Bazylika św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy

Ten artykuł od 2014-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Bazylika św. Wincentego a Paulo

nr rej. A/468/1-2 z dnia 30.05.1996[1]
kościół parafialny, zespół klasztorny misjonarzy
Widok od frontu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Bydgoszcz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Wincentego a'Paulo w Bydgoszczy
Bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 7 października 1997 Jan Paweł II
Wezwanie	św. Wincenty à Paulo
Historia Data zakończenia budowy 1925–1939 Data poświęcenia 27 maja 1945, 22 maja 1980 (konsekracja)
Dane świątyni Architekt Adam Ballenstaedt Świątynia • materiał bud. • wysokość • cegła 64 m (z krzyżem) m
Położenie na mapie Polski Bazylika św. Wincentego a Paulo
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Bazylika św. Wincentego a Paulo
Położenie na mapie Bydgoszczy Bazylika św. Wincentego a Paulo
53°07′36″N 18°01′01″E/53,126667 18,016944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika mniejsza św. Wincentego a Paulo – rzymskokatolicka bazylika mniejsza pw. św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy. Wzniesiona w stylu neoklasycystycznym według projektu Adama Ballenstaedta. Wzorowana jest na rzymskim Panteonie.

W listopadzie 1923 władze Bydgoszczy ofiarowały Zgromadzeniu Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo działkę (5270 m kw.) pod budowę kościoła i szkoły z internatem dla 200 uczniów^[2]. W marcu 1924 rozpoczęto prace przygotowawcze według projektu architekta Adama Ballenstaedta z Poznania. Nowa, monumentalna świątynia, miała być pomnikiem wdzięczności Opatrzności Bożej za powrót Pomorza do Polski i upamiętniać 300-lecie powstania Zgromadzenia Księży Misjonarzy (1625). Stylistycznie budowla miała nawiązywać do form neoklasycystycznych, natomiast w detalu architektonicznym do form neobarokowych^[3].

1 maja 1924 dekretem kard. Edmunda Dalbora erygowana została parafia pw. św. Wincentego a Paulo^[4], w której 15 października 1925 pracę duszpasterską rozpoczęli księża misjonarze. Do końca 1927 wybudowano prezbiterium kościoła, a na początku 1928 rozpoczęto prace fundamentowe pod korpus nawowy. Na przełomie 1931/1932 ukończone zostały oba skrzydła domu misjonarskiego, w jednym z nich siedzibę miała szkoła dla chłopców. Pod koniec 1933 postawiono mury rotundy, na których w 1935 osadzona została żelbetowa kopuła. Do końca 1938 kościół został ukończony w stanie surowym^[5].

16 września 1939 kościół został zajęty przez wojska niemieckie, a dom misjonarski przeznaczony na koszary policji. Kościół został sprofanowany, rozkradziono elementy wyposażenia. Przed wycofaniem się z Bydgoszczy, wojska niemieckie 19 stycznia 1945 podpaliły kościół^[5]. Rozmiar strat oszacowano na 1 466 808,10 złotych według cen przedwojennych.

15 marca 1945 do Bydgoszczy przybyli pierwsi misjonarze z Krakowa. Kościół został odgruzowany i otwarty dla kultu. Od 27 maja 1945 w bazylice odbywają się regularne nabożeństwa. Rozpoczęto długotrwały proces odbudowy. W 1949 poświęcono kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, w latach pięćdziesiątych otynkowano wewnętrzne ściany kościoła, w 1966 opracowano projekt kopuły zewnętrznej. Od 1967 pracami nad odbudową kościoła kierował prof. Wiktor Zin; w tym samym roku na kopule bazyliki ustawiono latarnię ze stalowym krzyżem o wysokości 6 m^[6].

Według projektu Zina zamontowano we wnętrzu marmurowe pilastry o korynckich kapitelach, zbudowano chór muzyczny, zainstalowano mozaikowe lustra odblaskowe. Prof. Zin zaprojektował także mozaiki na sklepieniach, wystrój prezbiterium, oraz rozety w kasetonach kopuły i witraże^[7].

W kolejnych latach prowadzono dalsze prace budowlane: ułożono w całym kościele marmurową posadzkę i otynkowano zewnętrzne ściany, stosując pierwotnie projektowany detal sztukatorski. W 2020 kosztem 0,5 mln zł przeprowadzono remont pochodzącej z 1967 latarni, w ramach którego zdemontowano czasowo wieńczący ją metalowy krzyż, który groził zawaleniem^[6]. Po renowacji został on obity (podobnie jak latarnia) blachą miedzianą, a jego kontury pozłocono. W 2021 rozpoczęto także remont samej kopuły; pokrywająca ją blacha (o łącznej masie 20 ton)^[8] z powodu reakcji z blachą miedzianą latarni przeciekała, w wyniku czego woda przedostawała się pod warstwę ocynkowanej blachy i spływała po wewnętrznej warstwie papy. Szacowany koszt prac to 4–4,5 mln zł^[9]; w 2021 kosztem 1,3 mln zł pozyskanych głównie z dotacji ministerialnej wymieniono blachę na 4 z 24 oddzielonych żebrami pól tworzących kopułę, której powierzchnia wynosi ok. 2500 m kw.^[10].

7 października 1997 roku papież Jan Paweł II podniósł kościół do godności bazyliki mniejszej.

