Henryk Jerzy Chmielewski

Ten artykuł dotyczy rysownika. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Henryk Jerzy Chmielewski

Papcio Chmiel

Data i miejsce urodzenia	7 czerwca 1923 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 stycznia 2021 Warszawa
Język	polski
Dziedzina sztuki	grafik, rysownik, publicysta
Ważne dzieła
Tytus, Romek i A’Tomek
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Jerzy Chmielewski, ps. „Papcio Chmiel” (ur. 7 czerwca 1923 w Warszawie^[1], zm. 22 stycznia 2021 tamże^[2][3]) – polski grafik, rysownik i publicysta, autor serii komiksowej „Tytus, Romek i A’Tomek”, powstaniec warszawski. Kawaler Orderu Orła Białego^[4].

Urodził się i mieszkał w kamienicy nazywanej Piwnicą Gdańską przy ul. Nowomiejskiej 18/20 m. 7 w Warszawie^[5]. Zniszczony w 1944 budynek nie został odbudowany po wojnie (na jego miejscu znajduje się zrekonstruowany Barbakan)^[6]. W latach 1930–1936 uczęszczał do Publicznej Szkoły Powszechnej nr 3 przy ul. Rybaki 32^[7][8]. W 1936 rozpoczął naukę w prywatnym męskim Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego Towarzystwa Przyjaciół Polskich Szkół Średnich przy ul. Marszałkowskiej 150^[9][10]. Był członkiem 70. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej^[11].

Opuścił miasto 7 września 1939, po radiowym apelu Romana Umiastowskiego, i dotarł do Łukowa^[12]. Wrócił do Warszawy w październiku 1939^[13].

W marcu 1943 złożył przysięgę i został żołnierzem Armii Krajowej. Otrzymał pseudonim „Jupiter”^[14]. We wrześniu 1943 rozpoczął naukę w nowo uruchomionej Państwowej Szkole Budownictwa^[14]. W czasie powstania warszawskiego był żołnierzem w stopniu starszego strzelca w szeregach 7 pułku piechoty AK „Garłuch”^[15]. Najważniejszym zadaniem pułku było opanowanie lotniska na Okęciu^[16]. Atak został jednak odwołany. W dniach 1 i 2 sierpnia 1944 część żołnierzy „Garłucha” poległa lub została wzięta do niewoli (w tym 1 sierpnia Henryk Chmielewski)^[17], większości udało się jednak wycofać lub rozproszyć po okolicy^[18].

Z powodu zniszczenia lewobrzeżnej Warszawy, w 1945 zamieszkał przy ul. Nawrot 8 m. 15 w Łodzi^[19]. W marcu 1945 rozpoczął pracę w Centralnym Zarządzie Przemysłu Włókienniczego jako kreślarz w Wydziale Technicznym oraz rozpoczął naukę w drugiej klasie licealnej prywatnego Gimnazjum im. Duczymińskiego^[20]. W lipcu 1945 został powołany do wojska^[21]. Służył w Toruniu^[22].

Karierę graficzną rozpoczął w wojsku, od opieki nad gazetką. Po przejściu do cywila w sierpniu 1947^[23] pracował jako rysownik, początkowo w „Świecie Przygód”, następnie w „Świecie Młodych”. W latach 1950–1956 studiował na Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie na Wydziale Grafiki. Był autorem kontynuacji serii komiksowej „Sierżant King z królewskiej konnicy” (1947) oraz komiksów własnego pomysłu „Sadełko i Szczudełko” (1948), „Witek sprytek” (1955–1957) i „Cyrk Bum Tarara” (1957).

