Karol Adwentowicz

Karol Adwentowicz
Data i miejsce urodzenia	19 października 1871 ; Wielogóra
Data i miejsce śmierci	19 lipca 1958 ; Warszawa
Zawód	aktor
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Karol Adwentowicz, ps. Edwin (ur. 19 października 1871 w Wielogórze, zm. 19 lipca 1958 w Warszawie) – polski aktor i reżyser teatralny, dyrektor teatrów, m.in. Teatru Kameralnego w Warszawie. Reprezentant szkoły Tadeusza Pawlikowskiego przełomu XIX w XX wieku. Znany z charakterystycznej wibracji głosu. W filmie wystąpił zaledwie dwa razy. Jest zaliczany do grona wybitnych polskich aktorów tragicznych 1. połowy XX w., głównie z uwagi na stworzoną przez siebie kreację Hamleta w sztuce Williama Szekspira, w której występował przez 23 lata.

Życiorys

Urodził się w Wielogórze, gdzie jego ojciec Antoni był właścicielem niewielkiego majątku ziemskiego. Po śmierci matki, Katarzyny z Lorensów (1874), został oddany pod opiekę jej przyjaciółki, zamieszkałej w Opocznie. Jako ośmioletni chłopiec przeprowadził się do Radomia, aby uczyć się w gimnazjum. Zadenuncjowany jako posiadacz zakazanych książek Mickiewicza i Słowackiego, został usunięty ze szkoły. Przeniósł się jednak do prywatnego gimnazjum prof. Biernackiego, które porzucił po dwóch latach nauki. Jako piętnastolatek wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę w fabryce motorów gazowych Machczyńskiego. W 1887 powrócił do Wielogóry, aby objąć gospodarstwo po zmarłym ojcu. Ostatecznie zdecydował się na kontynuację nauki, kończąc gimnazjum prof. Biernackiego i zdając maturę. Następnie pracował jako telegrafista, później urzędnik kolejowy.

Pierwsze kroki na scenie postawił w amatorskim teatrze K. Hoffmana w Radomiu. W 1893 związał się z wędrowną trupą teatralną L. Czystogórskiego. Zadebiutował 4 lutego 1894 w roli Edwina z Odludków i poety. Wiosną t.r. teatr Czystogórskiego wyjechał do Ostrowca, później do Suwałk. W latach 1895–1896 występował już w stałym teatrze w Częstochowie. Zajęcie to nie przynosiło jednak dochodu, pozwalającego na utrzymanie się. Wyczerpująca praca (zagrał wtedy ponad 30 ról) oraz złe warunki socjalne przyczyniły się do wyczerpania organizmu aktora. Leczył się w szpitalu w Mieni. Później powrócił do pracy, ale już mniej wytężonej. Występował w teatrach Poznania, Krakowa i Warszawy. Na przełomie 1898 i 1899 wyjechał z zespołem G. Morskiej i J. Popławskiego do Rosji, występując w wielu miastach imperium. W 1900 został zaangażowany do zespołu Teatru Miejskiego we Lwowie, gdzie grał do 1912, zdobywając sławę jednego z najwybitniejszych aktorów modernistycznych, m.in. dzięki rolom Oswalda w Upiorach H. Ibsena (1907) i Hamleta (1907).

Na początku XX w. zaangażował się w działalność polityczną, wstępując do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska. Wspierał rozwój pracy oświatowej wśród robotników lwowskich, aktywnie uczestnicząc w organizacji życia kulturalnego tego środowiska. W 1903 założył i prowadził amatorską grupę teatralną robotników.

W 1912 wyjechał do Krakowa, gdzie podjął pracę w Teatrze im. J. Słowackiego. W sierpniu 1914 wstąpił do Legionów Polskich, służąc w I Pułku Ułanów. Ranny w czasie ćwiczeń został wysłany na leczenie do Wiednia, gdzie występował w Teatrze Polskim. Następnie, jako oficer kulturalny, wyjeżdżał do teatrów Zagrzebia i Brna. W 1915 został zwolniony z wojska i powrócił do kraju. Do 1929 występował gościnnie w wielu teatrach warszawskich (Letnim, Małym, Rozmaitości, Polskim i Narodowym), z żadnym nie wiążąc się stałym kontraktem (m.in. w inscenizacjach L. Schillera: Hrabia Henryk w Nie-Boskiej Komedii Z. Krasińskiego w 1926; Lucyfer w Samuelu Zborowskim J. Słowackiego w 1927). Wyjeżdżał też grać do teatrów Krakowa, Lublina, Wilna, Białegostoku, Katowic i Poznania. W tym okresie angażował się również w życie teatralne mniejszych miejscowości. W składzie zespołów wędrownych odwiedził m.in. Częstochowę, Piotrków Trybunalski, Opoczno, Płock, Radom.

