Zobacz też: inne znaczenia nazwy Dańczypol.

Dańczypol

wieś
Tablica informacyjna w zespole dworskim
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	zamojski
Gmina	Grabowiec
Liczba ludności (2021)	62[2][3]
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-425[4]
Tablice rejestracyjne	LZA
SIMC	0888497[5]
Położenie na mapie gminy Grabowiec Dańczypol
Położenie na mapie Polski Dańczypol
Położenie na mapie województwa lubelskiego Dańczypol
Położenie na mapie powiatu zamojskiego Dańczypol
50°49′10″N 23°34′43″E/50,819444 23,578611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dańczypol – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, we wschodniej części gminy Grabowiec^[5][6]. Leży nad rzeką Horpynką (dopływem Kalinowki), w obrębie Działów Grabowieckich.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Wieś jest sołectwem w gminie Grabowiec^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 69 mieszkańców^[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Mikołaja w Grabowcu^[9].

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1472, wtedy notowano we wsi 1 łan gruntów uprawnych^[10]. W roku 1531 było w Dańczypolu tylko 1/2 łana użytków uprawnych. Według rejestru poborowego w 1578 roku wieś należała do Szymona Danieleckiego, który posiadał 1/4 łana ziemi i 1 zagrodnika bez ziemi oraz Jana Danieleckiego, właściciela 1 łana ziemi, 2 zagrodników z ziemią i 2 zagrodników bez ziemi^[11].

W 1608 roku Dańczypol był w posiadaniu Olbrachta Łuszkowskiego, którego poddany Chwedko Gaida oskarżył Piotra Danieleckiego (być może współwłaściciela wsi) o pobicie^[12]. Olbracht Łuszkowski jako współwłaściciel wsi notowany był jeszcze w 1620 roku^[13]. W 1674 roku wieś należała do Bernarda Rudawskiego^[14], a w 1727 roku Dańczypol był we władaniu Wojnickich^[15]. W 1762 roku zmarł Wojciech Szystowski, jeden ze współwłaścicieli Dańczypola^[16]. Część wsi należała wówczas do Stanisława Brodowskiego^[17] i Kaspra Dobrzyńskiego, notowanego w 1764 roku. Z tego okresu pochodzi inwentarz dóbr obrazujący wygląd siedziby dworskiej:

Wymieniony w inwentarzu „duży” ogród, jak przypuszczają autorzy inwentaryzacji z 1987 roku był ogrodem kwaterowym typu włoskiego ulokowany w zachodniej części założenia, na uformowanym tarasowo stoku wzgórza. Położony naprzeciwko dworu był zapewne powiązany osiowo z dworem i z położonym po przeciwnej stronie dworu dziedzińcem^[18].

Przed rokiem 1801 Dańczypol należał do Antoniego Ksawerego Russyana, który w tym roku sprzedał go Janowi Ulanickiemu. W 1 poł. XIX wieku dobra te nabył Dobrowolski. W 1846 roku Dańczypol należał do Ignacego Holcera, a następnie do Piotra Kamińskiego herbu Łuk Napięty, naczelnika powiatu hrubieszowskiego, zmarłego w 1870 roku^[19]. W 2 pol. XIX wieku wieś była krótko we władaniu także Kleinów. W 1878 roku prawdopodobnie Esenowie nabyli wieś za 29 tys. rubli^[20]. Według spisu z 1827 roku we wsi było 15 domów i 52 mieszkańców, natomiast według spisu z 1921 roku – 17 domów i 116 mieszkańców^[21].

W 1921 roku dobra liczyły 564 morgi, w tym 431 mórg gruntów ornych, 64 morgi łąk, 5 mórg pastwisk, 52 morgi lasu i 12 mórg placów i nieużytków. W folwarku było 13 budynków drewnianych, młyn wodny, cegielnia i piec do wypalania wapna. Włościanie posiadali 101 mórg użytków^[22].

W 1891 roku jako właściciel notowany był Abram Essen^[23], a w latach 1891-1909 Dańczypol był własnością Kazimierza Dębowskiego, który pobudował tu szereg budynków gospodarczych i mieszkalnych. Wzniesiono także nowy dwór i oficynę. W 1909 zmuszony sytuacją finansową i rodzinną sprzedał dobra Mońkowi i Dobie Garfinkielom za sumę 67 300 rubli^[24].

W 1922 roku majątek składał się z 554 mórg, w tym 486 mórg ziemi ornej, 55 mórg łąk, 4 mórg sadu, 4 mórg pod zabudowaniami i 5 mórg nieużytków, dróg i rowów. Wówczas właściciele mieszkali w Zamościu, majątkiem natomiast zarządzał administrator. Do zabudowań dworskich należały: dom mieszkalny z 7 ubikacjami, drewniany, obmurowany, o wym. 18 x 11 m, wys. 3,5 m; dom drewniany z 4 ubikacjami, kryty gontem, o wym. 9 x 8 m, wys. 2,5 m; dom drewniany z 2 izbami, kryty gontem, o wym. 11 x 5,5 m, wys. 2 m; dom drewniany z 2 izbami, kryty gontem, o wym. 11 x 5,5 m, wys. 2 m; drewniany dom mieszkalny z 4 izbami, kryty gontem, o wym. 14 x 8 m, wys. 2,5 m; dom mieszkalny z 10 izbami, drewniany, o wym. 30 x 9 m, wys. 2,5 m; obora drewniana kryta gontami, o wym. 20 x 8 m i wys. 2,5 m; budynek złożony ze stajni i stodoły (chruścianej), kryty do połowy gontem, o wym. 50 x 9 m, wys. 3 m; stodoła drewniana kryta gontem, o wym. 47 x 15 m i wys. 3 m; poddasze na kierat kryte gontem; drewniana przybudówka na plewy kryta gontem, wozownia i spichlerz drewniany kryty gontem, o wym. 15 x 14 m, wys. 2,5 m; parnik drewniany, o wym. 9 x 5 m, wys. 2 m; młyn drewniany kryty blachą, o wym. 8 x 8 m, wys. 3,5 m; obora drewniana, chlewiki i kuźnia drewniana kryta gontem, o wym. 3,5 x 2 m, wys. 1,5 m. Właściciele zatrudniali w tym okresie 14 osób służby dworskiej i 14 komorników.

W wyniku reformy rolnej w latach 1922-1923 rozparcelowano 118,90 ha i wówczas majątek Dańczypola liczył 348 mórg i 88 prętów^[25]. Według spisu z 1921 roku wieś liczyła 17 domów i 116 mieszkańców, w tym 11 Ukraińców natomiast folwark 6 domów i 96 mieszkańców, w tym 7 Ukraińców i 10 Żydów^[26]. Od 1932 roku Doba z Kahanów Garfinkiel i jej syn Sanel zamieszkali w Zamościu, majątek zaś wydzierżawili najpierw Wojciechowi Stadnikowi, a potem Żydowi Bronisławowi Wirnikowi.

W 1940 roku Niemcy skonfiskowali dobra jaki bezpańskie. Podczas okupacji hitlerowskiej Dańczypol został wysiedlony w styczniu 1943 roku. W miejsce wysiedlonej ludności polskiej sprowadzono do wsi Ukraińców usuniętych z powiatu zamojskiego^[27].

Po wyzwoleniu ziemię o powierzchni 194,52 ha przejęto na Skarb Państwa i rozparcelowano pozostawiając przy dworze 5,25 ha gruntów. Teren dawnego ogrodu został po wojnie całkowicie zniszczony, łącznie z większością zabudowań dworskich. Dwór rozebrano w 1966 roku, a zbudowano tu leśniczówkę^[28].

Według rejestru zabytków NID^[29] na listę zabytków wpisany jest zespół dworski z XVIII-XIX w., nr rej.: A/460 z 12.12.1988: piwnice dworu i park.