Szerzej znany z bardzo popularnej, ukazującej się od 1957, serii komiksów „Tytus, Romek i A’Tomek”, która rozeszła się łącznie w wielomilionowym nakładzie. Przez wiele lat pracował w czasopiśmie „Świat Młodych”, w którym publikował kolejne odcinki. W latach 1989–1990 powstały dwa dziesięciominutowe odcinki serialu animowanego pt. „Narodziny Tytusa” oraz „Edukacja”. Dwanaście lat później na podstawie scenariusza wyłonionego w drodze konkursu powstał pełnometrażowy film animowany Tytus, Romek i A’Tomek wśród złodziei marzeń. Do maja 2010 ukazało się 31 części serii komiksów „Tytus, Romek i A’Tomek” oraz książki W odwiedziny do rodziny. Napisał też autobiografię Urodziłem się w Barbakanie (1999, późniejsze wydanie miało tytuł Tarabanie w Barbakanie) oraz jej kontynuacje, Tytus zlustrowany (2007, późniejsze wydanie pod tytułem Żywot człeka zmałpionego). Jest również autorem ilustracji do książki Barbary Tylickiej Generał Ciupinek. W styczniu 2005 premierę miała gra komputerowa Tytus, Romek i A’Tomek – Armia zbuntowanych robotów^{[potrzebny przypis]}. W 2009 Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczki pocztowe z Tytusem, Romkiem i A’Tomkiem, a także kolekcjonerską kopertę FDC. Pod koniec 2010 wydawnictwo Agora wydało słuchowisko CD na podstawie XIII księgi przygód „Tytusa, Romka i A’Tomka” – „Wyprawa na wyspy nonsensu” – z dołączoną książeczką z rysunkami Papcia Chmiela, a Poczta Polska wydała w wersji limitowanej kalendarz na rok 2011 – 4 pory uśmiechu z ilustracjami narysowanymi m.in. przez Chmielewskiego. W maju 2011 została wydana książka autorstwa Chmielewskiego pt. Witek sprytek i inne opowieści. W 2015 wydawnictwo Egmont wydało grę planszową Tytus, Romek i A’Tomek, a wydawnictwo Prószyński i S-ka – komiks Elemelementarz. W latach 2009–2020 kontynuował serię Tytus, Romek i A’Tomek w postaci dziesięciu albumów historycznych.

Za swoją twórczość 30 września 1973 roku w Operetce Warszawskiej został uhonorowany Orderem Uśmiechu^[24]. W 2005 był członkiem Honorowego Komitetu Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2006 wspierał kampanię Kazimierza Marcinkiewicza w wyborach na prezydenta stolicy. W 2007 poparł Prawo i Sprawiedliwość w wyborach parlamentarnych i zasiadał w Komitecie Honorowego Poparcia PiS^[25]. 31 maja 2007 został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[26]. Podczas uroczystości z okazji 65. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego, 2 sierpnia 2009 w Parku Wolności, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za osiągnięcia w działalności na rzecz rozwoju polskiej kultury^[27]. 17 lipca 2013 w Biurze Rady m.st. Warszawy przewodnicząca Rady Ewa Malinowska-Grupińska wręczyła rysownikowi wyróżnienie „Zasłużony dla Warszawy”^[28]. W 2019 otrzymał z rąk Prezydenta RP Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości^[29][30]. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego^[4].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Zmarł Henryk Jerzy Chmielewski

Zmarł w nocy z 21 na 22 stycznia 2021 w Warszawie w wieku 97 lat^{[31][32][33][34][35][36]}. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 10 lutego 2021 w Domu Pogrzebowym na Powązkach Wojskowych, po czym ciało Chmielewskiego zostało złożone w grobie rodzinnym na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 18D-6-5)^[37][38].

Jego ojcem był Józef Chmielewski (1879–1944), a matką Antonina z d. Mikonowicz (1884–1974). Miał dwie siostry: Wacławę (Ogrodowczyk 1910–1997) i Stanisławę (Ostrowską 1912–1975)^[39]. Ojciec pracował jako woźny, a następnie kasjer w Banku Dyskontowym^[40].

W latach 1949–1974 (rozwód) był żonaty z Anną z domu Śliwińską, z którą miał dwójkę dzieci^[41]. Jego syn, Artur Bartłomiej Chmielewski, jest pracownikiem Jet Propulsion Laboratory i w 2014 był menedżerem projektu Rosetta z ramienia NASA^[42]. Córka, Monique Lehman, jest artystką i twórczynią gobelinów^[43].

Mieszkał na Mokotowie przy ul. Modzelewskiego, a ostatnie lata życia przy ul. Ku Wiśle.

