Gzichów (gmina)

Gzichów
	gmina wiejska
	1867–1915
Państwo	Królestwo Polskie
Gubernia	gubernia piotrkowska
Powiat	będziński
Data powstania	19 maja?/31 maja 1870
Data likwidacji	2 sierpnia 1915
Siedziba	Gzichów
brak współrzędnych

Gzichów – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1867–1915 w guberni piotrkowskiej. Siedzibą władz gminy był Gzichów (obecnie dzielnica Będzina).

Królewstwo Polskie

Gmina Gzichów powstała 1 stycznia^?/13 stycznia 1867 w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej^[1]. 19 maja^?/31 maja 1870 do gminy przyłączono pozbawioną praw miejskich Czeladź^[2]. Gmina obejmowała także część dzisiejszego Sosnowca (tereny na prawym brzegu Czarnej Przemszy wraz z większością obecnego centrum: Stary Sosnowiec, Pogoń, Ostra Górka, Pole, Radocha i Osada Blumenthala, Milowice), zachodnią część dzisiejszego Będzina (Gzichów, Małobądz z Brzozowicą i Grodziec) oraz wsie Sarnów i Preczów, które stanowiły swoistą eksklawę gminy Gzichów, oddzielone od jej zasadniczej części obszarem Łagiszy, należącej do gminy Bobrowniki.

23 czerwca 1902 z gminy Gzichów wyłączono znaczne tereny (Stary Sosnowiec, Pogoń, Ostra Górka, Radocha i Osada Blumenthala^[3]), z których utworzono miasto Sosnowiec (częściowo też z gminy Górniczej: Sielec z byłą wsią Kuźnica i Środulką^[4]^[3])^[5]^[3]^[6].

Okupacja niemiecka

Podczas I wojny światowej, w 1915 roku, niemieckie władze okupacyjne z gminy Gzichów wyłaczyły osadę Czeladź z kopalniami Saturn (Saturngrube) i Czeladź (Grube Czeladz), tworząc w niej samodzielną gminę wiejską Czeladź w powiecie będzińskim^[7] (przekształocono ją w miasto rok później^[8]).

Niedługo po tym, 2 sierpnia 1915 roku niemieckie władze okupacyjne zniosły gminę Gzichów^[9]:

miejscowości Małobądz i Gzichów włączono do Będzina,
w miejscowości Grodziec utworzono samodzielną gminę Grodziec (dołączono do niej miejscowości Grudków i Łagisza z gminy Bobrowniki^[10]),
w miejscowości Milowice utworzono samodzielną gminę Milowice^[11],
miejscowości Preczów i Sarnów włączono do gminy Wojkowice Kościelne^[10].

Przypisy

↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 77)
↑ ^a ^b ^c Sosnowiec w SgKP.
↑ Sosnowiec
↑ Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, p. 114, 152
↑ Krzysztofik, R. (2007). Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32
↑ Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 23 / Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego, Nr 23 z 27 lipca 1915 (Ogłoszenie, str. 3)
↑ ^a ^b Wkrótce wyłączono je ponownie po utworzeniu gminy Łagisza.
↑ Zniesiona 1 listopada 1915 przez włączenie do Sosnowca.

[1] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[2] Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 77)

[sgkp-3] Sosnowiec w SgKP.

[4] Sosnowiec

[5] Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, p. 114, 152

[6] Krzysztofik, R. (2007). Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

[wykaz-7] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32

[szkol-8] Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego

[9] Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 23 / Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego, Nr 23 z 27 lipca 1915 (Ogłoszenie, str. 3)

[lagisza-10] Wkrótce wyłączono je ponownie po utworzeniu gminy Łagisza.

[11] Zniesiona 1 listopada 1915 przez włączenie do Sosnowca.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)