 Trąby | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1581 |
| Data śmierci |
9 lutego 1646 |
| Ojciec | |
| Matka |
Szczęsna z Tołoczków |
| Żona |
Krystyna Horodyska |
| Dzieci |
Michał |
Jan Rudomina-Dusiacki[a] (ur. 1581, zm. 9 lutego 1646) – rotmistrz husarski, poseł na sejmy, chorąży i kasztelan nowogródzki.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Studiował na Akademii Wileńskiej, gdzie należał do Sodalicji Mariańskiej. Następnie wraz z orszakiem Jana Paca, wojewodzica mińskiego trafił do Ingolstadt. W 1600 wpisał się do metryki tamtejszego uniwersytetu. W sierpniu 1605 przybył do Augsburga, by zostać guwernerem uczących się tam wówczas trzech synów Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła („Sierotki”). Wraz z młodymi Radziwiłłami latem 1606 opuścił Augsburg i udał się do Włoch. W początkach maja 1607 podczas studiów w Bolonii niespodziewanie zmarł jeden z synów „Sierotki”. Jan Rudomina powrócił na Litwę latem 1608, wioząc zwłoki byłego podopiecznego z Bolonii do Nieświeża[1].
Zapewne[1] z pomocą swojego ojca został wybrany w 1610 przez szlachtę powiatu brasławskiego na deputata do Trybunału Litewskiego. Już w 1616 nosił tytuł sekretarza i dworzanina królewskiego. W 1618 otrzymał od Zygmunta III Wazy leśnictwo wilkijskie. Po ojcu otrzymał dobra Połonkę[b]. Dzięki majątkowi oraz funkcji podwojewodziego z ramienia wojewody nowogródzkiego, Mikołaja Sapiehy, zajmował silną pozycję wśród nowogródzkiej szlachty. 27 czerwca 1619 na sejmiku elekcyjnym w Nowogródku wybrano go jako jednego z czterech kandydatów na urząd sędziego ziemskiego, jednak nie otrzymał królewskiej nominacji.
W czasie wojny polsko-tureckiej Jan Rudomina, który prawdopodobnie wcześniej walczył w Inflantach[1], prowadził zaciąg do chorągwi husarskiej na podstawie listu przypowiedniego wystawionego przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza. Wraz z zaciągniętą chorągwią znalazł się w pułku kasztelana połockiego, Mikołaja Bogusława Zenowicza. W czasie bitwy pod Chocimiem (1621) uczestniczył w kontruderzeniowej szarży na spahisów, w której poległ jego brat, Jerzy, a on sam został ranny w rękę.
W drugiej połowie 1627 Jan Rudomina-Dusiacki uczestniczył w wojnie ze Szwedami w Inflantach. W obozie pod Bowskiem dowodził chorągwią husarską liczącą 150 koni. Za zasługi wojenne otrzymał urząd chorążego nowogródzkiego oraz myto w Połocku.
W latach 20. i 30. XVII wieku dziewięciokrotnie był wybierany posłem, między innymi w 1623, 1625, 1629, 1631, 1632, 1634. Poseł na sejm zwyczajny 1635 roku, sejm nadzwyczajny 1635 roku[2]. Jako członek Izby Poselskiej trzykrotnie był deputatem z województwa nowogródzkiego do Trybunału Skarbowego Litewskiego; zajmował się rewizją dóbr tatarskich na Litwie i reformą monetarną. Poseł na sejm konwokacyjny 1632 roku z powiatu nowogródzkiego[3]. W czasie bezkrólewia w 1632 był konsyliarzem u boku interreksa, arcybiskupa Jana Wężyka; odpisał akt konfederacji generalnej uchwalony na konwokacji oraz elekcję Władysława IV. Uczestniczył także w sejmikach, w tym w 1624 w sejmiku nowogródzkim wybierającym posłów na konwokację wileńską, w 1632 w Nowogródku jako dyrektor sejmiku elekcyjnego na urząd pisarza ziemskiego. Przed konwokacją brał też udział zjeździe senatorów i posłów litewskich w Słonimiu (14 czerwca 1632), gdzie poparto hetmana polnego Krzysztofa Radziwiłła, który wezwał do obrony interesów Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W 1635 wyróżnił się jako przeciwnik Jerzego Ossolińskiego, oskarżanego o samowolną zmianę konstytucji. Z tego powodu został publicznie zaatakowany przez ówczesnego podskarbiego nadwornego, który wypominał mu mieszczańskie pochodzenie rodziny[1].
