August Heinrich Hoffmann von Fallersleben

August Heinrich Hoffmann von Fallersleben
	; Hoffmann von Fallersleben
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1798 ; Fallersleben, dzisiejszy Wolfsburg, Dolna Saksonia
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 1874 ; Corvey, Nadrenia Północna-Westfalia
Zawód, zajęcie	językoznawca, germanista
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Hoffmann von Fallersleben (właśc. August Heinrich Hoffmann, ur. 2 kwietnia 1798 w Fallersleben, zm. 19 stycznia 1874 w Corvey) – nauczyciel akademicki, germanista (językoznawca), poeta. W 1841 w proteście przeciwko rozbiciu Niemiec napisał późniejszy niemiecki hymn narodowy Pieśń Niemców (Das Lied der Deutschen – „Deutschland, Deutschland über alles”)^[1]. Był też twórcą wielu piosenek dla dzieci, np. Ein Männlein steht im Walde.

Życiorys

Był synem kupca, właściciela gospody i burmistrza miasta Fallersleben Heinricha Wilhelma i Dorothei z domu Balthasar. Uczęszczał do szkoły w Fallersleben, Helmstedt i w Brunszwiku (niem. Braunschweig). Od 1816 studiował teologię w Getyndze (niem. Göttingen) i od 1818 germanistykę w Bonn. Jego nauczycielami byli tu m.in. Jacob Grimm i Ernst Moritz Arndt. Ponieważ nosił bardzo popularne nazwisko oraz również popularne imiona, przybrał przydomek od miejscowości, z której pochodził.

Od 1821 pracował jako bibliotekarz w prywatnej bibliotece Georga von Meusebacha w Berlinie, gdzie poznał m.in. Georga Wilhelma Friedricha Hegla. W 1823 został powołany na stanowisko kustosza biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 1830 był tam profesorem języka i literatury niemieckiej. Aktywny w intelektualnym życiu miasta. W 1827 założył towarzystwo o przekornej nazwie Towarzystwo Bezcelowe (Zwecklose Gesellschaft)^[2], a w 1836, istniejące aż do 1896, adresowane do sfer artystycznych, ale gromadzące ludzi ze wszystkich stanów towarzystwo „Laetitia”^[3].

Przeciwnik monarchii absolutnej. Za wydane w 1842 „Pieśni niepolityczne” (Die unpolitischen Lieder) uznane w Prusach za niecenzuralne został zwolniony z Uniwersytetu, pozbawiony profesury i prawa do pensji^[4]. Nadzorowany przez policję musiał wielokrotnie zmieniać miejsce pobytu i dzięki pomocy przyjaciół zatrzymywał się w różnych miastach i majątkach ziemskich w kilku krajach niemieckich i Holandii. W 1849 został zrehabilitowany i mógł zamieszkać w Nadrenii (niem. Rheinland). W tym samym roku ożenił się ze swoją o 33 lata młodszą siostrzenicą, Idą von Berge. Miał z nią syna, Franza Friedricha, późniejszego malarza.

Od 1855 mieszkał w Corvey. Pracował tu w bibliotece zamkowej^[5].

Jest autorem m.in. tomów wierszy Lieder und Romanzen i Die unpolitischen Lieder (1840 i 1842). Pisał wiersze i piosenki dla dzieci. Wydał też tom tłumaczeń pieśni ludowych z Górnego Śląska. Pieśń Niemców została napisana na wyspie Helgoland (która wtedy należała do Anglii) i w tym samym roku po raz pierwszy zaśpiewana publicznie w Hamburgu.