1. ks. Antoni Mazurkiewicz CM (1924–1928)^[5]
2. ks. Ludwik Moska CM (1929–1937)
3. ks. Jan Wagner CM (1937–1939)^[5]
4. ks. Edmund Włodarz CM (1940–1941)
5. ks. Władysław Giemza CM (1945–1957)^[5]
6. ks. Paweł Teodorowski CM (1957–1962)^[5]
7. ks. Ludwik Sieńko CM (1962–1980)^[5]
8. ks. Antoni Strycharz CM (1980–1986)^[5]
9. ks. Czesław Żak CM (1986–1992)^[5]
10. ks. Edmund Karuk CM (1992–1996)^[5]
11. ks. Augustyn Konsek CM (1997–2004)^[5]
12. ks. Marek Bednarek CM (2004–2013)^[5]
13. ks. Mieczysław Kozłowski^[11] CM (2013–2019)
14. ks. Sławomir Bar CM (od 2019 roku)

• Ołtarz główny – zaprojektowany w całości przez Zina, składa się z monumentalnej grupy Ukrzyżowania i mozaiki. Ogromny krucyfiks, stojąca pod nim grupa Wincentego a Paulo z ubogimi, przedstawione są na tle mozaiki, która w abstrakcyjno-symbolicznym związku łączy się treściowo z Grupą Ukrzyżowania. Dopełnieniem treściowym i symbolicznym ołtarza są dwie mozaiki na ścianach prezbiterium przedstawiające związane ze Wincentym a Paulo dzieła miłosierdzia chrześcijańskiego.
• Ołtarze boczne – wokół rotundy kościoła, podobnie jak w rzymskim Panteonie, umieszczono osiem edykuł – kapliczek. Każda z nich stanowi osobny, boczny ołtarz flankowany dwiema korynckimi kolumnami. W niszach umieszczone są posągi świętych.
• Kopuła – najbardziej monumentalny element wnętrza. Zgodnie z projektem Wiktora Zina zamontowano w kasetonach kopuły rozety – stylizowane kwiaty polskie. W 108 kasetonach znalazły się 32 różne motywy rozet. Na żebrach kopuły umieszczono stylizowane „gwoździe”, rytmizujące wnętrze czaszy^[7].
• Chór muzyczny i mozaika „Stworzenie Świata” – umieszczone nad wejściem w arkadzie zachodniej kościoła. Żelbetowa płyta nośna została umieszczona na wysokości 8 metrów nad posadzką kościoła. Do niej zamocowano podwieszaną mozaikę „Stworzenie Świata”. Mozaika jest najbogatszym, pod względem formalnym i treściowym, elementem wyposażenia świątyni. Kompozycja jest abstrakcyjnym przedstawieniem biblijnego opisu stworzenia świata z Księgi Rodzaju. Wydaje się jednak, że stanowi zbitkę kosmogonii, historii biblijnej i kosmogonii naukowej. Środkami wyrazu są linie i kolor. Kolorystyka została zredukowana do trzech kolorów – czerwieni, błękitu i żółci (złota)^[7].
• „Drzwi Błogosławieństw” – składające się z 16 płaskorzeźb brązowe drzwi, umieszczone w zachodnim wejściu do kościoła. Ich autorem jest bydgoski rzeźbiarz Michał Kubiak. Awers drzwi przedstawia osiem błogosławieństw Chrystusa z Ewangelii Mateusza (5,3–11). Na rewersie umieszczone są m.in.: herb Bydgoszczy, monogram Wincentego a Paulo i herb Zgromadzenia^[7].

Od 1925 parafia zarządzana jest przez Zgromadzenie Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo^[5]. Oprócz pracy duszpasterskiej, katechizacji w szkołach, kapłani podejmują także posługę w szpitalach, prowadzona jest kuchnia dla ubogich, świetlica dla dzieci z patologicznych rodzin. Przy parafii działa klub sportowy^[12].

Od 1928 przy bazylice działa parafialny chór Vincentinum^[13] – obecnym dyrygentem jest Dariusz Rynkowski^[14].

Od 1982 do 1986 mieściła się tu bydgoska siedziba Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Uwięzionym i ich Rodzinom^[15].

W czasie pandemii Covid-19 kaplica akademicka została przekształcona w noclegownię dla bezdomnych. Kontynuacją tych działań stało się uruchomienie 18 października 2021 w lewym skrzydle bazyliki Ogrzewalni u Miecia - noclegowni dla 50 osób z recepcją, pralnia i łaźnią, nazwanej ku czci dawnego proboszcza ks. Mieczysława Kozłowskiego. W razie większych potrzeb funkcję noclegowni dla kobiet i dzieci będzie pełnić Dom Miłosierdzia im. św. Małgorzaty Marii Alacoque przy ul. Nasypowej^[16].

• 
  Front
• 
  Jesienią
• 
  Nocą
• 
  Fasada wschodnia
• 
  Kolumnada
• 
  Wieża zegarowa
• 
  Rzeźba patrona św. Wincentego a Paulo
• 
  Ołtarz główny
• 
  Zbliżenie ołtarza
• 
  Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej
• 
  Portal
• 
  Kartusz papieski
• 
  Od Brdy
• 
  Wieża z krzyżem
• 
  Front nocą

• Cmentarz katolicki św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy
• Chór „Vincentinum” w Bydgoszczy
• Obiekty sakralne w Bydgoszczy
• Struktury wyznaniowe w Bydgoszczy

• ks. Zbigniew Sroka CM – „Bazylika św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy – przewodnik”;
• ks. A. Konsek CM, ks. A. Strycharz CM – „Bydgoska Bazylika Mniejsza św. Wincentego a Paulo 1924–1999”; Bydgoszcz 1999;
• Janusz Umiński – „Bydgoszcz – przewodnik”; Bydgoszcz 1996;

• Oficjalna strona bazyliki
• Organy z bazyliki w bazie danych Polskiego Wirtualnego Centrum Organowego
• Panorama Bydgoszczy z kopuły bazyliki