Cień (film 1956)

Ten artykuł dotyczy filmu z 1956 roku. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Cień – polski film sensacyjno-wojenny z 1956 roku w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, zrealizowany na podstawie opowiadania pod tym samym tytułem pióra Aleksandra Ścibora-Rylskiego, który był także autorem scenariusza. Zdjęcia kręcono w Bytomiu, Niemczy, Jordanowie Śląskim, Mysłowicach i Gliwicach^[1].

Jadąca samochodem para zauważa mężczyznę wyskakującego z pędzącego pociągu. Starają się go uratować, jednak zmasakrowany człowiek umiera w szpitalu. Spotkanie ludzi zamieszanych w sprawę staje się początkiem wspomnień tragicznych wydarzeń z II wojny światowej, okresu tuż po wojnie i niedawnych. Okazuje się, że wszystkie zdarzenia łączy jedna osoba. Doktor Knyszyn opowiada historię o tym, jak podczas okupacji w Warszawie z niewiadomych powodów doszło do krwawego starcia dwóch komunistycznych grup bojowych. Potem kapitan Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego wspomina, jak w 1946 r. na Lubelszczyźnie, gdy rozpracowywał oddział NSZ „Malutkiego”, wydany przez swego towarzysza, musiał w decydującym momencie zdetonować granaty trzymane w kieszeniach spodni. Dopiero trzecie zdarzenie podsuwa pewne rozwiązanie zagadki. Młody chłopak zatrzymany na stacji z cudzą marynarką twierdzi, że należała ona do człowieka, który wyskoczył z pociągu i się zabił. Chłopak rozpoznał go bowiem jako organizatora sabotażu w jednej z kopalń śląskich. Okazało się, że właściciel warsztatu z pierwszej opowieści, gdzie spotykali się bojowcy, działacz partyjny rekomendujący zdrajcę z drugiej opowieści oraz sabotażysta z kopalni to ta sama osoba – Biskupik, tytułowy „Cień”.

• Ignacy Machowski – Biskupik „Cień”
• Adolf Chronicki – Karbowski, kapitan KBW
• Zygmunt Kęstowicz – lekarz Knyszyn
• Tadeusz Kalinowski – sanitariusz w szpitalu w Jaworowie
• Bohdan Ejmont – plutonowy MO
• Marian Łącz – Stefan
• Barbara Połomska – przyjaciółka Stefana
• Tadeusz Jurasz – Mikuła, chłopak z pociągu
• Bolesław Płotnicki – kolejarz
• Wiesław Kowalczyk – kolejarz
• Jarema Stępowski – tramwajarz Mirek, członek organizacji podziemnej
• Roman Kłosowski – Witold, członek organizacji podziemnej
• Zbigniew Skowroński – Łuszczak, członek organizacji podziemnej
• Wiktor Grotowicz – Peler, członek organizacji podziemnej
• Stanisław Mikulski – „Blondyn”, członek organizacji podziemnej
• Wiesław Gołas – członek organizacji podziemnej
• Maria Chwalibóg – panna Jasia
• Anna Chodakowska – kasjerka lichwiarza Cibulki
• Józef Pilarski – akordeonista
• Antoni Jurasz – porucznik WP Antoni
• Emil Karewicz – Jasiczka, żołnierz zdrajca
• Władysław Głąbik – robotnik Andrusikiewicz
• Zdzisław Szymański – chłop z ręką na temblaku
• Halina Przybylska – chłopka
• Janusz Strachocki – Wiślicki
• Zygmunt Zintel – woźnica
• Witold Pyrkosz – „Malutki”, dowódca oddziału NSZ
• Henryk Hunko – Batory, członek oddziału „Malutkiego”
• Zygmunt Listkiewicz – członek oddziału „Malutkiego”
• Mieczysław Łoza – członek oddziału „Malutkiego”
• Eliasz Kuziemski – żołnierz patrolu z oddziału „Malutkiego”
• Stefan Rydel – żołnierz patrolu z oddziału „Malutkiego”
• Tadeusz Kosudarski – Kubas, pracownik rzeźni, członek szajki
• Ilona Stawińska – praczka Tekla
• Ferdynand Matysik – brat Tekli, członek szajki
• Czesław Piaskowski – pijak w knajpie
• Eugeniusz Fulde – pijak w knajpie

• 1957: Syrenka Warszawska (nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP), w kategorii filmu fabularnego za rok 1956: Jerzy Kawalerowicz, reżyser

• 1956: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes, Złota Palma (nominacja), Jerzy Kawalerowicz
• 1957: Nagroda BAFTA (nominacja), Najlepszy film obcojęzyczny (Polska)

• Cień w bazie IMDb (ang.)
• Cień w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Cień w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”