25 lutego 1636 został kasztelanem nowogródzkim, jednak jako senator nie wykazał się aktywnością publiczną, poświęcając się gospodarowaniu w swoich majątkach: Połonka[1][b] ze Swojatyczami i Krukowiczami (w nich głównie rezydował), Hnieździłów, Wolborowicze i Niebyszyn (powiat oszmiański), połowa kamienicy przy rynku wileńskim (odziedziczona z bratem Krzysztofem), Dołhinów (nabyty od Janusza Kiszki[c]), Milcz (nabyty od Stefana Chrząstowskiego), Hancewicze i Kietowiszki (województwo trockie)[1].
Jan Rudomina-Dusiacki uznawany jest za autora wierszowanego utworu pt. Diariusz prawdziwy expediciej Korony Polskiej y Wielkiego Xięstwa litewsk. Przeciw Osmanowi Cesarzowi Tureckiemu w roku 1621 Pod Chocimem w Wołoszech fortunnie odprawioney[4][1].
W testamencie sporządzonym 9 lutego 1646 zostawił dobra ziemskie synom, natomiast córce zapisał 100 tysięcy złotych posagu. Pochowany został w bernardyńskim kościele św. Franciszka w Wilnie[1].
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Był wnukiem Macieja Rudominy, burmistrza wileńskiego, synem wojskiego brasławskiego Jana i Szczęsnej (Felicji) z Tołoczków. Jego młodsi bracia to Piotr, kasztelan dorpacki i smoleński, oraz Krzysztof, wojewoda miński.
Ożenił się z chorążanką rzeczycką, Krystyną Horodyską (zm. 1651), z którą miał synów Michała i Gabriela oraz córkę Annę (żonę kolejno: Andrzeja Radzimińskiego, podkomorzego żmudzkiego; Michała Wojny, starosty chwiejdańskiego; Krzysztofa Białłozora, starosty upickiego[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Henryk Lulewicz: Jan Rudomina Dusiacki h. Trąby 1581–1646. iPSB. [dostęp 2015-07-07].
- ↑ Jan Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992, s. 177.
- ↑ Włodzimierz Kaczorowski, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986, s. 369.
- ↑ Bibliografia Estreichera: Rudomina Dusiatski Jan (II). estreicher.uj.edu.pl. [dostęp 2015-07-07].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zapis nazwiska dwuczłonowego zgodnie ze współczesną ortografią (por. opinie RJP Nazwisko rodowe, Zapis nazwisk dwuczłonowych, a także Pisownia nazwisk złożonych typu Mortkowicz-Olczakowa, Dołęga-Mostowicz w Słowniku języka polskiego PWN), często jednak występuje forma Rudomina Dusiacki lub Rudomina (bez przydomka).
- ↑ a b Chodzi raczej o Połoneczkę niż o Połonkę lub inną białoruską Połonkę.
- ↑ Według innych źródeł wojewoda połocki Janusz Kiszka sprzedał Dołhinów w 1634 Józefowi Welaminowi Rutskiemu, ówczesnemu unickiemu metropolicie kijowskiemu (por. np. Долгиново, Вилейский район, Минская область)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Lulewicz: Rudomina Dusiacki Jan (1581-1646) rotmistrz husarski, poseł, chorąży, kasztelan nowogródzki. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 32. Wrocław: PAN, 1989–1991, s. 671.
