 nr rej. A/112 z dnia 20.01.1971[1]
| |||||||||||||||||||||
| kościół parafialny, archikatedra, bazylika mniejsza | |||||||||||||||||||||
.jpg) Łódzka bazylika archikatedralna | |||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||
| Parafia |
archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi | ||||||||||||||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 1989 | ||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||||||||||
 51°44′55,75″N 19°27′34,59″E/51,748819 19,459608
| |||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi – rzymskokatolicki kościół parafialny wybudowany w latach 1901–1912[2], znajdujący się przy ulicy Piotrkowskiej 265 w Łodzi.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Komitet budowy powołano w 1895[3], w jego skład weszli najwięksi łódzcy fabrykanci: Juliusz Teodor Heinzel, Edward Herbst, Juliusz Kunitzer, Józef Richter i Adolf Hoffrichter. Około 1897 władze miasta przeznaczyły część placu Szpitalnego pod budowę nowej (trzeciej w kolejności powstania) katolickiej świątyni[2]. Ogłoszony w 1898[3] konkurs na projekt wygrała firma „Wende i Zarske”[3][4] prowadzona przez Johannesa Wende i Adolfa Zarske, którzy zatrudnili do współpracy wówczas mało znanego architekta Emila Zillmanna. Nie jest znany stopień zaangażowania Zillmanna w realizację projektu[4]. Mimo iż w latach 70. XX w. przypisywano mu wyłączne autorstwo projektu budynku[2][4], to współcześnie uznaje się Johannesa Wende i Adolfa Zarske jako pełnoprawnych współautorów[4]. W 1900 oznaczenia działki pod budowę dokonało biuro pomiarów Zdzisława Kułakowskiego i Mikołaja Trąbczyńskiego[2]. Do pierwotnego projektu poprawki, mające na celu powiększenie rozmiarów kościoła, wprowadzili Józef Pius Dziekoński, Sławomir Odrzywolski-Nałęcz i Stefan Szyller. Wnętrze zaprojektował wiedeński architekt Zygfryd Stern. Pieczę nad budową sprawowali architekci: Kazimierz Sokołowski, a od 1909 Kazimierz Stebelski[2].
Kamień węgielny poświęcił 16 czerwca 1901[2][3] arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel[3]. Budynek kościoła wybudowano w latach 1901–1912[2] z nieotynkowanej jasnożółtej cegły (w tzw. stylu Rohbau). 10 grudnia 1920 kościół św. Stanisława Kostki został podniesiony przez papieża Benedykta XV do rangi katedry a 15 października 1922 katedra została konsekrowana przez biskupa Wincentego Tymienieckiego[3].
W 1941 r. świątynia została ograbiona przez okupanta, zamieniona na magazyn wojskowy, a w jej krypcie urządzono hodowlę pieczarek[5].
Trójnawowa bazylika wzorowana jest na niemieckiej Ulmer Münster. Archikatedra łódzka jest najwyższym budynkiem Łodzi (ma 104,5 m wysokości)[6] i jednym z najwyższych kościołów w Polsce.
Kalendarium
[edytuj | edytuj kod]- 1895: zawiązanie komitetu budowy kościoła parafialnego[3].
- 16 czerwca 1901: arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel poświęcił kamień węgielny
- 1911: na dobudowanej obok kościoła dzwonnicy zawieszono dzwon „Zygmunt”, który był darem mieszkańców Łodzi.
- 1920: kościół stał się katedrą[3].
- 1922: świątynia została konsekrowana przez bp. Wincentego Tymienieckiego, pierwszego ordynariusza diecezji łódzkiej i dotychczasowego proboszcza parafii[3].
- 1927: dobudowano wieżę (hełm wieży wg projektu arch. J. Kabana[7]) i przewieszono dzwon „Zygmunt”.
- 1935–1936: wybudowano kryptę w podziemiach katedry, gdzie spoczywają szczątki biskupów łódzkich.
- 9 listopada 1941: ograbiona przez Gestapo z wszelkich kosztowności i szat liturgicznych i zamieniona na składy wojskowe.
- 1945: (po wyzwoleniu Łodzi) usunięto zniszczenia i odrestaurowano główny ołtarz.
- 11 maja 1971: spłonął dach; natychmiast przystąpiono do odbudowy.
- 1972: 16 grudnia otwarto ją ponownie.
- 1977: położono granitową posadzkę i stopnie przed prezbiterium oraz wyposażono je w ołtarz soborowy i stalle kanonickie, zamontowano także 58-głosowe organy (poprzednie zostały zniszczone przez pożar).
- 13 czerwca 1987 r. katedrę nawiedził Jan Paweł II.
- 1989: przyznanie przez papieża Jana Pawła II łódzkiej katedrze tytułu bazyliki mniejszej
- 1991: wykonano remont frontonu katedry.
- 1992: papież Jan Paweł II utworzył archidiecezję łódzką i świątynia zyskała miano archikatedry.
- 18 września 2011: na tymczasowej dzwonnicy zawieszono nowy dzwon łódzkiej katedry „Serce Łodzi”[8].
- 1 czerwca/10 czerwca 2012: 1 czerwca dzwon „Serce Łodzi” został wciągnięty na wieżę katedry[9]. 10 czerwca w dniu Święta Eucharystii dzwon zabił po raz pierwszy na wieży[10].
Organy
[edytuj | edytuj kod]Organy wybudowano na miejscu poprzednich organów Dominika Biernackiego, które uległy zniszczeniu w pożarze katedry w 1971 roku. Ich budowniczym jest Wolfgang Eisenbarth. Instrument ufundowały episkopaty Niemiec i Austrii. Organy o dyspozycji uniwersalnej nawiązują do historycznych instrumentów z epoki baroku[11].
