Giovanni da Procida

Sylwetka okrętu
Klasa	okręt podwodny
Typ	Mameli
Historia
Stocznia	Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki), Tarent
Położenie stępki	21 września 1925
Wodowanie	1 kwietnia 1928
Regia Marina
Wejście do służby	20 stycznia 1929
Wycofanie ze służby	1 lutego 1948
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	810 t 993 t
Długość	64,6 m
Szerokość	6,51 m
Zanurzenie	4,3 m
Zanurzenie testowe	100 m
Rodzaj kadłuba	jednokadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 3000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1100 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	15 w. 7,5 w.
Zasięg	powierzchnia: 3500 Mm przy 8 w. zanurzenie: 65 Mm przy 4 w.
Sensory
hydrofony
Uzbrojenie
1 działo kal. 102 mm 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 10 torped
Wyrzutnie torpedowe	6 × 533 mm
Załoga	49

Giovanni da Procida – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Mameli. Okręt został zwodowany 1 kwietnia 1928 roku w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki) w Tarencie, a w skład Regia Marina wszedł 20 stycznia 1929 roku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii i kampanii śródziemnomorskiej. Po kapitulacji Włoch „Giovanni da Procida” trafił do USA, gdzie był używany do szkolenia sił ZOP. Jednostka została wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku.

Przyjęty przez Włochy program zbrojeniowy z lat 1923–1924 zakładał zbudowanie okrętów o łącznej wyporności 36 568 ton, na co miały się składać dwa krążowniki ciężkie („Trento”(inne języki) i „Trieste”(inne języki)), niszczyciele typu Sauro i Turbine oraz okręty podwodne typu Balilla, Pisani i Mameli^[1]. Projekt oceanicznych okrętów typu Mameli powstał w wyniku zbadania konstrukcji i doświadczeń z eksploatacji otrzymanych po I wojnie światowej U-Bootów Kaiserliche Marine^[2][3]. Jednostki zaprojektował pułkownik Virginio Cavallini(inne języki)^[3][4]. Przyjęto konstrukcję jednokadłubową z dużym kioskiem^[3]. Powstały solidne okręty o dobrej manewrowości podwodnej i dużej dopuszczalnej głębokości zanurzania, problemem była jednak ich słaba stateczność^[3]. Problem rozwiązano instalując zewnętrzne siodłowe zbiorniki balastowe, co jednak zmniejszyło osiąganą prędkość maksymalną (z projektowanych 17,2 węzła na powierzchni do 15 węzłów i podwodną z 7,7 do 7,5 węzła)^[2][5] . Mameli był pierwszym typem okrętów podwodnych skonstruowanym we Włoszech po I wojnie światowej^[2].

Okręt zbudowany został w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki) w Tarencie^[2][5] . Stępkę jednostki położono 21 września 1925 roku, a zwodowana została 1 kwietnia 1928 roku^[6][7].

„Giovanni da Procida” był średniej wielkości oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji jednokadłubowej^[3][5] . Długość całkowita wynosiła 64,6 metra, szerokość 6,51 metra i zanurzenie 4,3 metra^[2][6]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 810 ton, a w zanurzeniu 993 tony^[2][5] [a]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 8-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne Tosi(inne języki) o łącznej mocy 3000 KM^[2][8]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne CGE(inne języki) o łącznej mocy 1100 KM^[2][3][b]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 15 węzłów na powierzchni i 7,5 węzła w zanurzeniu^[2][3][c]. Zasięg wynosił 3500 Mm przy prędkości 8 węzłów w położeniu nawodnym oraz 64 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu^[2][3][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 48 ton oleju napędowego^[2][5] . Energia elektryczna magazynowana była w baterii akumulatorów składającej się ze 112 ogniw^[9] . Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 100 metrów^[2][5] .

Okręt wyposażony był w sześć stałych wyrzutni torped kalibru 533 mm: cztery na dziobie i dwie na rufie, z łącznym zapasem 10 torped^[2][5] . Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm Schneider–Armstrong 1914-15 L/35^[2][5] . Broń przeciwlotniczą stanowiły dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm L/76^[2][5] . Jednostka wyposażona też była w hydrofony^[5] .

Załoga okrętu składała się z 5 oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy^[6][7][e].

„Giovanni da Procida” został wcielony do służby w Regia Marina 20 stycznia 1929 roku^[7][9] . Okręt rozpoczął służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład eskadry (wł. Squadriglia) okrętów podwodnych średniego zasięgu Flotylli stacjonującej w Tarencie (wraz z siostrzanymi „Goffredo Mameli”, „Pier Capponi” i „Tito Speri”)^[10].

W 1929 roku „Giovanni da Procida”, „Goffredo Mameli” i „Pier Capponi” odbyły daleki rejs wzdłuż wybrzeży Hiszpanii na Atlantyk, docierając do Kadyksu i Lizbony^[10]. W 1930 roku eskadra okrętów podwodnych średniego zasięgu, w której służyły jednostki typu Mameli, została przemianowana na 4 eskadrę okrętów podwodnych^[10]. W 1931 roku okręty 4. eskadry przebazowano do Neapolu^[10]. W 1933 roku wszystkie jednostki typu Mameli odbyły dwudziestodniowy rejs szkoleniowy, zawijając do Salonik oraz na Leros i Rodos^[10].

W 1934 roku okręty 4. eskadry powróciły do Tarentu, a zespół został przemianowany na 9 eskadrę 3. Flotylli, kontynuując szkolenie i wykonując krótkie rejsy po portach włoskich i Dodekanezu^[10]. W 1935 roku 9 eskadrę przekształcono w 12 eskadrę^[10]. Podczas wojny domowej w Hiszpanii „Giovanni da Procida” odbył dwie misje specjalne^[10].

