| Branta canadensis[1] | |||
| (Linnaeus, 1758)[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bernikla kanadyjska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg pierwotny (ciemne kolory) i populacje introdukowane (jasne).
| |||
Bernikla kanadyjska[10] (Branta canadensis) – gatunek dużego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Udomowiona w XVIII wieku, często hodowana w amerykańskich i brytyjskich parkach, ogrodach, ale bez znaczenia gospodarczego.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Bernikla kanadyjska jest gatunkiem siostrzanym bernikli hawajskiej (B. sandvicensis)[11]. Obecnie wyróżnia się 7 podgatunków B. canadensis[11][12]. Dawniej zaliczano do niej także podgatunki wydzielone do osobnego gatunku o nazwie bernikla północna (B. hutchinsii)[11].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Bernikla kanadyjska występuje w zależności od podgatunku[12][11]:
- B. canadensis occidentalis – południowo-zachodnia Alaska; zimuje na wybrzeżach od południowej Kolumbii Brytyjskiej na południe po Oregon
- B. canadensis fulva – wybrzeża południowej Alaski i zachodniej Kolumbii Brytyjskiej
- B. canadensis maxima – południowo-środkowa Kanada
- B. canadensis parvipes – środkowa Alaska przez środkową Kanadę po północno-zachodnią Zatokę Hudsona; zimuje w południowo-środkowych USA
- B. canadensis moffitti – południowo-zachodnia Kanada i północno-zachodnie USA; zimuje od północno-zachodnich USA na południe po północno-zachodni Meksyk
- B. canadensis interior – środkowa i wschodnia Kanada oraz południowo-zachodnia Grenlandia; zimuje we wschodnich USA
- B. canadensis canadensis – południowo-wschodnia Kanada i północno-wschodnie USA; zimuje we wschodnich USA
W Europie hodowana w parkach i ogrodach jako ptak ozdobny. Uciekinierzy z niewoli utworzyli populacje na Wyspach Brytyjskich, w Skandynawii oraz Europie Zachodniej i na Rugii, być może również na Sardynii i Islandii. Są to mieszańce z przewagą B. canadensis canadensis. Na Nowej Zelandii wprowadzono mieszańce z przewagą B. canadensis maxima. Bernikla kanadyjska uznawana jest za jeden ze 100 najgroźniejszych gatunków obcych w Europie[13]. Stale rozszerza tu swój zasięg, konkurując z rodzimymi, europejskimi gatunkami gęsi. Potrafi się z nimi krzyżować, zwłaszcza z gęgawą (Anser anser).
Pierwsze stwierdzenie bernikli kanadyjskiej na ziemiach polskich miało miejsce przed 1935 rokiem na Pomorzu, kolejne ponad 30 lat później w Gubinie[14]. Od lat 80. XX wieku w Polsce corocznie obserwowane są zimujące bernikle, włącznie z dużym stadem na Zalewie Wiślanym. Część tych ptaków to uciekinierzy z ogrodów zoologicznych i prywatnych hodowli. W 2005 roku potwierdzono pierwszy udany lęg w Gdańsku[14]. W 2007 roku w różnych częściach Gdańska do lęgów przystąpiły już 4 pary bernikli, które wyprowadziły 15 młodych[15]. Mimo że ptaki odławiano i zatrzymywano w ogrodzie zoologicznym, nie zapobiegło to dalszemu wzrostowi liczebności tamtejszej populacji. W 2008 roku gniazdowanie tego gatunku stwierdzono na Kaszubach nad Jeziorem Somińskim w powiecie chojnickim oraz ponownie w Gdańsku. Co więcej, nad Jeziorem Somińskim był to najprawdopodobniej lęg mieszany z rodzimą gęgawą (Anser anser)[16]. Fakty te potwierdzają, że w Polsce trwa szybka inwazja tego gatunku, co może zagrozić gatunkom rodzimym[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Brak dymorfizmu płciowego. Głowa i szyja czarne, policzki i podgardle białe. Wierzch, boki i pierś brązowe z drobnymi białymi prążkami, pierś jaśniejsza. Podogonie białe, ogon, dziób i nogi czarne.
