Ten artykuł dotyczy cesarzowej Rosji. Zobacz też: Anna Romanowa (ujednoznacznienie).

Anna Iwanowna Romanowa

Księżna Kurlandii i Semigalii
Okres	od 31 paź.?/11 listopada 1710 do 1731
Poprzednik	Fryderyk Wilhelm Kettler
Następca	Ferdynand Kettler
Cesarzowa Rosji
Okres	od 15?/26 lutego 1730 do 17?/28 października 1740
Poprzednik	Piotr II Aleksiejewicz
Następca	Iwan VI Antonowicz
Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	28 sty.?/7 lutego 1693 Moskwa
Data i miejsce śmierci	17?/28 października 1740 Petersburg
Ojciec	Iwan V
Matka	Praskowia Sałtykowa
Małżeństwo	Fryderyk Wilhelm Kettler
Multimedia w Wikimedia Commons

Anna Iwanowna Romanowa (ros. Анна Иоанновна; ur. 28 stycznia^?/7 lutego 1693 w Moskwie, zm. 17 października^?/28 października 1740 w Petersburgu) – księżna Kurlandii i Semigalii w latach 1711–1731, cesarzowa Rosji^[1] w latach 1730–1740, córka cara Iwana V Aleksiejewicza i Praskowii Fiodorowny Sałtykowej.

Anna Iwanowna spędziła dzieciństwo i młodość wraz z rodzicami z dala od dworskich intryg i spraw politycznych. Początkowo nie była uwzględniana w prawach do rosyjskiego tronu, gdyż te zostały zarezerwowane dla Piotra I Wielkiego i jego potomków. W 1710 roku przeznaczona została na żonę młodego księcia Kurlandii i Semigalii Fryderyka Wilhelma Kettlera, który jednak zmarł kilka miesięcy po zawarciu z nią związku małżeńskiego. Owdowiała księżna Anna z powodu ciągłej nieobecności prawowitego następcy Ferdynanda Kettlera stała się faktyczną władczynią księstwa nadbałtyckiego i od tej pory rezydowała w Mitawie. Nie interesowała się zbytnio sprawami państwa pozostawiając te kwestie swoim doradcom i faworytowi Ernestowi Janowi Bührenowi.

Oddanie przez Annę Iwanownę Księstwa Kurlandii i Semigalii pod opiekę Rosji spowodowało zachwianie równowagi sił w regionie. Przeciwko jej panowaniu wypowiedział się wrogo król Prus Fryderyk Wilhelm I, który podjął starania mające na celu przejęcie księstwa dla Hohenzollernów drogą mariażu dynastycznego. Podobne starania podjęli również Wettynowie i szlachta kurlandzka. Nie mogąc liczyć na powrót Ferdynanda Kettlera stany księstwa zaczęły szukać sobie nowego księcia i przyszłego małżonka Anny w osobie Maurycego Saskiego, który mimo że otrzymał władzę w 1726 roku, to i tak nie utrzymał się przy niej długo, gdyż sprzeciwił się temu kategorycznie Sejm Rzeczypospolitej oraz Rosja.

Zgodnie z testamentem Katarzyny I, rządy w Rosji po bezpotomnej śmierci Piotra II miały sprawować kolejno córki Piotra I, Anna i Elżbieta. Tymczasem Anna Piotrowna zmarła w 1728 roku, zaś przejęcie tronu przez Elżbietę Piotrownę nie było na rękę obozowi Dołgorukowowych, który zamierzał wprowadzić w Rosji oligarchię. Spowodowali więc zwołanie Najwyższej Tajnej Rady, na jej zebraniu przeforsowali uznanie cesarzem rosyjskim księżnej Anny Iwanowny, a następnie wprowadzili w życie tzw. Kondycje ograniczające samodzierżawie.

Po przybyciu w 1730 roku do Rosji, Anna Iwanowna po swojej koronacji w Moskwie nakazała powtórne przeniesienie stolicy do Sankt Petersburga. Rezydując w mieście nad Newą nie interesowała sprawami państwowymi, zajmowała się dworem, balami oraz zabawami. Ważniejsze stanowiska w państwie przejmowali Niemcy inflanccy, pod których wpływami cesarzowa się znajdowała. Realnie rządy w Rosji sprawował w jej imieniu Ernest Jan Bühren, który po otrzymaniu tytułu hrabiowskiego zmienił nazwisko na Biron. Stanął on na czele Tajnej Kancelarii i trzyosobowego Cesarskiego Gabinetu, który całkowicie sobie podporządkował. Otoczenie carycy, w którym znaleźli się między innymi Burkhard Christoph Münnich i Andriej Ostermann szybko odsunęło od władzy wszechwładną dotąd rodzinę Dołgorukowowych, która została zesłana na Syberię.

Z czasem anulowano krępujące władzę cesarską Dwanaście punktów (cesarzowa demonstracyjnie je rozdarła)^[2] i zlikwidowano rząd Najwyższej Tajnej Rady. W Rosji rozpoczęła się dyktatura jednego ministra, który to okres nazywany jest w historii „bironowszczyzną”.

Za panowania cesarzowej Anny Iwanowny rozszerzone zostały znacznie przywileje szlachty, Rosja prowadziła wojnę z Turcją z umiarkowanymi sukcesami i odstąpiła Persji pas terenów wzdłuż południowych wybrzeży Morza Kaspijskiego, zdobytych przez Piotra I. Zawarty też został tzw. traktat Trzech Czarnych Orłów, w którym: Rosja, Austria i Prusy zobowiązywały się wzajemnie, że nie dopuszczą do powrotu Stanisława Leszczyńskiego na tron polski lub umocnienia się władzy Wettynów w Rzeczypospolitej.

Cesarzowa Anna Romanowa założyła Cesarską Szkołę Baletową (znaną obecnie pod nazwą: Akademia Baletu Rosyjskiego im. Agrippiny Waganowej), dając tym samym podwaliny pod rozwój rosyjskiego baletu^[3][4].

Przed śmiercią Anna Iwanowna wyznaczyła na swojego następcę Iwana VI Antonowicza, wnuka swojej siostry Katarzyny. Nowy car-niemowlę nigdy jednak nie przejął faktycznej władzy, gdyż intrygi dworskie, a następnie zamach stanu otworzyły drogę do tronu rosyjskiego Elżbiecie Piotrownie, która uwięziła młodego imperatora.

Anna Iwanowna została pochowana w Soborze Pietropawłowskim w Sankt Petersburgu.

• Car-kołokoł
• Historia Rosji
• Imperium Rosyjskie

• Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, JózefJ. Dobosz (red.), MaciejM. Serwański (red.), IlonaI. Czamańska, Poznań: Wyd. Poznańskie, 1998, ISBN 83-86138-35-1, OCLC 830195365 . Brak numerów stron w książce
• AndrzejA. Andrusiewicz AndrzejA., Carowie i cesarze Rosji. Szkice biograficzne, Warszawa: Fakty, 2001, ISBN 83-7311-126-3, OCLC 830302126 . Brak numerów stron w książce

• Royal Russia Anna Ioannovna Romanova (ang.)