
6. Wojciech Krupa – prowadzący – Zlin-50

4 listopada 2011 r. samolot Zlin-50LA "4" o numerze seryjnym 0009 i znakach SP-AUB został doprowadzony lotem na Lądowisko Rakowice-Czyżyny, a następnie przekazany Muzeum Lotnictwa przez przedstawicieli Grupy Akrobacyjnej Żelazny: Artura Haładyna, Wojciecha Krupę oraz Piotra Haberlanda^[5].

2 czerwca 2003 roku w czasie lotu treningowego samolotem Let L-200 Morava w okolicach Zielonej Góry doszło do wypadku, w którym zginęło dwóch pilotów grupy: Marek Dubkiewicz i Sebastian Chrząszcz^[6]. Michał Wiśniewski z zespołu Ich Troje złożył hołd pilotom, nagrywając dla uczczenia ich pamięci utwór pt. Requiem^[7].

 Główny artykuł: Katastrofa lotnicza na Radom Air Show 2007.

1 września 2007 roku o godzinie 15.51 (czasu lokalnego) podczas Radom Air Show doszło do wypadku w trakcie wykonywania akrobacji, podczas którego zginęło dwóch pilotów należących do zespołu: Lech Marchelewski (60 lat, nalot ponad 3352 godziny^[8], płk rezerwy, dyrektor Aeroklubu Ziemi Lubuskiej, doświadczony pilot i twórca tej grupy akrobacyjnej), oraz Piotr Banachowicz (25 lat, wylatał ponad 540 godzin), inżynier pilot.

Kolizja nastąpiła w trakcie wykonywania na trzech maszynach pętli z rozejściem u szczytu – tzw. „rozety”. Samoloty miały minąć się w najniższym punkcie manewru w bardzo małej odległości od siebie, jednak samolot Marchelewskiego zderzył się z samolotem Banachowicza. Oba samoloty uległy niemal całkowitemu zniszczeniu, a piloci zginęli w momencie kolizji. Na ziemię spadły już tylko szczątki obu maszyn.

Przyczyny tragedii badały prokuratura i Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Jako najbardziej prawdopodobną przyjęły hipotezę o błędzie pilota, Lecha Marchelewskiego^[9].

W związku z tragedią w Radomiu i Zielonej Górze wprowadzono trzydniową żałobę. Pożegnanie pilotów miało miejsce 7 września na lotnisku AZL w Przylepie koło Zielonej Góry. W ceremonii uczestniczyli gen. Gromosław Czempiński, a także dowódca Sił Powietrznych gen. Andrzej Błasik, zmarłych lotników pożegnali także członkowie grupy „Biało-Czerwone Iskry” z Dęblina. Piloci zostali pośmiertnie oznaczeni Złotą odznaką pilota.

30 czerwca 2008 Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych opublikowała raport końcowy dotyczący wypadku, w którym stwierdza, że decydujący wpływ na błąd pilota i katastrofę mogło mieć słabe zdrowie lidera grupy, Lecha Marchelewskiego, który przyjmował leki na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, o czym nie informował w czasie obowiązkowych okresowych badań dla pilotów^[10]. Stwierdzono również, że drugi z uczestników kolizji, Piotr Banachowicz, mimo iż był dobrze przygotowany do wykonywanych zadań i nie popełnił błędów, nie posiadał upoważnienia do wykonywania pokazów lotniczych^[8].

We wrześniu 2008 Prokuratura Okręgowa w Radomiu umorzyła śledztwo w sprawie katastrofy z powodu śmierci Lecha Marchelewskiego, który zdaniem prokuratury nieumyślnie spowodował zderzenie dwóch samolotów^[11].

• "Los ściga lotnika" – reportaż prasowy (Duży Format, Gazeta Wyborcza)
• Raport końcowy – Zdarzenie nr: 383/07. [zarchiwizowane z tego adresu].