Żarki

Żarki
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Żarkach
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	myszkowski
Gmina	Żarki
Burmistrz	Adam Zamora
Powierzchnia	25,68 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 4551; 178,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 34
Kod pocztowy	42-310
Tablice rejestracyjne	SMY
	Położenie na mapie Polski Żarki
	Położenie na mapie województwa śląskiego Żarki
	Położenie na mapie powiatu myszkowskiego Żarki
	Położenie na mapie gminy Żarki Żarki
	50°37′27″N 19°21′50″E/50,624167 19,363889
TERC (TERYT)	2409054
SIMC	0932643
	Urząd miejskiul. Kościuszki 15/17; 42-310 Żarki
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Żarki – miasto w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Żarki.

W 1595 roku miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego było własnością Aleksandra Myszkowskiego^[2].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Żarek w 2014 r.^[1]:

Dzielnice

W skład Żarek wchodzi 5 dzielnic:

Historia

Po raz pierwszy Żarki wzmiankowano w spisie świętopietrza z lat 1325–1327. W 1370 r. osadę otrzymał jako lenno książę Władysław Opolczyk. Prawa miejskie miasto uzyskało przed 1382 r. W 1406 r. Władysław Jagiełło przeniósł je z prawa polskiego na prawo średzkie. W 1466 r. miał istnieć tu zamek, którego bronił podczas najazdu Jakub Kreza^[3].

W 1556 r. miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych targów, które odbywały się w każdy wtorek i trzech jarmarków w roku^[4]. Około 1620 r. Mikołaj Koryciński rozpoczął tu budowę dworu obronnego^[5]. Gościła w nim później królowa Maria Ludwika, żona Władysława IV^[6]. W 1661 r. znaczna część mieszkańców zmarła na skutek zarazy^[6]. W 1664 r. miasto zostało zniszczone przez wielki pożar.

W 1712 r., w okresie walk o koronę polską, pod Żarkami doszło do bitwy między zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego i Augusta II. Z kolei w 1809 r. miasto wyznaczono na punkt zborny wojsk narodowych z terenów ówczesnych powiatów: częstochowskiego, lelowskiego i pilickiego^[6].

W 1827 r. ludność żydowska stanowiła ok. 27% mieszkańców. W I poł. XIX w. (po 1831 r.) pochodzący z Krakowa przemysłowiec Piotr Steinkeller rozpoczął proces uprzemysłowienia miasta. Założył w mieście olejarnię, browar oraz zakład produkcji maszyn rolniczych, w którym produkował również popularne powozy, nazywane później steinkelerkami. Kiedy w trakcie budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w latach 40. XIX w. mieszkańcy przeciwstawili się poprowadzeniu jej przez Żarki, o co Steinkeller usilnie zabiegał, popadł z nimi w konflikt, na skutek którego zdecydował się sprzedać swe tutejsze majątki. W wyniku tego miasto wkrótce wyraźnie podupadło^[6].

Żarki utraciły prawa miejskie za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej, w dniu 4 września 1939 r. żołnierze niemieccy rozstrzelali w Żarkach 104 mieszkańców. Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 Żydów. W 6 października 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[7]. Podczas likwidacji getta żydowskiego, w dniu 6 października 1942 r. Niemcy rozstrzelali na kirkucie grupę trzystu Żydów. 28 marca 1944 roku grupa partyzantów Armii Ludowej skonfiskowała 10 000 kartek żywnościowych o wartości 100 tys. marek. Akcją dowodził Franciszek Szlachcic^[8].

Okres powojenny

W dniu 1 lipca 1949 r. Żarki odzyskały prawa miejskie (miasto utworzono z gromad Żarki i Leśniów na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej z 9 sierpnia 1949 r.). Działały w nim 3 młyny, tartak, cegielnia i kilka spółdzielni pracy. Szczególnie rozwinięte było rzemiosło skórzane: pracowało wielu garbarzy, szewców i kuśnierzy. Miasto było znane z wyrobu kożuchów i czapek futrzanych^[6].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.