Przypisy

↑ Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991. ISBN 83-04-03723-8. s. 99 „Hoffmann von Fallersleben August Heinrich (1798–1874), poeta, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodzony w Fallersleben koło Hanoweru, po studiach i udanych początkach kariery literackiej osiadł w 1823 r. we Wrocławiu. Był kustoszem Biblioteki Uniwersyteckiej, a w latach 1830-1842 prof. literatury i języka niemieckiego na UWr. Jego pieśń Deutschland, Deutschland uber alles (1841) w intencji autora miała wyrażać protest przeciwko rozbiciu Niemiec, w rzeczywistości posłużyła niemieckim celom szowinistycznym. Usunięty z Uniwersytetu za krytykę zacofanego ustroju państwa pruskiego w Pieśniach niepospolitych (1840 i 1842), wyjechał do Westfalii. W swej twórczości wykazywał wiele sympatii dla narodu polskiego. O Wrocławiu pisał, że „nie sprawia wrażenia miasta niemieckiego”, podkreślając zarazem polskość Śląska. Tłumaczył na język niemiecki górnośląskie pieśni ludowe.”
↑ dr Michael Stoltz: Die Zwecklose Gesellschaft zu Breslau. [dostęp 2008-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (niem.).
↑ Teresa Kulak: Historia Wrocławia Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 368. ISBN 83-7023-897-1. s. 179 „Za powiązania z opozycją stracił także swoje (zajmowane od 1830 r.) stanowisko profesora języka i literatury niemieckiej Uniwersytetu Wrocławskiego poeta i liberał August Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1898-1774), sławny – wbrew osobistym intencjom – z szowinistycznej w wymowie pieśni Deutschland, Deutschland uber alles. Założył on we Wrocławiu „prywatny związek” o żeńskiej nazwie „Laetitia”, w którym spotykali się „ludzie ze wszystkich stanów”. Pisał dla nich „niepolityczne pieśni”, ukazując w satyrycznej formie sytuację wewnętrzną Prus, policyjne rządy i ograniczenia cenzury, wskutek czego artykuły prasowe stały się kronikarskim zapisem rutynowych i banalnych czynności dworu. Z tego okresu pochodzi jego złośliwy wierszyk, komentujący intelektualną miałkość publicystyki prasowej: Wiele jest ciekawych rzeczy w gazecie! O naszej ojczyźnie i o całym świecie. Czegośmy się dzisiaj z niej nie dowiedzieli! Jak naszą księżną gościnnie przyjęli, Że wielki książę do nas zjedzie, Co król zjadł wczoraj na dworskim obiedzie, Którędy cesarz podróżował w lecie, Że wszyscy wkrótce zjadą się w komplecie – Jakie to ciekawe! Jakie to ciekawe! Ojczyźnie, Boże, błogosław łaskawie!”; s. 196 „[...] August H. Hoffmann utworzył w 1827 r. własne, przekornie nazwane Towarzystwo Bezcelowe (Zwecklose Gesellschaft). W jego wieloletniej działalności oraz adresowanej do sfer artystycznych „Laetitii” (1836-1896) w prześmiewczej formie skupiano się na wszystkich „cnotach” mieszczańskiego życia.”.
↑ Andrzej Zieliński: Wrocławskie aktualności sprzed lat. Ossolineum, 1979, s. 274. ISBN 83-04-00231-0. s. 54 „1843 Profesor wolnomyśliciel. Z Wrocławia, dn. 16 stycznia Profesor filozofii przy Uniwersytecie tutejszym dr August Henryk Hoffmann wydał jak wiadomo, drugą część swoich Unpolitische Lieder [Pieśni apolitycznych] w Hamburgu. Pieśni te zostały natychmiast zakazane nie tylko w Prusach, lecz też w innych państwach Rzeszy Niemieckiej i minister oświecenia publicznego JW. Eichorn uważał rzeczą konieczną przeciw panu Hoffmannowi formalny proces wytoczyć, a ponieważ się pokazało, że w pieśniach rzeczonych stosunki polityczne i socjalne