• Srebrny Krzyż Zasługi (1957)
• Krzyż Armii Krajowej
• Order Uśmiechu (1973)^[44][45]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1983)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)
• Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”
• Odznaka pamiątkowa Akcji „Burza”
• Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2009)^[46]
• Złoty Łukowski Niedźwiedź (2011)
• Odznaka Zasłużony dla Warszawy (2013)
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)^[47]
• Nagroda „Zasłużony dla komiksu polskiego” (2019)^[48]
• Order Orła Białego (pośmiertnie, 2021)^[49][4]

25 marca 2021 roku Rada Miejska w Słubicach jednogłośnie zdecydowała o nazwaniu jednej z ulic w mieście imieniem Papcia Chmiela. To pierwsza tego typu inicjatywa w Polsce, zaś jej pomysłodawcą był dziennikarz Wojciech Obremski^[50]. W 2021 na ul. Do Studzienki w Gdańsku powstał mural przedstawiający artystę wraz ze stworzonymi przez niego postaciami Tytusa, Romka i A’Tomka^[51]. Mural artysty posiada również Gorzów^[52]. W październiku 2022 mural przedstawiający Papcia Chmiela powstał też na ścianie bloku na os. Henryka Sienkiewicza w Łukowie^[53]. Imieniem Papcia Chmiela zostały nazwane Szkoły Podstawowe: nr 361 na warszawskiej Białołęce oraz nr 214 na warszawskich Bielanach^[54]. W setną rocznicę urodzin artysty na ścianie budynku SP nr 361 odsłonięto mural poświęcony Papciowi^[55].

W Krakowie (u zbiegu alei Focha i ul. Królowej Jadwigi) powstał skwer imienia Papcia Chmiela^[56].
Na skwerze tym 3.06.2023 roku, w 100. rocznicę urodzin Papcia Chmiela została odsłonięta rzeźba wannolotu. Jest to pomnik w wersji mini. Przedstawia bohaterów komiksu wraz z ich twórcą – Papciem Chmielem. Pełnowymiarowa instalacja przestrzenno-artystyczna, według pomysłodawców pojawić się ma w przyszłości. Do Wannolotu będzie można wsiąść razem z Romkiem i A’Tomkiem, a na odkurzaczu będzie siedział Tytus^[57].

• Program teatralny, 1984
• Plany lekcji (wiele wzorów)
• Kolorowanka, cz. I i II, MAW 1984
• Urodziłem się w Barbakanie, Prószyński i S-ka 1999 (I tom autobiografii)
• Serial animowany, dwa odcinki 1990
• Kolorowanka, cz. III, Jaworski 2001
• Pocztówka, Jasełka
• Pocztówka, WOŚP Gliwice 2000

• Kalendarzyk kieszonkowy, WOŚP Gliwice 2000

• Tytus kwestarzem WOŚP Gliwice 2000
• Malujemy Tytusa, książka do kolorowania, Księgarnia Prawnicza 2002
• Tytus, Romek i A’Tomek wśród złodziei marzeń, film 2003
• Figurki bohaterów filmu (Tytus, A’Tomek, Romek, prof. T.Alent), KFC 2003
• Tramwajolot, model kartonowy do składania, KFC 2003
• Kalendarze ścienne, jednokartkowe 2003
• Tytus zlustrowany, Młodzieżowy Dom Kultury w Opolu 2006 (II tom autobiografii)
• W odwiedziny do rodziny, Księgarnia Prawnicza 2006
• Epitafia i mowy pożegnalne Papcia Chmiela, nakład własny 2010
• Tarabanie w Barbakanie, Prószyński i S-ka 2013 (zaktualizowana wersja książki Urodziłem się w Barbakanie, I tom autobiografii)
• Kubeczki z Tytusem firmy „Dimo” oraz kubki termiczne (Empik)
• Żywot człeka zmałpionego, Prószyński i S-ka 2016 (zaktualizowana wersja książki Tytus zlustrowany, II tom autobiografii)