Zabytki

Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin
strażnica Przewodziszowice z XIV w.;
kościół św. Szymona i Judy Tadeusza z 1522 r. i rozbudowany w XVII w.;
kościół św. Barbary z XVII w.;
pozostałości zespołu dworskiego Korycińskich z XVIII w. – mur i baszta;
ruiny kościoła św. Stanisława, zbudowanego przed 1782 r.^[9];
kamienne stodoły z końca XIX i początku XX w. przy ul. Ofiar Katynia, w których nakręcono kilka kadrów do filmu Lecha Majewskiego Młyn i krzyż;
cmentarz parafialny^[10].

Zabytki kultury żydowskiej

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie Żarek funkcjonuje parafia rzymskokatolicka Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.

Transport

Węzeł drogowy – krzyżują się tu drogi wojewódzkie 789, 792 oraz 793. W odległości 18 km od miasta przebiega międzynarodowa trasa E75 Gdańsk – Cieszyn.

Zobacz też

Muzeum Dawnych Rzemiosł w Żarkach

Przypisy

↑ ^a ^b Żarki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-25)].
↑ M. Antoniewicz, Niektóre problemy genezy miasta Żarki na tle politycznych dziejów regionu w XIV w., w: Szkice z dziejów Żarek, red. H. Rola, Katowice 1984
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 440-442.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 350 .
↑ Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 420
↑ :: UMiG Żarki ::. umigzarki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-12)]..
↑ SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-06-02]

Linki zewnętrzne

Miasto i Gmina Żarki
Żarki 4.) osada miejska, powiat będziński, 7 w. od st. Myszków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 736 .

[populacja2016-1] Żarki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.

[3] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-25)].

[4] M. Antoniewicz, Niektóre problemy genezy miasta Żarki na tle politycznych dziejów regionu w XIV w., w: Szkice z dziejów Żarek, red. H. Rola, Katowice 1984

[5] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].

[Wojkat-6] Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1962, s. 440-442.

[7] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 350 .

[8] Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 420

[9] :: UMiG Żarki ::. umigzarki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-12)]..

[10] SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-06-02]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasto	Żarki
Wsie	Czatachowa Jaroszów Jaworznik Kotowice Ostrów Przybynów Suliszowice Wysoka Lelowska Zaborze Zawada
Części miasta	Czarka Leśniów Olesiów Połomia Żarecka Przewodziszowice
Części wsi	Czarka Józefów Kępina Przybynowska Kępina Wysocka Kotowice-Kolonia Kotowice-Mirów Koza Leśniczówka Kotowice Masłoń Podlesie Pohulanka Szczypie Tarnawa Zastudnie
Przysiółki wsi	Masłoniowizna Skrobarczowizna

Miasta na prawach powiatu	Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory
Miasta powiatowe	Będzin Bieruń Cieszyn Kłobuck Lubliniec Mikołów Myszków Pszczyna Racibórz Tarnowskie Góry Wodzisław Śląski Zawiercie Żywiec
Miasta gminne	Blachownia Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Imielin Kalety Kłobuck Knurów Koniecpol Koziegłowy Krzanowice Krzepice Kuźnia Raciborska Lędziny Łaziska Górne Łazy Miasteczko Śląskie Olsztyn Ogrodzieniec Orzesze Pilica Poręba Przyrów Pszów Pyskowice Radlin Radzionków Rydułtowy Siewierz Skoczów Sławków Sośnicowice Strumień Szczekociny Szczyrk Toszek Ustroń Wilamowice Wisła Włodowice Wojkowice Woźniki Żarki

