Batalion ON „Ostrów”

Ostrowski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Ostrów”) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Batalion został sformowany w maju 1939 roku, w składzie Kaliskiej Brygady ON, według etatu batalionu ON typ IV. Jednostka została zorganizowana w oparciu o 60 Obwód Przysposobienia Wojskowego. Batalion stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VII: dowództwo oraz 1 i 2 kompania w Ostrowie Wielkopolskim, natomiast 3 kompania w Odolanowie.

Jednostką administracyjną i mobilizującą dla Ostrowskiego batalionu ON był 60 pp w Ostrowie Wlkp.

W lipcu 1939 roku dowódca Armii „Poznań”, gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba podporządkował dowódcom wielkich jednostek piechoty i kawalerii, pod względem taktycznym, wszystkie brygady i bataliony ON znajdujące się w pasie działania armii. Dowódcy 25 Dywizji Piechoty zostało podporządkowane Dowództwo Kaliskiej Brygady ON z podległymi batalionami: Krotoszyńskim i Ostrowskim.

Latem 1939 funkcję prezesa Powiatowego Komitet Przyjaciół Ostrowskiego Batalionu Obrony Narodowej w Ostrowie Wielkopolskim pełnił prezes Sądu Okręgowego w Ostrowie, kpt. rez. Kazimierz Ansion^[1].

Batalion został „skrzyknięty” w dniu rozpoczęcia mobilizacji alarmowej 24 sierpnia 1939. Po zakończeniu prac organizacyjnych batalion ON „Ostrów” (bez kompanii) z dwoma armatami przeciwpancernymi zajął stanowiska w ramach osłony garnizonu Ostrów Wielkopolski, na pozycji Wierzbno-Łąkociny. Kompania ON „Odolanów” z batalionu ON „Ostrów” zajęła stanowiska obronne w Odolanowie^[2].

Batalion rozpoczął kampanię wrześniową w składzie 25 DP.

1 września 1939 na pozycje prawego skrzydła dywizji natarcie wykonał niemiecki 183 pp Landwehry w rejonie Krotoszyna. Na odcinku zajmowanym przez batalion ON „Ostrów” i I batalion 60 pp dwa niemieckie bataliony opanowały las Nadleśnictwa Gliśnica, zbliżając się do stanowisk obu batalionów. Trwały jedynie starcia patroli rozpoznawczych. Batalion ON „Ostrów” o godz. 20.00 otrzymał rozkaz zerwania styczności z nieprzyjacielem i wycofania się po linii Daniszyn, Radłów, Pruszków, Pawłówek. Działająca oddzielnie kompania ON „Odolanów” wycofała się szosą Topola Mała, Franklinów, Lewków, Kotowiecko, Skaryszewek^[3].

2 września batalion znajdował się w rejonie miejscowości Pawłówek. Skąd następnie przemieścił się nad Prosnę po południu osiągnął rejon Wola Doroszewska, Żydów, gdzie zluzował pododdziały 29 pułku Strzelców Kaniowskich i wspólnie z Kawalerią Dywizyjną 25 DP organizował obronę Prosny^[4]. Nocą 3/4 września batalion podjął marsz przez Godzisze, Chełmce, Tłokinię, Skarszewek, drogą na Turek do rejonu Kotwasic. Po dotarciu 4 września na miejsce batalion wszedł w skład zgrupowania dowódcy 70 pułku piechoty i po południu zajął stanowiska obronne w miejscowości Morawina, której miał bronić. Tego dnia było aktywne lotnictwo niemieckie, które ostrzeliwało i bombardowało oddziały na postoju i maszerujące drogą Kalisz-Turek. Podczas wydawania obiadu został zaskoczony batalion ON „Ostrów” i poniósł największe straty osobowe i w sprzęcie w całej dywizji^[5]. Nocą 4/5 września batalion podjął marsz na Przedmoście Koło docierając do kolonii Galew i wsi Bogdałów. Następnie batalion przegrupował się do rejonu Kościelec, Koło, gdzie wszedł w skład improwizowanego pułku ON ppłk. dypl. Kazimierza Sabatowskiego podległemu dowódcy Zgrupowania ON płk. Stanisława Siudy^[6]

Obsada dowództwa batalionu i pododdziałów^[7][8]:

• dowódca batalionu – mjr adm. (piech.) Antoni Bukała^[a]
• adiutant batalionu – por. Józef Cyba
• lekarz batalionu - por. lek. rez. Chmiel
• dowódca plutonu zwiadu – plut. Piotr Kapała
• dowódca 1 kompanii ON „Ostrów I” – por. Bernard Stayer
  • dowódca I plutonu – por. rez. Mieczysław Donaj
  • dowódca II plutonu – por. rez. Julian Goncarewicz
  • dowódca III plutonu – NN
  • dowódca plutonu ckm – NN
• dowódca 2 kompanii ON „Ostrów II” – por. Edmund Wciórki
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Lech Rowiński
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Adolf Zieliński
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Józef Kałużny
  • dowódca plutonu ckm – ppor. rez. Franciszek Zieliński
• dowódca 3 kompanii ON „Odolanów” – kpt. Romuald Jan Maszkiewicz^[10]
  • dowódca I plutonu – ppor. rez. Wieczerzak
  • dowódca II plutonu – ppor. rez. Wawrzyniak
  • dowódca III plutonu – ppor. rez. Płóciennik
  • dowódca plutonu ckm – ppor. rez. Edmund Wielicki

• Tadeusz Böhm: Bataliony Obrony Narodowej w Wielkopolsce w latach 1936-1939 i ich rola w kampanii wrześniowej. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1996. ISBN 83-87133-01-9.
• Przemysław Dymek: 60 Pułk Piechoty. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 180. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2012. ISBN 978-83-62046-31-7.
• Przemysław Dymek: Niepokonana Dywizja. 25 Kaliska Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Warszawa-Poznań: Oficyna Wydawnicza Ajaks, Taktyka i Strategia, 2012. ISBN 978-83-62046-39-3.
• Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich. Tom I Piechota. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. ISBN 978-83-7889-002-7.
• KazimierzK. Pindel KazimierzK., Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 831106301-X, OCLC 69279234 .
• Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939 wydanie II poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.