- Wymiary średnie
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Pierwotnie tundra, bagna lub preria, zawsze jednak w pobliżu morskich brzegów, większych rzek albo jezior. Obecnie również łąki i pastwiska, a nawet parki miejskie, byle w pobliżu wody.
- Gniazdo
- Na ziemi w pobliżu wody.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 1–12 (zwykle 5 do 6) jaj. Jajo jest kremowobiałe o średnich wymiarach 86 x 52 mm i masie 163 g (u B. canadensis canadensis). Jaja europejskich mieszańców średnio ważą 220 g.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 24 do 30 dni przez samicę, podczas gdy samiec strzeże gniazda. Pisklęta są zagniazdownikami. Usamodzielniają się po 40–86 dniach.
- Pożywienie
- Pokarm roślinny z domieszką zwierzęcego. Zdobywa go głównie na lądzie.
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody bernikla kanadyjska jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 5–6,2 miliona osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[9]. W związku z rozprzestrzenianiem się tego gatunku w Europie, w Szwecji i Wielkiej Brytanii (na mniejszą skalę także w Niemczech, Danii czy Norwegii) prowadzone są programy ograniczenia liczebności tych ptaków głównie poprzez odstrzał, ale także niszczenie lęgów[9][14].
W Polsce bernikla kanadyjska nie podlega obecnie krajowemu ustawodawstwu – ani ochronie gatunkowej[17][a], ani łowieckiej[14]. Podlega natomiast obowiązującym w Polsce międzynarodowym aktom prawnym – konwencji berneńskiej (zał. III), konwencji bońskiej (zał. II) i Dyrektywie ptasiej UE, w świetle których jest gatunkiem łownym[14].
Hodowla
[edytuj | edytuj kod]Bernikle kanadyjskie już 300 lat temu trzymano w królewskich ogrodach. Często zamieszkują wielkomiejskie parki na Wyspach Brytyjskich. W Polsce są coraz powszechniej hodowane jako ptaki ozdobne w półotwartych hodowlach prywatnych[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Była objęta ochroną częściową na mocy obowiązującego w latach 2004–2011 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Branta canadensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 123. (łac.).
- ↑ a b J. Cassin. Descriptions of new species of Birds, specimens of which are in the collection of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 6, s. 187, 1852. (ang.).
- ↑ a b S.F. Baird: Birds. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 9. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 776. (ang.).
- ↑ Delacour 1951 ↓, s. 7.
- ↑ Delacour 1951 ↓, s. 5.
- ↑ J.W. Aldrich. Speciation in the White-Cheeked Geese. „The Wilson Bulletin”. 58, s. 96, 1946. (ang.).
- ↑ W.E.C. Todd. A New Eastern Race of the Canada Goose. „The Auk”. 55 (4), s. 662, 1938. DOI: 10.2307/4078593. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Branta canadensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-17] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ a b c d e f g Carboneras, C., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Canada Goose (Branta canadensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-19)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 10.1. [dostęp 2020-07-16]. (ang.).
- ↑ 100 of The Worst. DAISIE project. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-25)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Branta canadensis. [w:] Księga gatunków obcych inwazyjnych w faunie Polski [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
- ↑ Orzeczenia Komisji Faunistycznej 2009. [dostęp 2010-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-20)].
- ↑ Orzeczenia Komisji Faunistycznej 2008. [dostęp 2013-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-21)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Delacour. Preliminary note on the taxonomy of Canada geese, Branta canadensis. „American Museum Novitates”. 1537, s. 1–10, 1951. (ang.).
- C. Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Branta canadensis (Bernikla kanadyjska). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 121–123. ISBN 83-86564-43-1.