W latach 1929–1930 kierował Teatrem Miejskim w Łodzi. W 1930 ostatecznie osiedlił się w stolicy. W latach 1933–1934 był kierownikiem artystycznym Teatru Ateneum, jednocześnie podejmując próbę usamodzielnienia się. W 1931 zorganizował własny Teatr Kameralny, który prowadził do wybuchu wojny^[1]. 26 kwietnia 1934 aktor obchodził benefis 35-lecia pracy artystycznej. W ramach świętowania jubileuszu zagrał Wojewodę w Mazepie J. Słowackiego w Teatrze Narodowym. W t.r. zagrał tytułową rolę w filmie Przeor Kordecki – obrońca Częstochowy w reżyserii E. Puchalskiego.

W wyniku zajęcia Warszawy przez Niemców w 1939 został zmuszony do zamknięcia Teatru Kameralnego. W połowie 1940 otworzył przy ul. Boduena kawiarnię „Znachor”, która szybko stała się miejscem życia artystycznego okupowanej stolicy. W sierpniu 1942 aktor został aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. Został zwolniony z więzienia w połowie marca 1943. Bezzwłocznie zaangażował się w artystyczny ruch konspiracyjny, współpracując m.in. z Radą Teatralną. po wybuchu powstania, 15 sierpnia 1944 uczestniczył w wykonaniu Kantaty na otwarcie Teatru Narodowego pod kierownictwem L. Schillera. Po upadku powstania przedostał się do Krakowa, gdzie pozostał do końca wojny.

W 1945 przywrócił działalność Teatru Śląskiego w Katowicach, którego był pierwszym powojennym dyrektorem. Na przełomie roku 1945 i 1946 kierował Teatrem Powszechnym Domu Żołnierza w Krakowie, a w latach 1948–1950 Teatrem Powszechnym w Łodzi. Od 1950 był związany na stałe z Teatrem Polskim w Warszawie (m.in. prof. Sonnenbruch w Niemcach L. Kruczkowskiego w 1949). W t.r. obchodził 55-lecie pracy aktorskiej, które świętował w Warszawie i Łodzi.

W grudniu 1948, jako członek PPS, poparł „zjednoczenie” polskich ugrupowań socjalistycznych i wstąpił do PZPR.

Jako aktor pracował do śmierci w 1958. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 26-tuje-4)^[2].

Życie prywatne

Był trzykrotnie żonaty. Wszystkie trzy małżonki były aktorkami. Pierwszą została Aniela Połęcka. Następnie ożenił się z Janiną Nosarzewską, z którą później się rozwiódł. 2 lipca 1936 w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie zawarł związek małżeński z Ireną Grywińską^[3]. Jego synem był malarz Lucjan^[4].

Aktor spisywał wspomnienia i inne tworzył notatki z życia prywatnego oraz bogatej działalności teatralnej i publicznej. Rękopisy były prowadzone w sposób sugerujący chęć autora, żeby zostały opublikowane. Stało się to po jego śmierci w 1960, otrzymując tytuł Wspominki.

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (22 lipca 1949)^[5]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (15 lutego 1950)^[6]
Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)^[7]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)^[8]
Złoty Krzyż Zasługi (trzykrotnie: 9 listopada 1931^[9], 15 czerwca 1946^[10], 13 listopada 1953^[11])
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[12]
Złoty Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[13]

Nagrody

1947 – Nagroda Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” za rolę Prospera w spektaklu Burza w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi,
1949 – Nagroda (150 000 zł) na Festiwalu Sztuk Radzieckich i Rosyjskich,
1955 – Nagroda Państwowa I stopnia za całość artystycznej działalności teatralnej^[14].

Upamiętnienie

Jego nazwiskiem nazwano ulice w Łodzi (os. Widzew), Katowicach (od 1972, os. Stara Ligota)^[15], Radomiu i Tarnowie.

