Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 112-122 we Wrocławiu

Galeriowiec

Ul. Powstańców Śląskich, galeriowiec po lewej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Powstańców Śląskich 112–122
Typ budynku	galeriowiec, mieszkalny
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Julian Łowiński, Wacław Kamocki
Kondygnacje	12
Pierwszy właściciel	Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wojewodzianka”
Obecny właściciel	współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych
Położenie na mapie Wrocławia Galeriowiec
Położenie na mapie Polski Galeriowiec
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Galeriowiec
51°05′31,702″N 17°01′09,925″E/51,092139 17,019424
Multimedia w Wikimedia Commons

Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 112–122 – budynek mieszkalno-usługowy położony we Wrocławiu wzdłuż ul. Powstańców Śląskich 112–122 w osiedlu Powstańców Śląskich (Osiedle Południe).

Obiekt został wybudowany jako pierwszy z trzech budynków stanowiących tak zwaną ścianę wschodnią ul. Powstańców Śląskich. Budynek ma 12 kondygnacji nadziemnych. W części mieszkalnej reprezentuje typ galeriowca. Na dwóch pierwszych kondygnacjach jest część handlowo-usługowa.

Budynek położony jest we Wrocławiu na osiedlu Powstańców Śląskich^[1], w jednostce urbanistycznej Śródmieście Południowe^[2][3]. Adres budynku to ul. Powstańców Śląskich 112–122^[4]. Część miasta, w której leży budynek, zaliczana jest do obszarów wielkich osiedli blokowych, ze znacznym lub dużym stopniem wykorzystania terenu oraz z dużą lub średnią gęstością zaludnienia. Obszary takie charakteryzują się przejrzystym układem przestrzennym, czytelnym i zrozumiałym układem geometrycznym ulic oraz bogatym programem funkcjonalnym^[5][6]. Teren ten charakteryzuje się także wyjątkowo korzystnym dostępem do infrastruktury komunikacyjnej^[7], w bezpośrednim sąsiedztwie budynku znajdują się przystanki zarówno tramwajowe, jak i autobusowe dla linii komunikacyjnych w ramach wrocławskiej komunikacji miejskiej^[7][8][9], zarówno dziennych, jak i nocnych^[9].

Budynek położony jest w pierzei wschodniej ulicy, przy jej odcinku od ulicy Wielkiej do placu Powstańców Śląskich^[10][4]. Południowy kraniec bliżej placu przylega do zachowanych budynków historycznych ujętych w gminnej ewidencji zabytków położonych przy ulicy Powstańców Śląskich 124 (Kamienica, obecnie budynek administracyjny – Sąd Apelacyjny)^[11][12] oraz placu Powstańców Śląskich 2 (Kamienica)^[11]. Natomiast północy kraniec sąsiaduje z biurowcem Artefakt o adresie przy ulicy Wielkiej 27^[13]. Naprzeciwko budynku po stronie zachodniej ulicy Powstańców Śląskich rozlokowana jest zabudowa osiedla Celina^[14][15][16] oraz Apartamentowiec Thespian^[17], a po wschodniej stronie budynku zabudowa osiedla Dorota^[14][15][16], z zielenią międzyblokową stanowiącą ważny dziedziniec, ogród^[18]. Oba osiedla powstały w ramach inwestycji polegającej na zabudowie południowej dzielnicy Wrocławia, tak zwanego osiedla Południe, realizowanego w latach 60. i 70. XX wieku^{[14][19][20][21]}. W pobliżu, za skrzyżowaniem ulic: Wielkiej i Powstańców Śląskich, znajduje się Sky Tower^[22][23]. Dwa kolejne galeriowce tworzące ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich, powstałe w późniejszych latach, położone są przy tej ulicy w kierunku północnym. Bliższy położony jest między ulicą Wielką i Radosną (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 82-94) oraz następny między ulicą Radosną a ulicą Zaolziańską (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64)^[10][24][25].

• 
  Galeriowiec
• 
  Plac, po lewej fragment galeriowca i zachowane budynki historyczne oraz punktowce
• 
  Po lewej w tle trzy galeriowce przy ul. Powstańców Śląskich

Obszar tzw. Przedmieścia Południowego^[20][26], w obrębie którego położony jest budynek, w dwudziestoleciu międzywojennym był jedną z najbardziej reprezentacyjnych części miasta z najbogatszymi kamienicami i wyższym standardem zamieszkania^[19][21]. Osią całego założenia urbanistycznego była ulica Powstańców Śląskich^[19]. W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r., jakie miało miejsce pod koniec II wojny światowej, obszar ten uległ zniszczeniu^[20][27], szacunkowo w około 90%^[21].