Niemiec, a mianowicie Prus, są wyszydzane i wyśmiane, i takie zdania i zasady są obwieszczane, które do nienawiści i pogardy przeciw królowi i rządowi zachęcają i powszechnym powinny być zgorszeniem, zapadł więc wyrok, obecnie przez N. Pana potwierdzony, w moc którego p. Hoffmann od profesury swojej bez pensji został oddalonym. Najwięcej inkryminowane pieśni są następujące: 1) Grosshandel (Wielki handel), w którym wskazując na Polskę, podział kraju tego zaszły wskutek traktatów p. Hoffmann jako handel ludźmi i zaprzedanie dusz wystawia i go handlem niewolnikami porównywa [...] Było to zarazem porównanie i zapowiedź przyszłych grabieży: I powtórzą czyn złowieszczy Chętni przecież są Jest nie jedna Polska jeszcze Którą dzielić chcą 8) Turkische Liturgie [Turecka liturgia], zalecająca ironicznie modły kościelne za króla, a to dlatego, ponieważ „nieprzyjaciół naszych kochać powinniśmy”. [...] 10) Vieh und Virilstimmen [Głosy bydła i wyborców], w której powiada, że prośby i błagania poddanych niemieckich w uszach władców nieprzyjemniej jeszcze brzmią aniżeli ryczenie wołów albo krząkanie świń Oprócz tych pieśni przytaczają jeszcze ze dwadzieścia, w których pan Hoffmann urzędników cywilnych i wojskowych, a mianowicie szlachtę, nielitościwie siecze. „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”, nr 20. August Henryk Hoffmann von Fallersleben (1798-1874) przez dwadzieścia lat związany by z Uniwersytetem, początkowo jako kustosz Biblioteki Uniwersyteckiej, następnie jako profesor języka i literatury niemieckiej. Był jednym z wybitniejszych twórców poezji politycznej, a wymieniony wyżej tom dał początek tego typu poezji w literaturze niemieckiej lat czterdziestych. Hoffmann zajmował się kulturą i literaturą Śląska, a szczególnie wielkie zasługi położył jako badacz folkloru; wydał też tom tłumaczeń pieśni ludowych z Górnego Śląska.”.
↑ Czesław Karolak, Wojciech Kunicki, Hubert Orłowski: Dzieje kultury niemieckiej. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14732-7. Cytat: Narodowo-liberalny nurt młodoniemieckich eli intelektualnych reprezentował Hoffmann von Fallersleben, twórca niemieckiego hymnu narodowego. W latach 20. i 30. działał jako profesor języka i literatury na uniwersytecie we Wrocławiu. W latach 40. zaangażował się na rzecz spełnienia przez Wilhelma IV obietnic konstytucyjnych w zakresie liberalizacji. Interesował i zajmował się intensywnie historią kultury flamandzkiej i walką Flamandów o odrębność narodową, w upatrywał swego rodzaju „przykład” dla Niemiec. W latach 1830–1862 ukazała się we Wrocławiu jego Horae Belgicae. Swoim narodowo-liberalnym poglądom dawał Fallersleben wyraz w Unpolitische Lieder (Pieśni niepolityczne, 1840-41), które wbrew ironicznemu tytułowi były jak najbardziej polityczne; tu zwarł także swój słynny tekst Das Lied der Deutschen (Pieśń Niemców), powstały w 1841 r. podczas pobytu na wyspie Helgoland, należącej wtedy do Anglii. Pieśń ta była śpiewana do melodii Josepha Haydna (pochodzącej z II części jego kwartetu smyczkowego C-dur op. 76 nr 3) i stanowiła jednocześnie hymn austriacki. W 1842 r., Fallersleben został zmuszony do opuszczenia kraju; dopiero w 1848 został zrehabilitowany i zatrudniony przez księcia Wiktora zu Hohenlohe-Schillingsfurst na zamku Corvey nad Wezerą. Hoffmann von Fallersleben zasłużył się także jako wydawca Monatsschrift fur Schlesien” oraz śląskich pieśni ludowych. (pol.).