Spektakle teatralne

Role

Radom

1894 – Odludki i poeta jako Edwin

Teatr Miejski we Lwowie

1900 – Baśń Nocy Świętojańskiej jako Doktór
1900 – Odludki i poeta jako Czesław
1900 – Nasi najserdeczniejsi jako Maurycy
1900 – Dla szczęścia jako Mlicki
1900 – Ksenia jako Dimo Anthimos
1900 – Czerwona toga jako Ardeuil
1901 – Pan Alfons jako Oktaw
1901 – Sobótki jako Jerzy v. Hartwig
1901 – Spuścizna jako Hugo
1901 – Wesele jako Poeta
1901 – Warszawianka jako młody oficer
1901 – Na jedną kartę jako Karol hrabia Drahomir
1901 – Łapownicy jako Aleksander Żadow
1901 – Popiel i Piast jako Metody
1901 – Bajka jako Robert Well
1902 – Złote runo jako Zygmunt Przecławski
1902 – Zagadka jako Vivarce
1902 – Bracia Lerche jako Juliusz Poraj
1902 – Życie publiczne jako Martin
1902 – Ruy Blas jako Ruy Blas
1902 – Na marne jako Adam
1902 – Urzędowazona jako Obcy mężczyzna
1902 – Zimowa opowieść jako Dworzanin Leontesa
1902 – Nasze szwaczki jako Andrzej
1902 – Wieczór Trzech Króli jako Orsino
1902 – Nierówna miara jako Goński
1902 – Horsztyński jako Szczęsny
1902 – Miss Hobbs jako Wolf Kingsearl
1902 – Intryga i miłość jako Ferdynand
1902 – Azja Tuhaj-Beyowicz jako Adam
1902 – Krzyżacy jako Janusz książę Mazowiecki
1902 – Jeden dzień jako Henryk
1902 – Śpiący rycerze jako Ziemiec
1902 – Miarka za miarkę jako Wincencio
1902 – Manowcami jako Cyryl
1903 – Dom wariatów jako Alfred Klapson
1903 – Tamten jako Kazimierz
1903 – Dyktator jako Bohdan
1903 – Kobieta ze sztyletem jako Leonard
1903 – Na zawsze jako Obcy
1903 – Złocienie jako Henryk hrabia Radoszewski
1903 – Stary mąż jako Stanisław Janikowski
1903 – W noc lipcową jako Paweł Maroński
1903 – Niebezpieczeństwo jako Freydieres
1903 – Nasi dekadenci jako Zdzisław Komorowicki
1903 – Wianek mirtowy jako Władysław
1903 – Sybir jako Zosiej Grygoriewicz Aniuszkin
1903 – Kasztelanka jako Andrzej Jossan
1903 – Gwiazda Syberii jako Zdzisław
1903 – Papla jako Valantin

1903 – Paweł Lange i Tora Parsberg jako Rienne
1903 – Zmartwychwstanie jako Kniaź Dmitrij Niechludow
1903 – Dzika kaczka jako Gregor Werle
1903 – Śnieg jako Tadeusz
1903 – Serdeczne dzieje jako Fabrycio Arcieri
1903 – Safanduły jako Marceli Cavalier
1904 – Interes interesem jako Lucjan Garraud
1904 – Faust jako doktor Faust
1904 – Antonina Sabrier jako Rene Dangenne
1904 – Poniedziałek karnawałowy jako Hans Rudorff
1904 – Eros i Psyche jako Eros; Stanisław
1904 – Dzieci Waniuszyna jako Konstanty
1904 – Nieporozumienie jako Korski
1904 – Doktor Rentlow jako Stanisław Stanowski
1904 – Tęcza jako Ksawery Barcicki
1904 – Wszystko dobre, co się dobrze kończy jako Bertram
1904 – Labirynt jako Maks de Pogis
1904 – Anonimy jako Henryk Lacreusette
1904 – Capstrzyk jako Von Hoven
1904 – Nitka jedwabiu jako Jonatan
1904 – Konfederaci barscy jako De Choisy
1904 – Lekkomyślna siostra jako Olszewski
1904 – Tkacze jako Becker
1904 – Wesele Sobeidy jako Bogaty kupiec
1904 – Zaszumi las jako Leon Morski
1904 – Betlejem polskie jako Ułan z roku 1831
1905 – Zaczarowane koło jako Jasiek
1905 – Cień jako Aleksander
1905 – Ponad siły jako Holger
1905 – Ijola jako Arno
1905 – Ryszard III jako Georgius, książę Clarencji
1905 – Majster jako Franciszek hrabia Vanin
1905 – Ksiądz Marek jako Kazimierz Pułaski
1905 – Figurantka jako Henryk de Renneval
1905 – Mieszczanie jako Nil
1905 – Na dnie jako baron
1905 – W jaskini lwa jako Gaston Chalindrey
1905 – Medor jako Bondaine
1905 – Weseli małżonkowie jako Barintin
1905 – Moloch jako Zbigniew
1905 – Karykatury jako Antoni Relski
1905 – Macierzyństwo jako Markiz Alfred di Montefranco
1905 – Birbant jako Jack Worthing
1905 – Mały Eyolf jako Alfred Almers
1905 – Żydzi jako Nachman
1905 – Przeor paulinów jako Adolf Muller
1905 – Gioconda jako Lucio Settala
1906 – Gra jako Kazimierz; Roman Ślarski
1906 – Wujaszek Wania jako Michał Astrow
1906 – Ku miłości jako Jacek Martel
1906 – Złodziej jako hrabia Karol Czarski
1906 – Piękna Marsylianka jako Crisency
1906 – Dobrodziej złodziei jako Avril
1906 – Odwieczna baśń jako Król
1906 – Milczenie jako Marek Kryszna