• Księga I – Tytus zostaje harcerzem, wyd. I 1966, Wydawnictwo Harcerskie, wyd. V (na nowo narysowane) 1988, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga II – Tytus otrzymuje prawko jazdy, wyd. I 1967, Wydawnictwo Harcerskie, wyd. IV (na nowo narysowane) 1990, Prószyński i S-ka
• Księga III – Tytus kosmonautą, wyd. I 1968, Wydawnictwo Harcerskie, wyd. IV (na nowo narysowane) 1992, Prószyński i S-ka
• Księga IV – Tytus żołnierzem, wyd. I 1969, Wydawnictwo Harcerskie, wyd. IV (w pełni kolorowe) 2001, Prószyński i S-ka
• Księga V – Podróż do ćwierć koła świata, wyd. I 1970, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”
• Księga VI – Tytus olimpijczykiem, wyd. I 1971, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”, wyd. II (w pełni kolorowe) 2003, Prószyński i S-ka
• Księga VII – Tytus poprawia dwójkę z geografii Polski, wyd. I 1972, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”, wyd. IV (w pełni kolorowe, rozszerzone) 1990, Prószyński i S-ka
• Księga VIII – Tytus zdobywa sprawność astronoma, wyd. I 1973, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”
• Księga IX – Tytus na dzikim zachodzie, wyd. I 1974, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”
• Księga X – Ochrona przyrody, wyd. I 1975, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”, wyd. II (zmienione i rozszerzone) 1991, Prószyński i S-ka
• Księga XI – Ochrona zabytków, 1975, „Świat Młodych”, wyd. I 1977, Wydawnictwo Harcerskie „Horyzonty”, wyd. II (w pełni kolorowe, rozszerzone) 1990, Prószyński i S-ka
• Księga XII – Operacja „Bieszczady”, 1976, „Świat Młodych”, wyd. I 1977, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XIII – Wyprawa na Wyspy Nonsensu, 1977, „Świat Młodych”, wyd. I 1979, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza

  

• Księga XIV – Nowe metody nauczania, 1978, „Świat Młodych”, wyd. I 1980, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XV – Tytus geologiem, 1979, „Świat Młodych”, wyd. I 1982, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XVI – Tytus dziennikarzem, 1980, „Świat Młodych”, wyd. I 1982, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XVII – Uczłowieczanie Tytusa przez umuzykalnienie, 1983, „Świat Młodych”, wyd. I 1985, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XVIII – Tytus plastykiem, 1985, „Świat Młodych”, wyd. I 1987, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
• Księga XIX – Tytus aktorem, wyd. I 1991, Prószyński i S-ka
• Księga XX – Druga wyprawa na Wyspy Nonsensu, wyd. I 1992, Prószyński i S-ka
• Księga XXI – Tytus entomologiem, wyd. I 1994, Prószyński i S-ka
• Księga XXII – Walka z przestępczością, wyd. I 1996, Prószyński i S-ka
• Księga XXIII – Tytus tajnym agentem, wyd. I 1997, Prószyński i S-ka
• Księga XXIV – Wstąpienie do NATO, wyd. I 1998, Prószyński i S-ka
• Księga XXV – Tytus się żeni, wyd. I 2000, Prószyński i S-ka
• Księga XXVI – Podróż poślubna Tytusa, wyd. I 2001, Wydawnictwo Jaworski
• Księga XXVII – Tytus graficiarzem, wyd. I 2002, Egmont
• Księga XXVIII – Tytus internautą, wyd. I 2003, Egmont
• Księga XXIX – Tytus piernikarzem, wyd. I 2004, Egmont
• Księga XXX – Wyprawa po owoce chichotu, wyd. I 2006, Księgarnia Prawnicza
• Księga XXXI – Tytus kibicem, wyd. I 2008, Axel Springer oraz Egmont
• Tytus, Romek i A’Tomek jako warszawscy powstańcy 1944 z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani, wyd. I 2009, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek w Bitwie Warszawskiej 1920 r., wyd. I 2010, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek w Bitwie Grunwaldzkiej 1410 r., wyd. I 2011. Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek w odsieczy wiedeńskiej 1683 roku, wyd. I 2012, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek w wojnie o niepodległość Ameryki, wyd. I 2013, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek jako rycerze Bolesława Krzywoustego, wyd. I 2014, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek poznają historię hymnu Polski, wyd. I 2016, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek obchodzą 100-lecie odzyskania niepodległości, wyd. I 2018, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek na jedwabnym szlaku, wyd. I 2019, Prószyński i S-ka
• Tytus, Romek i A’Tomek pomagają księciu Mieszkowi ochrzcić Polskę, wyd. I 2021, Prószyński i S-ka
• Księga zero, zbiór najstarszych historii ze Świata Młodych, Egmont 2002
• Księga 80-lecia, zbiór starych i nowych historii ze Świata Młodych i innych źródeł 2003
• Tytus, Romek i A’Tomek – (8 złotych ksiąg), wyd. I 2002–2008, Prószyński i S-ka
• Witek Sprytek i inne opowieści, wyd. I 2011, Ongrys
• Elemelementarz, wyd. I 2015, Prószyński i S-ka