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) przystąpiono w latach 60. XX wieku do budowy Osiedla Południe^[14][20][21]. Kontynuowano ją jeszcze w latach 70. XX wieku^[21]. Całe osiedle podzielone było na cztery części, przy czym teren, na którym posadowiony jest budynek, należał do osiedla Dorota^[14][15][16]. Osiedle zaprojektowano jako modernistyczne w całkowitym oderwaniu od historycznej zabudowy^[16][21].

W omawianym rejonie miasta część zabudowy powstała dla Spółdzielni Mieszkaniowej „Wojewodzianka”. Jednym z takich obiektów jest budynek przy ulicy Powstańców Śląskich 112–122. Określenie stosowane wobec budynku jako „galeriowiec” wynika wprost z faktu, że część mieszkalna budynku została zaprojektowana i zbudowana w formie galeriowca, to znaczy takiego budynku, w którym korytarze są przynajmniej częściowo niezabudowane, zewnętrzne, a z korytarzy tych lokatorzy wchodzą bezpośrednio do mieszkań. Określenie takich budynków wzięte zostało od galerii. Według niektórych źródeł został on oddany do użytkowania pod koniec lat 70. XX wieku^[22]. Ale według innych opracowań pod koniec lat 70. XX wieku, a konkretnie w 1978 r., budynek został zaprojektowany^[28][29], a zrealizowany w latach 80. XX wieku^[20][28][29]. Autorami projektu byli architekci: Julian Łowiński i Wacław Kamocki^[28][29].

W 2015 r. wykonano remont znajdujących się do strony podwórza estakad^[30].

Ewidencyjna powierzchnia zabudowy budynku wynosi 2.893 m². Według Klasyfikacji Środków Trwałych budynek zaliczony jest do grupy m – budynki mieszkalne (110). W ewidencji gruntów i budynków przypisany ma identyfikator EGiB: 026401_1.0022.AR_35.34.1_BUD oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB F7CC5766-0D8A-4333-9027-D7AA4F7ED733^[4]. Do budynku przypisane są następujące numery porządkowe:

• ul. Powstańców Śląskich 120^[4][31],
• ul. Powstańców Śląskich 112^[4][32],
• ul. Powstańców Śląskich 116^[4][33],
• ul. Powstańców Śląskich 118^[4][34],
• ul. Powstańców Śląskich 114^[4][35],
• ul. Powstańców Śląskich 122^[4][36].

Budynek leży na działce gruntu o polu powierzchni wynoszącym 5.6372 ha^[37][38]. Ma ona w ewidencji gruntów i budynków przypisany identyfikator EGiB: 026401_1.0022.AR_35.34 oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB 76D25ABB-5346-4FB2-9A27-2E1B65F45718. Całość zaliczona jest do klasoużytku B – Tereny mieszkaniowe^[37]. W ramach tej działki położone są także inne budynki w tym między innymi przy ulicy Kamiennej 2^[39][40], ulicy Kamiennej 4^[41][42], ulicy Kamiennej 6^[43][44], zbudowanych według projektu punktowca przy ulicy Jastrzębiej^[45]. Tak ukształtowana nieruchomość gruntowa stanowi współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych^[38]

Jest to budynek mieszkalno-usługowy^[29]. Budynek składa się z części mieszkalnej^[22], o dwunastu kondygnacjach nadziemnych^[4] oraz z pawilonów handlowo-usługowych^[22][28]. Część mieszkalna budynku ma formę galeriowca^[22][28][29]. Położony jest wzdłuż ulicy, tworząc jej wschodnią pierzeję w układzie liniowym^[28][46]. Elewację zachodnią budynku od strony ulicy określa układ poziomych galerii, które jednak nie są ciągłe. Stanowią one kontrast do charakterystycznych kilku wertykalnych wież, a w każdej z nich znajduje się szyb z windą. Konstrukcja tej części budynku została zrealizowana jako żelbetowa z prefabrykatów. Kontrastuje z nią część handlowo-usługowa. Zajmuje ona parter oraz pierwsze pięto. Tę część zrealizowano w oparciu o słupy podpierające konstrukcję, pomiędzy którymi zrealizowano podcienie, przejścia i przede wszystkim lokale użytkowe, połączone z rozbudowanymi, przyległymi pawilonami. Ściany pawilonów wykonane zostały z przegród kurtynowych o konstrukcji stalowej^[28].