W 1938 roku 12 eskadrę przekształcono w 41 eskadrę; w 1939 roku zmieniono po raz kolejny jej oznaczenie na 31 eskadrę i przebazowano do Mesyny^[10]. W kwietniu 1939 roku „Giovanni da Procida” znalazł się w składzie sił morskich uczestniczących w operacji pod kryptonimem „O.M.T.”, czyli inwazji na Albanię^[11].

10 czerwca 1940 roku, w momencie ataku Włoch na Francję, okręt wchodził w skład 34. eskadry okrętów podwodnych 3. Flotylli w Mesynie (wraz z siostrzanymi „Goffredo Mameli”, „Pier Capponi” i „Tito Speri”)^[12][13] . Dowództwo jednostki sprawował kmdr ppor. (wł. capitano di corvetta) Guido D’Alterio^[9] . Od 19 czerwca do 2 lipca „Giovanni da Procida”, „Pier Capponi” i „Vettor Pisani” patrolowały wody Cieśniny Sycylijskiej^[14] . Na przełomie sierpnia i września „Giovanni da Procida” i „Dagabur(inne języki)” operował na wodach u wybrzeży Cypru i Palestyny^[15] . W listopadzie okręt patrolował u włoskich wybrzeży, nie nawiązując kontaktu z przeciwnikiem^[16]. Od 1 do 11 grudnia „Giovanni da Procida” i „Jalea”(inne języki) patrolowały wody na południowy zachód od Korfu^[16][17] . Między 21 grudnia 1940 roku a 1 stycznia 1941 roku „Giovanni da Procida”, „Jalea” i „Salpa”(inne języki) przebywały na defensywnych patrolach w Cieśninie Otranto^[17] .

Na początku kwietnia 1941 roku, w związku z wyjściem w morze brytyjskiego zespołu Force H(inne języki), „Giovanni da Procida”, „Marcantonio Colonna” i „Ametista(inne języki)” przeprowadziły patrole w Zatoce Genueńskiej^[18]. Od 5 do 7 czerwca „Giovanni da Procida” i „Marcantonio Colonna” zostały wysłane na wody nieopodal Genui na spotkanie Force H, uczestniczącego w Operacji Rocket (dostarczenia na Maltę samolotów myśliwskich Hurricane), składającego się z lotniskowców HMS „Ark Royal” (91) i „Furious” (47), krążownika liniowego HMS „Renown” (72) oraz niszczycieli HMS „Faulknor” (H62), „Fearless” (H67)(inne języki), „Forester” (H74)(inne języki), „Foresight” (H68)(inne języki), „Foxhound” (H69)(inne języki) i „Fury” (H76)(inne języki)^[19] . We wrześniu „Giovanni da Procida”, „Marcantonio Colonna” i „Beilul”(inne języki) operowały w centralnej części Morza Śródziemnego^[20]. W grudniu „Giovanni da Procida”, „Jalea”, „Antonio Sciesa” i „Ambra”(inne języki) patrolowały wody Cieśniny Otranto^[21].

W 1942 roku zużyte jednostki napędowe zostały wymienione na nowe silniki Diesla Tosi o łącznej mocy 4000 KM, przez co prędkość okrętu na powierzchni wzrosła do 17 węzłów^[5] . Od 9 lutego do końca sierpnia „Giovanni da Procida” znajdował się w remoncie^[9] . Do czasu kapitulacji Włoch jednostka wzięła udział w 16 patrolach, nie notując zatopień^[9] .

W momencie kapitulacji Włoch we wrześniu 1943 roku niesprawny okręt znajdował się w Tarencie^[22][23]. „Giovanni da Procida” poddał się Aliantom, a po przeprowadzeniu długotrwałych prac remontowych został we wrześniu 1944 roku wysłany na Bermudy, a następnie do Zatoki Maine, dołączając do siostrzanych okrętów „Goffredo Mameli” i „Tito Speri”^[24]. Włoskie jednostki były wykorzystywane do szkolenia zwalczania okrętów podwodnych przez jednostki lotnictwa i marynarki USA^[24]. W lutym 1945 roku „Giovanni da Procida” i „Tito Speri” zostały przeniesione do Guantanamo, dalej uczestnicząc w szkoleniu sił ZOP^[24]. Pod koniec działań wojennych „Giovanni da Procida”, „Goffredo Mameli” i „Tito Speri” powróciły do Tarentu, gdzie nie prowadziły już żadnych działań^[24].

Okręt został wycofany ze służby 1 lutego 1948 roku^[6][7].

• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Aldo Fraccaroli: Italian Warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0002-6.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
• Ivan Gogin: GOFFREDO MAMELI medium submarines (1929). Navypedia. [dostęp 2021-03-22]. (ang.).
• Don Kindell: ITALIAN, GREEK and YUGOSLAVIAN NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2021-03-22]. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Paolo M. Pollina: I sommergibili italiani 1895-1962. Roma: Ufficio Storico Della M.M., 1963. (wł.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2021-03-22]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, August. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2021-03-22]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, December. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2021-03-22]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1941, Juni. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2021-03-22]. (niem.).
• Regio Sommergibile DA PROCIDA. Grupsom – Sommergibili Mediterranei. [dostęp 2021-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (wł.).
• Marek Sobski. Nasze morze naszym grobem. Działania operacyjne włoskiej floty podwodnej na Morzu Śródziemnym w 1940 roku. „Okręty”. Nr 1 (37). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518. 
• Marek Sobski. Niewdzięczny rok na Mare Nostrum. Włoska flota podwodna na Morzu Śródziemnym w 1941 roku. „Okręty”. Nr 2 (38). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518. 
• Marek Sobski. Sommergibili pod czarną banderą. Klęska włoskiej broni podwodnej w 1943 r. „Okręty”. Nr 4 (40). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518.