• Tytus, Romek i A’Tomek – W kosmosie. Spotkanie z Tytusem, „Świat Młodych” 1957
• Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż do Australii, „Świat Młodych” 1958
• Tytus, Romek i A’Tomek – Na Wyspach Bożego Narodzenia, „Świat Młodych” 1959
• Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż w czasie, „Świat Młodych” 1960, wyd. albumowe zmienione: Księga VIII
• Tytus, Romek i A’Tomek – Różne przygody, „Świat Młodych” 1961
• Tytus, Romek i A’Tomek – Na obozie harcerskim, „Świat Młodych” 1962, wyd. albumowe zmienione: Księga I
• Tytus, Romek i A’Tomek – Rozalia, „Świat Młodych” 1962, wyd. albumowe zmienione: Księga II
• Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż poduszkowcem, „Świat Młodych” 1963
• Tytus, Romek i A’Tomek – Tytus w redakcji. Zawody Tytusa, „Świat Młodych” 1964
• Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa autokonikiem i wirolotem, „Świat Młodych” 1964
• Tytus, Romek i A’Tomek – Spółdzielnia „Odnawianko”, „Świat Młodych” 1965
• Tytus, Romek i A’Tomek – Zabawa w wojsko, „Świat Młodych” 1965, wyd. albumowe zmienione: Księga IV
• Tytus, Romek i A’Tomek – W kosmosie, „Świat Młodych” 1966, wyd. albumowe zmienione: Księga III
• Tytus, Romek i A’Tomek – Jednoplanszowe przygody, „Świat Młodych” 1967
• Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa wannolotem na olimpiadę w Meksyku, „Świat Młodych” 1968
• Tytus, Romek i A’Tomek – Tytus w szkole, „Świat Młodych” 1970
• Tytus, Romek i A’Tomek – Western, „Świat Młodych” 1970, wyd. albumowe zmienione: Księga IX
• Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa pod głaz babci Straszakowej, „Świat Młodych” 1971
• Tytus, Romek i A’Tomek – Mielolotem przez epoki historyczne, „Świat Młodych” 1972
• Tytus, Romek i A’Tomek – Wycieczka zimowa. Wyprawa na Wyspy Mrówcze, „Świat Młodych” 1973
• Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa młynkolotem, „Świat Młodych” 1974
• Tytus, Romek i A’Tomek – 35 lat „Świata Młodych”, „Świat Młodych” 1984
• Tytus, Romek i A’Tomek – W teatrze, „Świat Młodych” 1985
• Tytus, Romek i A’Tomek – Historie przedksiążeczkowe, „Super Boom” 1993–1994
• Tytus – Reklama lodów, „Super Boom” 1994
• Tytus, Romek i A’Tomek – Humoreski, „Gazeta Wyborcza” wyd. krakowskie 1994
• Tytus, Romek i A’Tomek – Humoreski, „Super Express – Gilotyna” 1996
• Tytus i telewizja, Super-TV 1996
• Tytus gorylem, Krakers 1997
• Tytus na WOŚP w Gliwicach, 2000
• Tytus księga TVP, Biuro reklamy TVP 2000
• Tytus sprzedaje maszynkę do ostrzenia żyletek, Biuro reklamy TVP 2000
• Tytus, Romek i A’Tomek – 2014

• Szczudełko i Sadełko, „Świat Przygód” 1947–1948
• Witek Sprytek i As, „Świat Młodych” 1955
• Cyrk Bum Tarara, „Świat Młodych” 1957
• Piechotek i Miechotek, „Świat Młodych” 1959
• Meteor 8 nie odpowiada, „Świat Młodych” 1959
• Tata Pafnucy, „Złom na szkoły 1000-lecia” 1961 i „Zbierajmy Złom” 1962
• Anka Telemanka, „Świat Młodych” 1969
• Kapitan Mewka, „Świat Młodych” 1970
• Tędyk Owędyk i jego mądry pies Cyber, „Świat Młodych” 1972
• Kopernik, „Świat Młodych” 1973
• Roz i Bitek, „Świat Młodych” 1974 (wersja czarno-biała), 1977 (wersja kolorowa z rysunkami Mieczysława Teodorczyka)

• Henryk Jerzy Chmielewski: Urodziłem się w Barbakanie. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7180-478-4.
• Henryk Jerzy Chmielewski: Tarabanie w Barbakanie. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2013. ISBN 978-83-7839-622-2.
• Henryk Jerzy Chmielewski: Żywot człeka zmałpionego. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2016. ISBN 978-83-8069-388-3.