Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu

nr rej. 41/A z dnia 18 stycznia 1965[1]
bazylika mniejsza, kolegiata kościół farny, kościół parafialny
Widok z południowego wschodu (2005)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Kalisz
Adres	pl. św. Józefa 7 62-800 Kalisz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu
Wezwanie	Wniebowzięcia NMP
Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Obraz Świętej Rodziny
Historia Data zakończenia budowy 1353 Data zniszczenia 1783 Data odbudowy 1792
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Kalisza Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu
Położenie na mapie Polski Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu
51°45′48,49″N 18°05′35,99″E/51,763470 18,093330
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu – kościół w Kaliszu, w Śródmieściu, przy placu św. Józefa, wzniesiony w 1353 z fundacji abpa Jarosława z Bogorii i Skotnik^[2] w miejscu wcześniejszego, przebudowany po 1790, późnobarokowy, z gotyckim prezbiterium; kościół farny, od 1359 kolegiata, od 1978 bazylika mniejsza; wpisany do rejestru zabytków w 1965; narodowe sanktuarium św. Józefa z Nazaretu.

Znajduje się tutaj obraz Świętej Rodziny, przed którym w czerwcu 1997 modlił się papież Jan Paweł II. Co roku świątynię odwiedza ponad 200 tys. pielgrzymów z całej Polski^[3], głównie rzemieślników.

Gotyckie prezbiterium kościoła, powstałe prawdopodobnie na początku XIV wieku, przykryte jest sklepieniem gwiaździstym. Dzięki dokonanej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię Skotnickiego fundacji z 1359, do prezbiterium dobudowano trójnawowy korpus główny w stylu gotyckim. W 1783 ks. Stanisław Kłossowski, kustosz kolegialny, wyburzył przylegający do kościoła pałac arcybiskupów, w wyniku czego 3 sierpnia 1783 roku doszło do katastrofy budowlanej, w wyniku której zniszczeniu uległa fasada kościoła oraz część środkowa kościoła do prezbiterium i ściana południowo-wschodnia. Do 1790 do gotyckiego prezbiterium i dwóch zakrystii z kapitularzem dobudowano nową dłuższą nawę główną w stylu barokowym, wraz z wieżą. Po zniszczeniach, w 1948 zrekonstruowano zwieńczenie wieży.

W 2016 podczas prac remontowych odkryto wykonany z piaskowca gotycki maswerk z XIV wieku^[4].

Początki kultu św. Józefa w Kaliszu sięgają 1670, kiedy miał zostać uzdrowiony – według wiernych, za przyczyną św. Józefa – chłop, mieszkaniec wsi Szulec, który w ramach wdzięczności ufundował obraz Świętej Rodziny, umieszczając go w kolegiacie. Znaczny rozwój kultu św. Józefa przypadł na drugą połowę XVII wieku i na XVIII wiek.

Do znacznego rozwinięcia i znaczenia kultu św. Józefa po II wojnie światowej przyczyniły się trzy wydarzenia: wyzwolenie księży – więźniów z niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau (29 kwietnia 1945), utworzenie w Kaliszu Polskiego Studium Józefologicznego (24 września 1969) oraz wizyta papieża Jana Pawła II w kaliskim sanktuarium (4 czerwca 1997). Wiosną 1945 księża uwięzieni w Dachau złożyli obietnicę, że jeśli przeżyją obóz, to odbędą pielgrzymkę do Kalisza, do czego doszło w dniach 17–19 kwietnia 1948. Uroczystościom przewodniczyli kardynał August Hlond i były więzień, biskup Franciszek Korszyński^[5].

Podczas homilii, jaką w Kaliszu wygłosił Jan Paweł II, zawierzył on świętemu Józefowi wszystkie polskie rodziny, a także sprawę ochrony życia nienarodzonych zarówno w Polsce, jak i na świecie. Początkowo patronem diecezji została Święta Rodzina, dopiero później „Święty Józef małżonek Maryi Dziewicy, Opiekun Zbawiciela”.