• 
  Południowy kraniec budynku
• 
  Pasaż (widok w kierunku północnym)
• 
  Strona wschodnia
• 
  Pasaż, wejście do lokalu na 1 piętrze

Samo wydarzenie dotyczące zaprojektowania i zrealizowania takiego budynku pod względem architektonicznym określa się jako nieprzeciętne w ówczesnych realiach^[28]. W opiniach dotyczących budynku można znaleźć głosy, że jest to jeden z trzech charakterystycznych bloków usytuowanych wzdłuż wschodniej pierzei ulicy^[22]. Ten konkretny galeriowiec również jest wyraźnym elementem charakterystycznym, szczególnym, stanowiącym dominantę. Pełni rolę pielęgnacji lokalnego dziedzictwa, a także wzmacnia cechy reprezentacyjności galeriowców wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich, charakterystycznych w skali osiedla i miasta. Uznaje się go za predysponowanego do objęcia ochroną jako zabytku^[47]. Obiekt kreuje obszar standardu usług z ofertą usług podstawowych oraz przestrzenią dla gastronomii^[48]. Samą architekturę obiektu uznano za przykład trafnego dobrania środków przestrzennych, które pozwoliły na uzyskanie ekspresji rzeźbiarskiej. Podkreśla się przy tym, że efekty te uzyskano, operując wyłącznie funkcjonalnymi elementami formy^[28]. Tak usytuowane i ukształtowane wszystkie trzy galeriowce tworzą wielkomiejskie tło centrum południowego^[20].

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Apartamentowiec Thespian, WebMediaTech (urbanity.pl), 24 sierpnia 2015, b2378 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• Apartamentowiec Thespian [online], Autorzy pomysłu i tekstów: Fundacja Transformator (Michał Duda, Agata Gabiś, Karolina Jara), Oprawa graficzna: Marian Misiak, Zdjęcia: Jerzy Krzysztof Kos, wroapp.pl, 5 sierpnia 2020 [dostęp 2024-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-24] .
• Architekci Wrocławia 1945–1995, 50 lat Stowarzyszenia Architektów Polskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego SARP, 1996, ISBN 83-86480-37-8  (pol.).
• IwonaI. Bińkowska IwonaI. i inni red., Leksykon zieleni Wrocławia, Wrocław miasto spotkań, Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2013, ISBN 978-83-64025-06-8, ISBN 978-83-64025-06-8  (pol.).
• Biurowiec Artefakt, WebMediaTech (urbanity.pl), 13 kwietnia 2023, b12556 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• Geoinfo Portal (GIPortal2), Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu we Wrocławiu [dostęp 2024-01-23]  (pol.).
• MartaM. Gołębiowska MartaM., Remont galeriowców. Co się zmieni?, wyborcza.pl, 27 kwietnia 2015 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Historia Spółdzielni, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Wojewodzianka” [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• Witold JerzyW.J. Molicki Witold JerzyW.J., AndrzejA. Zwierzchowski AndrzejA. (red.), Architektura Wrocławia 1945–2000, Album wykonano z materiałów zdjęciowych wystawy „Architektura Wrocławia 1945–2000” przygotowanej przez Oddział Wrocławski SARP eksponowanej w Muzeum Architektury we Wrocławiu od 18 kwietnia do 15 maja 2000 r., Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich; Studio Wydawniczo-Typograficzne „Typoscript”, 2001, ISBN 83-86480-83-1, ISBN 978-83-86480-83-8, OCLC 749356652  (pol.), Stowarzyszenie Architektów Polskich. Oddział we Wrocławiu.
• Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, WebMediaTech (urbanity.pl), 16 lipca 2009, b3835 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• Schematy komunikacji zbiorowej, aktualizacja: 2023-10-16, Urząd Miejski Wrocławia: Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2024-01-24]  (pol.).
• Sky Tower, WebMediaTech (urbanity.pl), 13 czerwca 2023, b1276 [dostęp 2024-01-30]  (pol.).
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2018 [dostęp 2024-01-29]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23]  (pol.).

• Budynek „Galeriowiec” [online], wikimapia.org [dostęp 2024-01-24]  (pol.).
• Fotomapy ukośne 2015 [online], geoportal.wroclaw.pl; Urząd Miejski Wrocławia [dostęp 2024-01-24]  (pol.).
• Galeriowiec 112–122, Wrocław [online], 3dmdb.com [dostęp 2024-01-29]  (pol. • ang.).
• Galeriowiec południowy, [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Południe / ul. Powstańców Śląskich [online], polska-org.pl, ID: 512200 [dostęp 2024-01-24]  (pol.).
• Powstańców Śląskich 112–122, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Borek / ul. Powstańców Śląskich [online], fotopolska.eu, ID: b22438 [dostęp 2024-01-24]  (pol.).