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–19) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945) woj. śląskie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Będzin (do 1948 →) Czeladź (do 1870 i 1916–51 →) Dąbrowa (Górnicza) (1916–49 →) Grodziec (od 1951) Kazimierz Górniczy (od 1967) Klimontów (od 1967) Koziegłowy (do 1870) Łagisza (1969–72 →) Modrzejów (do 1870) Mrzygłód (do 1870 i 1916–19) Porąbka (1967–72 →) Siewierz (do 1870 i 1916–19) Sosnowiec (1902–28 →) Strzemieszyce Wielkie (od 1954) Włodowice (do 1870) Wojkowice (od 1962) Zagórze (od 1967) Zawiercie (1915–26 →) Ząbkowice (od 1962) Żarki (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Gołonóg (1957–60) Kazimierz (1954–66 →) Klimontów (1954–66) Maczki (1958–72 →) Ostrowy Górnicze (1956–66 →) Porąbka (1956–66) Wojkowice Komorne (1954–62) Zagórze (1954–66) Ząbkowice (1956–62)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki (1867–1954 i od 1973) Choroń (1867–1925) Czeladź (1915) Dąbrowa Górnicza (1909–16) Gołonóg (de facto 1941–54, de jure 1950–54) Górnicza (1874–1909) Grodziec (1915–51) Gzichów (1867–1915) Kazimierz (1950–54) Koziegłowy (1867–1915) Koziegłowy (1915–26 →) Koziegłówki (1915–26 →) Kromołów (← 1890–1926 →) Łagisza (1915–54) Łosień (1867–1954 i od 1973) Mierzęcice (1915–26 →) Milowice (1915) Modrzejów (1915) Mrzygłód (1915–16 i 1919–26 →) Myszków (1924–26 →) Niegowa (1867–1926 →) Niwka (1915–53) Olkusko-Siewierska (1867–1915, 1919–41 i 194?–49) Osad Górniczych (1867–1874) Ożarowice (1867–1941 i 1945–49) Pińczyce (1867–1926 →) Poraj (1915–19 i 1925–26 →) Poręba (Mrzygłodzka) (1867–1926 →) Psary (od 1973) Rokitno Szlacheckie (1867–1926 →) Rudnik–Wielki (1867–1926 →) Sączów (1941–45 i 1950–54) Siewierz (1890–1916 i 1919–26 →) Strzemieszyce (1941–4?) Strzemieszyce Wielkie (1950–54) Sulików (1867–1915) Włodowice (1867–1926 →) Wojkowice Kościelne (de facto 1867–1941, de jure 1867–1949; i od 1973) Wysoka (1915–19) Zagórze (Olkuskie) (1867–1874 i 1909–54) Zagórze (GGW) (1915) Ząbkowice (de facto 1941–54, de jure 1950–54; i od 1973) Żarki (1867–1926 →)
Gromady (1954–72)	Błędów (1954–61) Bobrowniki (1954–72) Dąbie (1954–72) Dobieszowice (1954–72) Gołonóg (1954–56) Kazimierz (1954) Klimontów (1954) Łagisza (1954–68) Łosień (1954–72) Maczki (1954–57) Okradzionów (1954–72) Ostrowy Górnicze (1954–55) Ożarowice (1954–56 →) Porąbka (1954–55) Psary (1954–72) Rogoźnik (1954–72) Sarnów (1954–72) Sączów (1954–72) Siemonia (1954–61) Strzemieszyce Małe (1954–72) Strzemieszyce Wielkie (1954) Strzyżowice (1954–72) Tąpkowice (1954–56 →) Tuczna Baba / Tucznawa (1954–72) Ujejsce (1954–72) Wojkowice Komorne (1954) Wojkowice Kościelne (1954–72) Zagórze (1954) Ząbkowice (1954–55) Żychcice (1954–61)