Linki zewnętrzne

Literatur von und über August Heinrich Hoffmann von Fallersleben. Deutschen Nationalbibliothek. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).
August Heinrich Hoffmann von Fallersleben. zeno.org. (niem.).
Hoffmann-von-Fallersleben-Museum. Stadt Wolfsburg. [dostęp 2020-02-25]. (niem.).
Hoffmann von Fallersleben. (niem.).
dr Michael Stoltz: Hoffmann von Fallersleben. 2004-08-09. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-04)]. (niem.).
Hoffmann-von-Fallersleben-Gesellschaft. (niem.).
August Heinrich Hoffmann von Fallersleben – dzieła w bibliotece Polona

[1] Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991. ISBN 83-04-03723-8. s. 99 „Hoffmann von Fallersleben August Heinrich (1798–1874), poeta, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodzony w Fallersleben koło Hanoweru, po studiach i udanych początkach kariery literackiej osiadł w 1823 r. we Wrocławiu. Był kustoszem Biblioteki Uniwersyteckiej, a w latach 1830-1842 prof. literatury i języka niemieckiego na UWr. Jego pieśń Deutschland, Deutschland uber alles (1841) w intencji autora miała wyrażać protest przeciwko rozbiciu Niemiec, w rzeczywistości posłużyła niemieckim celom szowinistycznym. Usunięty z Uniwersytetu za krytykę zacofanego ustroju państwa pruskiego w Pieśniach niepospolitych (1840 i 1842), wyjechał do Westfalii. W swej twórczości wykazywał wiele sympatii dla narodu polskiego. O Wrocławiu pisał, że „nie sprawia wrażenia miasta niemieckiego”, podkreślając zarazem polskość Śląska. Tłumaczył na język niemiecki górnośląskie pieśni ludowe.”

[2] r Michael Stoltz: Die Zwecklose Gesellschaft zu Breslau. [dostęp 2008-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (niem.).

[3] Teresa Kulak: Historia Wrocławia Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 368. ISBN 83-7023-897-1. s. 179 „Za powiązania z opozycją stracił także swoje (zajmowane od 1830 r.) stanowisko profesora języka i literatury niemieckiej Uniwersytetu Wrocławskiego poeta i liberał August Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1898-1774), sławny – wbrew osobistym intencjom – z szowinistycznej w wymowie pieśni Deutschland, Deutschland uber alles. Założył on we Wrocławiu „prywatny związek” o żeńskiej nazwie „Laetitia”, w którym spotykali się „ludzie ze wszystkich stanów”. Pisał dla nich „niepolityczne pieśni”, ukazując w satyrycznej formie sytuację wewnętrzną Prus, policyjne rządy i ograniczenia cenzury, wskutek czego artykuły prasowe stały się kronikarskim zapisem rutynowych i banalnych czynności dworu. Z tego okresu pochodzi jego złośliwy wierszyk, komentujący intelektualną miałkość publicystyki prasowej: Wiele jest ciekawych rzeczy w gazecie! O naszej ojczyźnie i o całym świecie. Czegośmy się dzisiaj z niej nie dowiedzieli! Jak naszą księżną gościnnie przyjęli, Że wielki książę do nas zjedzie, Co król zjadł wczoraj na dworskim obiedzie, Którędy cesarz podróżował w lecie, Że wszyscy wkrótce zjadą się w komplecie – Jakie to ciekawe! Jakie to ciekawe! Ojczyźnie, Boże, błogosław łaskawie!”; s. 196 „[...] August H. Hoffmann utworzył w 1827 r. własne, przekornie nazwane Towarzystwo Bezcelowe (Zwecklose Gesellschaft). W jego wieloletniej działalności oraz adresowanej do sfer artystycznych „Laetitii” (1836-1896) w prześmiewczej formie skupiano się na wszystkich „cnotach” mieszczańskiego życia.”.

