Anatomia człowieka

Anatomia człowieka (starogr. ἀνατομή (anatomḗ) - krajanie, rozcinanie, rozczłonkowanie), in. antropotomia (starogr. anthropos – człowiek) – nauka o budowie narządów i układów ciała człowieka, wchodzi w skład morfologii i posługuje się metodami na poziomie mikroskopowym (cytologia) i makroskopowym (np. obserwacji żywych organizmów i badań sekcyjnych zwłok)^[1]. Jest to anatomia opisowa, zwana też anatomią klasyczną. Zajmuje się ona badaniem i opisaniem narządów, które spełniają wspólną funkcję, oraz poszczególnych części ustroju.

Ściśle związane z anatomią są:

• histologia – nauka o tkankach;
• cytologia – nauka o komórce, budowie człowieka na poziomie komórkowym;
• fizjologia – nauka o funkcjonowaniu organizmu^[1].

Obecnie anatomia ściśle wiąże się z fizjologią, poświęcając dużo uwagi funkcji i działaniu poszczególnych narządów^[1]. Jest to anatomia czynnościowa. Anatomia i fizjologia stanowią podstawę medycyny, gdyż nie można skutecznie udzielić pomocy w chorobie nie znając dokładnie budowy i czynności organizmu zdrowego^[2].

Inne działy anatomii to:

Anatomia opisowa, zwaną dawniej normalną, obecnie wyróżniane są:

• Anatomia prawidłowa, która zajmuje się normalnie zbudowanymi, zdrowymi osobnikami w odróżnieniu od;

• Anatomia patologiczna mającej za zadanie opisanie zmian chorobowych zachodzących w narządach podczas choroby.

• Anatomia mikroskopowa – w odróżnieniu od klasycznej anatomii, posługującej się okiem nieuzbrojonym, ten dział posługuje się mikroskopem świetlnym – histologia, lub elektronowym – cytologia, w związku z czym zajmuje się badaniem mikroskopowej struktury poszczególnych narządów. Narządy zbudowane są z tkanek, te zaś z niezwykle drobnych elementów – komórek.

• Anatomia radiologiczna – pierwotnie opisywała organizm ludzki przy użyciu zdjęć rentgenowskich układu kostnego. Ostatnio w związku z wprowadzeniem kontrastów i tomografii jej zakres znacznie się poszerzył.

• Anatomia topograficzna (po grecku topos znaczy "położenie", "miejsce", graphe – "opis") – zajmuje się położeniem poszczególnych narządów w ustroju i wzajemnym ułożeniem ich względem siebie. Doskonała znajomość anatomii topograficznej ma szczególnie duże znaczenie praktyczne dla chirurgii. Z tego względu nazywana jest również anatomią chirurgiczną.

• Anatomia plastyczna – ma na celu badanie kształtów zewnętrznych i wzajemnych proporcji poszczególnych części ciała oraz w ogóle zdobywaniem wiadomości potrzebnych dla artystów plastyków.

• Anatomia funkcjonalna

Nowoczesne techniki rezonansu magnetycznego i USG umożliwiają obrazowanie bez szkodliwego wpływu promieniowania rentgenowskiego na organizm.

W opisie anatomicznym używa się podwójnego nazewnictwa. Polskie nazwy i ich łacińskie odpowiedniki znajdują się w Nomina anatomica i Terminologia anatomica. Obecnie dąży się do wyeliminowania nazw własnych (głównie nazwisk) z nazw, lecz w naukach klinicznych nadal się je powszechnie stosuje.

Za jednego z twórców nowoczesnej anatomii uważa się Andrzeja Wesaliusza, który w 1534 roku stworzył Budowę ludzkiego ciała (łac. De humani corporis fabrica libri septem). Była to jedna z pierwszych publikacji zawierających dokładne opisy budowy ciała poparte drzeworytami ucznia Tycjana o imieniu Calcari^[2].

Narządy ciała, zbudowane z różnych tkanek, łączą się w układy narządów. Wyróżnia się:

• układ ruchu, inaczej układ szkieletowy (układ ruchu bierny) i układ mięśniowy (układ ruchu czynny, aktywny)
• układ pokarmowy, inaczej układ trawienny
• układ nerwowy
• narządy zmysłów
• układ dokrewny, inaczej układ wewnątrzwydzielniczy
• układ oddechowy
• układ moczowo-płciowy
• układ naczyniowy, w którego skład wchodzi układ krwionośny i układ limfatyczny (chłonny)
• powłoka wspólna^[3].

• Polskie Towarzystwo Anatomiczne

• AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5 .
• Wprowadzenie. W: Justyna Mazurek: Atlas anatomiczny. Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2019, s. 5. ISBN 978-83-8059-842-3.