Diyarbakır

Ten artykuł od 2015-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Diyarbakır

Państwo	Turcja
Prowincja	Diyarbakır
Populacja (2013) • liczba ludności	930 000
Nr kierunkowy	(0090)+ 412
Kod pocztowy	21x xx
Tablice rejestracyjne	21
Położenie na mapie Turcji Diyarbakır
37°55′08″N 40°12′38″E/37,918889 40,210556
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Diyarbakır, staroż. Amida (arab. ‏آمد‎, trl. Āmid, trb. Amid, także, niegdyś tylko jako nazwa regionu, ‏ديار بكر‎, trl. Diyār Bakr, trb. Dijar Bakr, tur. Amid, Kara-Amid, aram. Amidu, asyr. Amedu) – miasto nad rzeką Tygrys w południowo-wschodniej Turcji, stolica prowincji o tej samej nazwie. Nazwa prowincji, a dziś także jej stolicy, oznacza po arabsku „domy (region plemienia) Bakr”.

Według danych na rok 2013 miasto zamieszkuje 930 tys. osób, głównie muzułmańskich Kurdów; mieszka tu również garstka chrześcijan – asyryjskich jakobitów, zgromadzonych wokół starożytnego kościoła Matki Boskiej (Meryem Ana Kilisesi) i chaldejczyków, skupionych wokół kościoła świętego Cyriaka (Surp Giragos Keldani Kilisesi) oraz, licznych przed 1915 r. Ormian.

Uniwersytet Tygryski, założony w 1966. Centrum handlu regionalnymi produktami rolniczymi – zbożem, melonami, bawełną, w okolicy wydobycie rud miedzi, węgla kamiennego i ropy naftowej. Ośrodek przemysłu spożywczego i maszynowego oraz rzemiosła jubilerskiego (w złocie, srebrze i miedzi). Węzeł komunikacji drogowej i kolejowej. W okolicy wielka wojskowa baza lotnicza.

Stare miasto otaczają zachowane w całości bizantyjskie mury obronne z czarnego bazaltu, zbudowane w większości w 349 za cesarza Konstancjusza II, odremontowane w XI wieku. Mury mają 6 km długości, cztery główne bramy i kilkanaście mniejszych, 72 wieże obronne. Do zabytków należy również Wielki Meczet (Ulu Camii) z 1179 (dawny kościół świętego Tomasza) oraz inne meczety z czasów osmańskich. Na wzgórzu nad Tygrysem stoi cytadela pochodząca jeszcze z czasów huryckich. Niedaleko Amidy stoi na Tygrysie most Dicle Köprüsü – starożytny (możliwe, że z V wieku), łamany most łukowy.

Miasto zostało założone około 5000 lat temu i od tej pory było nieprzerwanie zamieszkane. Należało do imperiów Hurytów, Hetytów i Asyrii. Przez pewien czas było stolicą aramejskiego królestwa Bit-Zamani. Następnie należało do Medii, potem do państwa perskich Achemenidów. W czasach perskich niedaleko Amidy przekraczała Tygrys Droga Królewska. Po okresie władzy Seleucydów, w 115 zostało zasiedlone przez Rzymian jako Amida. W 359 po długim oblężeniu opisanym przez przebywającego w niej Ammiana Marcellina, opanowali je Sasanidzi. Od IV wieku siedziba biskupstw kościołów nestoriańskiego i jakobickiego. W 638 zostało opanowane przez Arabów, po praktycznym rozpadzie Kalifatu Abbasydów w IX w. miasto stało się stolicą założonego przez Kurda Baza (arab. ‏باذ‎, trl. Bāḏ, trb. Baz) państwa Marwanidów. Amida została zajęta następnie w 1085 przez Turków seldżuckich, a później przez państwa Artukidów, Ajjubidów, Ilchanów, Mameluków, Ak Kojunlu i Safawidów. W latach 1058–1293 siedziba jakobickich patriarchów Antiochii. Od 1515 wchodziło w skład Imperium osmańskiego, stanowiąc bazę wojskową chroniącą granicę turecko-perską. W 1925 w okolicy doszło do rewolty Kurdów, stłumionej przez wojska tureckie – podczas pacyfikacji i późniejszych represji zabito od 40 do 250 tysięcy Kurdów. W 2015 roku cytadela w Diyarbakır oraz krajobraz kulturowy ogrodów Hevsel zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].