Banan (owoc)
_%27Red_Dacca%27_-_red_banana.jpg)
.svg)
Banan – jadalny owoc tropikalny, z botanicznego punktu widzenia – jagoda[1], wytwarzany przez kilka gatunków roślin zielnych z rodzaju banan (Musa) (największe znaczenie użytkowe mają owoce banana zwyczajnego)[1][2].
Słowo banan pochodzi bądź od arabskiego słowa banan, oznaczającego palec[3] lub z afrykańskiego języka wolof, w którym rośliny te określa się mianem banaana[4].
Uprawiane są głównie w strefie międzyzwrotnikowej – w Afryce, Ameryce Południowej i Północnej oraz w Azji i krajach Pacyfiku[1][2].
Najczęściej banany mają od 10 do 15 cm, największe okazy osiągają do 30 cm. Rosną w groniastych owocostanach[2]. Owoce poszczególnych gatunków różnią takie cechy jak stopień mączystości czy zawartość cukrów, co decyduje o ich zastosowaniu kulinarnym.
Często spotykanym mitem na temat bananów jest twierdzenie, że w końcówkach tych owoców mogą znajdować się lamblie – pasożyty wywołujące lambliozę[5]. Dłuższa końcówka owocu jest pozostałością po szypułce, a krótszy, drugi koniec to pozostałość po szyjce słupka kwiatu. Szypułki bananów łączą się w tzw. „rączki” i „kiście” lub „wiązki” – w takiej postaci skupiającej po kilka owoców odciętych z owocostanu banany trafiają do oferty handlowej[6]. Pojedynczy owoc zwany jest „paluszkiem”, „rączkę” tworzy kilka zrośniętych z sobą owoców, a kilka rączek zrasta się następnie w „wiązkę” liczącą zwykle ok. 20 „paluszków”[7].
Wartość odżywcza
[edytuj | edytuj kod]Należy wziąć pod uwagę, że owoce z importu, często sztucznie doprowadzane do stanu dojrzałości[8], mają inną wartość odżywczą.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28[9] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]
Banany w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Producenci
[edytuj | edytuj kod]W 2014 łączne zbiory bananów wyniosły wg danych FAOSTAT-u 114 130 tysięcy ton, z czego na Azję przypadało 55,8%, na obie Ameryki 24,7%, Afrykę 17,9%, Oceanię 1,3% oraz Europę 0,3%. Największymi producentami były następujące kraje[12]:
| Najwięksi producenci bananów (2017) (w mln ton) | |
|---|---|
 Indie |
30,48 |
 Chiny |
11,42 |
 Indonezja |
7,16 |
 Brazylia |
6,68 |
 Ekwador |
6,28 |
 Filipiny |
6,04 |
 Angola |
4,3 |
 Gwatemala |
3,89 |
 Kolumbia |
3,79 |
 Tanzania |
3,48 |
 Kostaryka |
2,55 |
 Meksyk |
2,23 |
 Wietnam |
2,05 |
| Łącznie na świecie | 113,92 |
Łącznie uprawy bananów zajęły obszar 5 393 811 ha[12]. Głównymi eksporterami owoców w 2014 były Ekwador (26% światowego eksportu), Filipiny (15%), Kostaryka (12%), Kolumbia (7,8%) i Gwatemala (7,2%), a największymi importerami – kraje Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny i Rosja[13].
Przez lata znaczącym producentem bananów była amerykańska korporacja United Fruit Company, założona w 1899 roku. Jej obecnym następcą jest główny amerykański dystrybutor bananów Chiquita Brands International[14]. Firma ta miała trzynastoprocentowy udział w światowym eksporcie bananów w 2013, podczas gdy jej główni konkurenci: Fresh Del Monte Produce (do 1989 część spółki Del Monte Foods) 12% zaś Dole Food Company 11%[15].
W 2014 banany były głównym produktem eksportowym Belize[13].