W katedrze regularnie odbywają się koncerty i festiwale organowe[12][13].
Dyspozycja organów:
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Manuał IV | Pedał |
|---|---|---|---|---|
| Hauptwerk | Positiv | Schwellwerk | Brustwerk | |
| 1. Prinzipal 16' | 1. Koppel 8' | 1. Rohrdegeckt 16' | 1. Salicional 8' | 1. Prinzipal 32' * |
| 2. Prinzipal 8' | 2. Quintadena 8' | 2. Prinzipal 8' | 2. Holzflöte 4' | 2. Prinzipal 16' |
| 3. Amorosa 8' | 3. Praestant 4' | 3. Flute harm. 8' | 3. Prinzipal 2' | 3. Subbass 16' |
| 4. Gemshorn 8' | 4. Blockflöte 4' | 4. Gamba 8' | 4. Quinte 1 1/3' | 4. Oktavbass 8' |
| 5. Octave 4' | 5. Nasat 2 2/3' | 5. Viola celeste 8' | 5. Cimbel 3x 1/2' | 5. Ged. flöte 8' |
| 6. Rohrflöte 4' | 6. Schwegel 2' | 6. Weitprinzipal 4' | 6. Vox humana 8' | 6. Choralbass 4' |
| 7. Quinte 2 2/3' | 7. Terz 1 3/5' | 7. Dulzflöte 4' | 7. Rohrpfeife 2' | |
| 8. Oktave 2' | 8. Flageolett 1' | 8. Waldflöte 2' | 8. Basszink 3x 5 1/3' | |
| 9. Cornett 5x 8' | 9. Scharff 4x 2/3' | 9. Terzsept. 1 3/5' + 1 1/7' | 9. Mixtur 5x 2 2/3' | |
| 10. Grossmixtur 5x 2' | 10. Holzdulzian 16' | 10. Fourniture 5x 1 1/3' | 10. Bombarde 32' | |
| 11. Kleinmixtur 4x 1' | 11. Cromorne 8' | 11. Basson 16' | 11. Posaune 16' | |
| 12. Trompete 16' | 12. Trompete 8' | 12. Trompete 8' | ||
| 13. Trompete 8' | 13. Franz. oboe 8' | 13. Clarine 4' | ||
| 14. Clairon 4' |
Dzwony
[edytuj | edytuj kod]Na dzwonnicy wiszą 4 dzwony[14][15]
| Waga (kg) | Ton uderzeniowy | Rok odlania | Odlewnia | |
|---|---|---|---|---|
| Największy dzwon „Serce Łodzi” | ~2500 kg | cis’ | 2011 | Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów |
| Duży dzwon | ~1900 kg | cis’(+) | XX w. | Böhler, Kapfenberg |
| Średni dzwon | ~1100 kg | e’ | XX w. | Böhler, Kapfenberg |
| Mały dzwon | ~650 kg | g’ | XX w. | Böhler, Kapfenberg |
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Bazylika archikatedralna (zdjęcie arch.) -
Widok z tyłu -
Elewacja południowa -
Organy -
Witraż -
Dzwon Serce Łodzi -
Pomnik Jana Pawła II
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2010-05-13].
- ↑ a b c d e f g Rynkowska 1970 ↓, s. 178–179.
- ↑ a b c d e f g h i Zarys historii łódzkiej Archikatedry.
- ↑ a b c d Andrzej Grzegorczyk, Johannes Wende – budowniczy z miasta bawełny, „Rocznik Białostocki” (20), 2016, s. 54–56 [dostęp 2021-04-01].
- ↑ M. Budziarek: Katedra przy Adolf Hitlerstrasse. Warszawa: 1984, s. 71-72. ISBN 83-211-0460-6.
- ↑ Katedra Lódz: Katedra z zewnątrz. [dostęp 2009-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-12)]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Stefański, Błażej Ciarkowski, Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018, s. 50.
- ↑ Dzwon Serce Łodzi. katedra.lodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]..
- ↑ Na wieżę archikatedry powrócił dzwon. Serce Łodzi zastąpiło Zygmunta. lodz.naszemiasto.pl, 2012-06-01. [dostęp 2012-06-11].
- ↑ Serce Łodzi [online], Ośrodek Edukacji Europejskiej i Regionalnej, 18 czerwca 2012 [dostęp 2023-09-28] (pol.).
- ↑ Łódź (Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-03-20].
- ↑ Festiwal ORGANY SOLO I KAMERALNIE (2024) w Archikatedrze Łódzkiej [online], uml.lodz.pl [dostęp 2024-12-23].
- ↑ Telewizja Polska S.A, koncert ORGANY SOLO I KAMERALNIE w Archikatedrze Łódzkiej [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2024-12-23].
- ↑ Katedra – Parafia Św. Stanisława Kostki – SERCE ŁODZI – DZWON, KTÓRY ŁĄCZY ŁODZIAN [online], katedra.lodz.pl [dostęp 2021-03-20] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-09].
- ↑ ŁÓDŹ KATEDRA DZWON „SERCE ŁODZI” O MASIE 2500kg 2012 [online], Firma Szydlak [dostęp 2021-03-20] (pol.).
- ↑ Dzwony w Wieżach Polski #27 – Dzwony Łodzi i Okolic - Dzwony Katedry w Łodzi [online], 31 grudnia 2017.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zarys historii łódzkiej Archikatedry
- Anna Rynkowska, Ulica Piotrkowska, wyd. I, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1970, ISBN 978-83-939822-4-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona Parafii Archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi
- Archikatedra łódzka (Gazeta Wyborcza)
- Zabytki Łodzi – Archikatedra Łódzka. zabytki-lodzi.vex.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-28)].