[4] Andrzej Zieliński: Wrocławskie aktualności sprzed lat. Ossolineum, 1979, s. 274. ISBN 83-04-00231-0. s. 54 „1843 Profesor wolnomyśliciel. Z Wrocławia, dn. 16 stycznia Profesor filozofii przy Uniwersytecie tutejszym dr August Henryk Hoffmann wydał jak wiadomo, drugą część swoich Unpolitische Lieder [Pieśni apolitycznych] w Hamburgu. Pieśni te zostały natychmiast zakazane nie tylko w Prusach, lecz też w innych państwach Rzeszy Niemieckiej i minister oświecenia publicznego JW. Eichorn uważał rzeczą konieczną przeciw panu Hoffmannowi formalny proces wytoczyć, a ponieważ się pokazało, że w pieśniach rzeczonych stosunki polityczne i socjalne Niemiec, a mianowicie Prus, są wyszydzane i wyśmiane, i takie zdania i zasady są obwieszczane, które do nienawiści i pogardy przeciw królowi i rządowi zachęcają i powszechnym powinny być zgorszeniem, zapadł więc wyrok, obecnie przez N. Pana potwierdzony, w moc którego p. Hoffmann od profesury swojej bez pensji został oddalonym. Najwięcej inkryminowane pieśni są następujące: 1) Grosshandel (Wielki handel), w którym wskazując na Polskę, podział kraju tego zaszły wskutek traktatów p. Hoffmann jako handel ludźmi i zaprzedanie dusz wystawia i go handlem niewolnikami porównywa [...] Było to zarazem porównanie i zapowiedź przyszłych grabieży: I powtórzą czyn złowieszczy Chętni przecież są Jest nie jedna Polska jeszcze Którą dzielić chcą 8) Turkische Liturgie [Turecka liturgia], zalecająca ironicznie modły kościelne za króla, a to dlatego, ponieważ „nieprzyjaciół naszych kochać powinniśmy”. [...] 10) Vieh und Virilstimmen [Głosy bydła i wyborców], w której powiada, że prośby i błagania poddanych niemieckich w uszach władców nieprzyjemniej jeszcze brzmią aniżeli ryczenie wołów albo krząkanie świń Oprócz tych pieśni przytaczają jeszcze ze dwadzieścia, w których pan Hoffmann urzędników cywilnych i wojskowych, a mianowicie szlachtę, nielitościwie siecze. „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”, nr 20. August Henryk Hoffmann von Fallersleben (1798-1874) przez dwadzieścia lat związany by z Uniwersytetem, początkowo jako kustosz Biblioteki Uniwersyteckiej, następnie jako profesor języka i literatury niemieckiej. Był jednym z wybitniejszych twórców poezji politycznej, a wymieniony wyżej tom dał początek tego typu poezji w literaturze niemieckiej lat czterdziestych. Hoffmann zajmował się kulturą i literaturą Śląska, a szczególnie wielkie zasługi położył jako badacz folkloru; wydał też tom tłumaczeń pieśni ludowych z Górnego Śląska.”.

[5] Czesław Karolak, Wojciech Kunicki, Hubert Orłowski: Dzieje kultury niemieckiej. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14732-7. Cytat: Narodowo-liberalny nurt młodoniemieckich eli intelektualnych reprezentował Hoffmann von Fallersleben, twórca niemieckiego hymnu narodowego. W latach 20. i 30. działał jako profesor języka i literatury na uniwersytecie we Wrocławiu. W latach 40. zaangażował się na rzecz spełnienia przez Wilhelma IV obietnic konstytucyjnych w zakresie liberalizacji. Interesował i zajmował się intensywnie historią kultury flamandzkiej i walką Flamandów o odrębność narodową, w upatrywał swego rodzaju „przykład” dla Niemiec. W latach 1830–1862 ukazała się we Wrocławiu jego Horae Belgicae. Swoim narodowo-liberalnym poglądom dawał Fallersleben wyraz w Unpolitische Lieder (Pieśni niepolityczne, 1840-41), które wbrew ironicznemu tytułowi były jak najbardziej polityczne; tu zwarł także swój słynny tekst Das Lied der Deutschen (Pieśń Niemców), powstały w 1841 r. podczas pobytu na wyspie Helgoland, należącej wtedy do Anglii. Pieśń ta była śpiewana do melodii Josepha Haydna (pochodzącej z II części jego kwartetu smyczkowego C-dur op. 76 nr 3) i stanowiła jednocześnie hymn austriacki. W 1842 r., Fallersleben został zmuszony do opuszczenia kraju; dopiero w 1848 został zrehabilitowany i zatrudniony przez księcia Wiktora zu Hohenlohe-Schillingsfurst na zamku Corvey nad Wezerą. Hoffmann von Fallersleben zasłużył się także jako wydawca Monatsschrift fur Schlesien” oraz śląskich pieśni ludowych. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]