Papież Jan Paweł II powiedział w sanktuarium: (....) przynosicie ze sobą kopię obrazu świętego Józefa czczonego w Kaliszu, w Sanktuarium znanym na całą Polskę, chcecie, abym pobłogosławił ten obraz, który po powrocie do kraju ma w pielgrzymce nawiedzać poszczególne parafie waszej diecezji. Święty Józef jest wam szczególnie drogi i bliski. Dobrze, że wasza diecezja rozpoczyna swój program duszpasterski od rodziny. (...) Rodzina stanowi jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości. (...).

3 grudnia 2017 roku w bazylice zainaugurowano z udziałem nuncjusza apostolskiego w Polsce abp. Salvatore Pennacchio „Nadzwyczajny Rok Świętego Józefa Kaliskiego”, potrwa on do 6 stycznia 2019 roku^[6].

Początek kultu wizerunku Świętej Rodziny jest dokładnie nieznany, podobnie jak jego autor. Przypuszcza się, że był to uczeń włoskiego malarza Tommasa Dolabelli, pracujący na dworach królów polskich w XVII wieku. W latach 1751–1779 kustosz kolegiaty kaliskiej zarejestrował i opublikował niemal 500 dowodów uzdrowień za przyczyną świętego Józefa, czczonego w obrazie Świętej Rodziny. W 1783 papież Pius VI wydał orzeczenie o cudowności obrazu, 31 maja tego samego roku w Rzymie dokonano koronacji kopii wizerunku Świętej Rodziny. 3 sierpnia 1783 gotycka świątynia zawaliła się wraz z frontową elewacją, katastrofa oszczędziła prezbiterium, zakrystię oraz ołtarz gdzie umieszczony był obraz^[7]. Kolegiatę odbudowano w 1792 zmieniając jej styl na późnobarokowy^[7] oraz m.in. wydłużając ją o 12 metrów i dobudowując wysoką wieżę oraz kaplicę dla obrazu Świętej Rodziny^[8].

W kolegiacie kaliskiej zachował się szereg zabytkowych relikwiarzy w postaci kartuszy, udekorowanych w rokokowym motywie rocaille^[7]. Na przestrzeni lat w świątyni zgromadzono także wiele relikwii, wśród nich^[7]:

• relikwie błogosławionej Marii Angeli Truszkowskiej (1999)
• relikwie świętej siostry Faustyny Kowalskiej (2004)
• relikwie świętej Joanny Berretty Molli (2004)
• relikwie błogosławionej Franciszki Siedliskiej (2006)
• relikwie błogosławionej Matki Teresy z Kalkuty (2006)
• relikwie świętego ojca Pio (2006)
• relikwie świętego brata Andrzeja z Montrealu (2009)
• relikwie świętego Ludwika i świętej Zelii Martin (2009)
• relikwie błogosławionych Marii Stelli i Towarzyszek (2010)
• relikwie świętego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego (2010)
• relikwie błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki (2010)
• relikwie świętego Jana Pawła II (2011)

W ostatnich latach kult świętego Józefa Kaliskiego bardzo się rozszerza. Przybywają do sanktuarium liczne pielgrzymki z diecezji i całej Polski. Liczbę pielgrzymów szacuje się na około 200 tysięcy rocznie. Spotkania modlitewne w pierwsze czwartki miesiąca są także transmitowane przez Telewizję Trwam oraz Radio Maryja, co również jest związane z pielgrzymkami widzów i słuchaczy tych mediów do Kalisza.

Od czterech lat przy sanktuarium św. Józefa w okresie świąt Bożego Narodzenia budowana jest żywa szopka. Szopka umieszczana jest na tle przylegających do bazyliki średniowiecznych murów i baszty Dorotki. Jest stylizowana na wzór dawnych budowli. W środku umieszczono żłóbek, w którym leży narodzone Dziecię, przy nim czuwająca Maryja z Józefem, a pośród w osobnych zagrodach znajdują się m.in. lama, jak tybetański, owce kameruńskie, kozy syryjskie, kucyki i różne inne gatunki zwierząt.

• katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
• kolegiata św. Pawła Apostoła w Kaliszu

• Strona sanktuarium św. Józefa w Kaliszu. jozefkalisz.nazwa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-26)].
• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona