Eoneophron

Eoneophron
Atkins-Weltman et al., 2024
Okres istnienia: 67–66 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 67/66 ↓ 67/66
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	owiraptorozaury
Rodzina	Caenagnathidae
Rodzaj	Eoneophron
Gatunek	E. infernalis

Eoneophron – rodzaj wymarłych dinozaurów gadziomiednicznych z rodziny cenagnatów, żyjących w kredzie późnej na terenie Ameryki Północnej. Skamieliny jedynego dotąd odnotowanego gatunku, Eoneophron infernalis, znaleziono w formacji Hell Creek w Dakocie Południowej^[1].

Skamieniałości Eoneophron zostały wydobyte na terenie formacji Hell Creek, w hrabstwie Meade, w stanie Dakota Południowa (USA). Fragmenty prawej tylnej kończyny zostały spreparowane i w 2020 r. wystawione na sprzedaż w sieci, gdzie wykupił je Kyle Atkins-Weltman za kwotę 5000 dolarów^[2]. Następnie Atkins-Weltman przekazał skamieniałości do Muzeum Historii Naturalnej w Pittsburgu do dalszych badań. Wstępna obserwacja wykazała, że skamieliny mogą należeć do młodego osobnika Anzu, spokrewnionego z Eoneophron, żyjącego w tym samym paleośrodowisku cenagnata^[1]. Na podstawie badań histologicznych ustalono, że materiał należał do osobnika dojrzałego. Na podstawie obserwacji linii zahamowania wzrostu (LAG) oszacowano, że w chwili zgonu okaz miał 6 lat^[1].

W 2024 r. Atkins-Weltman z zespołem opisali nowy rodzaj i gatunek owiraptorozaura, nazwany Eoneophron infernalis^[1]. Na holotyp o oznaczeniu CM 96523 składają się: prawa kość udowa, piszczelowa, połączone kości skokowa i piętowa oraz trzecia i czwarta kości śródstopia^[1].

Nazwa rodzajowa „Eoneophron” stanowi połączenie dwóch pochodzących ze starogreckiego wyrazów: „èos” oznaczającego świt oraz „Neophron”, określenia ptaka ścierwnika zwanego również kurczakiem faraonów^[3]. Atkins-Weltman nadał taką nazwę, aby upamiętnić swojego zmarłego wcześniej warana nilowego o imieniu Faraon^[2]. Epitet gatunkowy „infernalis” (łac. piekielny) odnosi się do miejsca znalezienia skamielin – formacji Hell Creek (ang. piekielny strumień). Pełna nazwa dwumianowa jest nawiązaniem do określenia „kurczak z piekła rodem”, jakim prasa ochrzciła pokrewnego Eoneophron rodzajowi Anzu wyliei^[4].

Po uwzględnieniu zniekształceń tafonomicznych Atkins-Weltman et al. ustalili, że kość udowa Eoneophron miała za życia obwód 10,58 cm. Na tej podstawie oszacowano, że masa dinozaura wynosiła ok. 78 kg – więcej niż u znanych cenagnatów, takich jak Anomalipes, Apatoraptor, chirostenot i Elmizaur ważących mniej niż 70 kg^[1]. Eoneophron nie był jednak największym przedstawicielem cenagnatów, ustępując znacznie cięższemu Anzu^[1].

Unikalnymi cechami Eoneophron są niewystępujące u krewnych cenagnata połączenie kości skokowo-piętowej z piszczelową oraz dobrze rozwinięty wyrostek na jednej z kości stopy^[5].

Na podstawie analizy filogenetycznej Atkins-Weltman et al. zidentyfikowali Eoneophron jako takson siostrzany kladu obejmującego Citipes i Elmisaurus. Poniższy kladogram obrazuje umiejscowienie Eoneophron w świetle badań Atkinsa-Weltmana^[1]:

Ekosystem na obszarze formacji Hell Creek w epoce kredy późnej znacząco różnił się od współczesnego stepowego. W okresie, gdy występował tam m.in. Eoneophron, region był równiną zalewową z obszarami leśnymi^[6].

Odkrycie Eoneophron pozwoliło paleontologom przyjąć, że pod koniec kredy cenagnaty były stosunkowo zróżnicowaną grupą dinozaurów. Atkins-Weltman zauważył, że znalezione w formacji Hell Creek trzy cenagnaty: największy Anzu wyliei, średni Eoneophron infernalis i najmniejszy, nieopisany jeszcze takson posiadały swoje odpowiedniki w innych ekosystemach. W formacji Dinosaur Park w Albercie były to Ceanagnathus collinsi, Chirostenotes pergracilis oraz Citipes elegans. Zdaniem naukowca twierdzenie, jakoby różnorodność dinozaurów w końcowym okresie kredowym malała, jest wynikiem nie faktycznej degradacji, a niewystarczająco dużej liczby pozyskanego materiału^[5].