Transport i przechowywanie
[edytuj | edytuj kod]Banany wymagają dalekiego transportu z miejsca, gdzie są uprawiane do miejsca sprzedaży. Aby osiągnąć jak najdłuższą trwałość skórki, której wygląd decyduje o wartości handlowej owoców, zbiór bananów następuje przed osiągnięciem dojrzałości. Owoce wymagają ostrożnego traktowania, szybkiego transportu do portów, schłodzenia i transportu w chłodniach. Celem jest powstrzymanie bananów przed wydzielaniem etylenu, naturalnego środka powodującego ich dojrzewanie. Takie postępowanie umożliwia przechowanie i transport przez 3-4 tygodnie w temperaturze 13 °C. Po przybyciu na miejsce przeznaczenia banany trafiają do dojrzewalni – miejsca gdzie umieszczane są w temperaturze 17 °C i traktowane etylenem o niskim stężeniu. Po kilku dniach banany zaczynają dojrzewać i rozprowadzane są do docelowej sprzedaży. Niedojrzałe banany nie powinny być przechowywane w domowych lodówkach, ze względu na zbyt niską temperaturę, która szkodzi owocom. Dojrzałe banany mogą być przechowane w domowej chłodziarce przez kilka dni.
Dwutlenek węgla (który banany wytwarzają samoistnie) i sorbenty etylenu mogą wydłużyć trwałość owoców nawet w wyższych temperaturach. Efekt ten można wykorzystać pakując owoce w szczelny worek polietylenowy z dodatkiem absorbentu etylenu (np. nadmanganianu potasu). Zabieg ten wydłuża okres przechowywania do 3-4 tygodni bez potrzeby chłodzenia[16][17][18].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Julia F. Morton: Fruits of warm climate. Miami. s. 29–46.
- ↑ a b c banan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-02-20].
- ↑ Dan Keppel, Banana, Hudson Street Press, 2008; s. 44.
- ↑ Banana. [w:] Merriam-Webster [on-line]. [dostęp 2011-09-17]. (ang.).
- ↑ Banan zabija?. PPR (Pierwszy Portal Rolny) / NashNet Spółka Akcyjna, 2015-12-03. [dostęp 2021-04-12].
- ↑ Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 1333/2011 z dnia 19 grudnia 2011 r. ustanawiające normy handlowe dotyczące bananów, zasady weryfikacji zgodności z tymi normami handlowymi i wymogi dotyczące powiadomień w sektorze bananów. eur-lex.europa.eu. [dostęp 2021-04-12].
- ↑ J.G. Vaughan, Catherine Geissler, Rośliny jadalne, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 114, ISBN 83-7255-326-2.
- ↑ Ciemna strona banana. [w:] fairtrade.org.pl [on-line]. Fairtrade Polska. [dostęp 2017-02-20].. Tamże: Na podstawie artykułu Rebeki Cohen, Global Issues for Breakfast: The Banana Industry and its Problems, w: The Science Creative Quarterly, wydanie 3, wrzesień 07 – kwiecień 08.
- ↑ 09040, Bananas, raw [Scientific Name: Musa acuminata Colla]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
- ↑ a b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21): Bananas, raw Nutrition Facts & Calories. [w:] Self Nutrition Data [on-line]. Condé Nast.. [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ a b Production/Yield quantities of Bananas in World + (Total), Production share of Bananas by region, Production of Bananas: top 10 producers. [w:] www.fao.org [on-line]. FAOSTAT. [dostęp 2017-02-22]. (ang.).
- ↑ a b Bananas. [w:] atlas.media.mit.edu [on-line]. The Observatory of Economic Complexity. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-18)]. (ang.).
- ↑ Chiquita Brands International, Inc. History. [w:] www.fundinguniverse.com [on-line]. „International Directory of Company Histories”, Vol. 21. St. James Press, 1998. [dostęp 2017-02-22]. (ang.).
- ↑ Companies. [w:] www.bananalink.org.uk [on-line]. Banana Link. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-23)]. (ang.).
- ↑ Scott, KJ, McGlasson, WB, Roberts, EA. Potassium permanganate as an ethylene absorbent in polyethylene bags to delay ripening of bananas during storage. „Australian Journal of Experimental Agriculture”. 10 (43), s. 237–240, 1970. DOI: 10.1071/EA9700237.
- ↑ KJ Scott JR Blake, G Strachan, BLTugwell, WB McGlasson. Transport of Bananas at Ambient Temperatures using Polyethylene Bags. „Tropical Agriculture”. 48, s. 163–165, 1971.
- ↑ KJ Scott, S Gandanegara. Effect of Temperature on the Storage Life of bananas Held in Polyethylene Bags with an Ethylene Absorbent. „Tropical Agriculture”. 51, s. 23–26, 1974.