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie (II RP) (1927-39) woj. kieleckie (PRL) (1945) woj. śląskie (1945-50) woj. katowickie (1950-53) woj. stalinogrodzkie (1953-56) woj. katowickie (1956-75)
Miasta	Koziegłowy (1950-55 →) Łazy (od 1967) Myszków (1950-55 →) Ogrodzieniec (od 1973) Poręba (od 1973) Siewierz (od 1962) Zawiercie (← do 1948 →) Żarki (1949-55 →)
Osiedla (1954-72)	Łazy (1956-66) Ogrodzieniec (1956-72) Poręba (I) (1957-72) Siewierz (1958-62)
Gminy wiejskie (← 1927-39, 1945-54 i 1973-75)	Koziegłowy (do 1949) Koziegłówki (do 1954) Kroczyce (← od 1951) Kromołów Łazy (od 1948) Mierzęcice Mrzygłód Myszków (do 1949) Niegowa (do 1954) Ogrodzieniec (od 1973) Pińczyce (do 1954) Poraj (do 1954) Poręba (do 1954) Rokitno-Szlacheckie (do 1947) Rudnik Wielki (do 1954) Siewierz (do 1954) Siewierz (od 1973) Włodowice Wysoka (1973-74) Żarki (do 1954)
Gminy wiejskie pod okupacją (1939-45)	Kozieglowy Lazy Myschkow Poraj Poremba Siewierz Wlodowice
Gromady (1954-72)	Będusz (1954-55 →) Blanowice (1954-72) Brudzowice (1954-72) Bzów (1954-72) Choroń (1954-55 →) Chruszczobród (1954-72) Ciągowice (1954-61) Cynków (1954-55 →) Giebło (← 1956-72) Gniazdów (1954-55 →) Góra Włodowska (1954-55 →) Jastrząb (1954-55 →) Jaworznik (1954-55 →) Koziegłówki (1954-55 →) Kroczyce (1954-72) Kromołów (1954-72) Kuźnica Stara (1954-55 →) Lgota Górna (1954-55 →) Ludwinów (1954-55 →) Łazy (1954-55) Marciszów (1954-64) Markowice (1954-56 →) Masłońskie (1954-55 →) Mierzęcice (1954-72) Mrzygłód (1954-56 →) Mzurów (1954-55 →) Niegowa (1954-55 →) Niegowonice (1954-72) Niwki (1954-61) Nowa Wieś (1954-59) Nowa Wieś Żarecka (1954-55 →) ~~Ogrodzieniec~~ (←~~1956~~) Osiek (1954-55 →) Pińczyce (1954-55 →) Podzamcze (← 1956-72) Poraj (1954-55 (→)) Poręba I (1954-56) Poręba II (1954-57) Pradła (1954-72) Przeczyce (1954-72) Przybynów (1954-55 →) Przyłubsko (1954-59) Rokitno Szlacheckie (1954-72) Rudniki (1954-61) Ryczów (← 1956-61) Siedlec (1954-55 →) Siewierz (1954-57) Sokolniki (← 1955 →) Sulików (1954-61) Tomiszowice (1954-55 →) Włodowice (1954-72) Wysoka (1954-72) Zawada (1954-55 →) Zdów (1954-61) Zendek (1954-61) Żelisławice (1954-72)

Przynależność wojewódzka	woj. stalinogrodzkie (1956) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Koziegłowy (←) Myszków (←) Żarki (←)
Osiedla (1954–72)	Poraj (od 1956)
Gromady (1956–72)	Będusz (← 1956–59) Choroń (← 1956–72) Cynków (← 1956–72) Gniazdów (← 1956–72) Góra Włodowska (← 1956–59) Jastrząb (← 1956–59) Jaworznik (← 1956–59) Kotowice (1959–72) Koziegłówki (← 1956–72) Kuźnica Stara (← 1956–59) Lgota Górna (← 1956–72) Ludwinów (← 1956–59) Markowice (← 1957–72) Masłońskie (← 1956–72) Mrzygłód (← 1957–72 ) Mzurów (← 1956–59) Niegowa (← 1956–72) Nowa Wieś Żarecka (← 1956–72) Osiek (← 1956–59) ~~Poraj~~(←~~1956~~) Pińczyce (← 1956–72) Przybynów (← 1956–72) Siedlec (← 1956–61) Sokolniki (← 1956–72) Tomiszowice (← 1956–59) Zawada (← 1956–59)
Gminy wiejskie (1973–75)	Koziegłowy Koziegłówki Mrzygłód Niegowa Pińczyce Poraj Przybynów Żarki