Inne teatry

Teatr Miejski im. Słowackiego, Kraków

1908 – Źródełko jako Stefan
1911 – Aglawena i Selisetta jako Meleander (reż. Marian Jednowski)
1921 – Hamlet jako Hamlet (reż. M. Jednowski)

Teatr im. Bogusławskiego, Warszawa

1926 – Róża jako Czarowic (reż. Leon Schiller)
1926 – Nie-Boska komedia jako mąż (reż. L. Schiller)

Teatr Polski, Warszawa

1928 – Człowiek i nadczłowiek jako don Juan Tenorio, John Tanner (reż. L. Schiller)

Teatr Narodowy, Warszawa

1933 – Obiad o ósmej jako Larry Renauld (reż. Karol Borowski)

Teatr Kameralny, Warszawa

1935 – Budowniczy Solness jako Solness (reż. Karol Adwentowicz)

Teatr Miejski im. Wyspiańskiego, Katowice

1945 – Zemsta jako Cześnik (reż. Wilam Horzyca)
1945 – Lompa jako Józef Lompa (reż. Stanisław Kwaskowski)

Teatr Powszechny im. Żołnierza Polskiego, Kraków

1945 – Burmistrz Stylmondu jako Cyryl Van Belle (reż. Emil Chaberski)
1946 – Dwa teatry jako dyrektor teatru (reż. Irena Grywińska)
1946 – Tajemnica lekarska jako profesor (reż. I. Grywińska)

Teatr Polski, Bielsko-Cieszyn

1947 – W małym domku jako doktor (reż. K. Adwentowicz)

Teatr Wojska Polskiego, Łódź

1947 – Burza jako Prospero (reż. L. Schiller)

Teatr Powszechny, Łódź

1948 – Lisie gniazdo jako Horacy Gidens (reż. K. Adwentowicz)
1948 – Madzieja jako Kobus (reż. K. Borowski)
1949 – Klub kawalerów jako Sobieniewski (reż. K. Adwentowicz)
1949 – Dwa teatry jako dyrektor (reż. I. Grywińska)
1949 – Przełom jako Komendant Krążownika „Aurora” (reż. K. Adwentowicz)
1950 – Niemcy jako profesor Sonnenbruch (reż. I. Grywińska)

Teatr Polski, Warszawa

1953 – Horsztyński jako Ksawery Horsztyński (reż. Edmund Wierciński)
1955 – Lorenzaccio jako Filip Strozzi (reż. E. Wierciński)

Teatr Ludowy, Warszawa

1957 – Upiory jako pastor Manders (reż. K. Adwentowicz)

Inscenizacje

1946 – Ojciec – Teatr Powszechny im.Żołnierza Polskiego w Krakowie, potem – Teatr Miejski im. Jaracza Olsztyn
1947 – W małym domku – Teatr Polski, Bielsko-Cieszyn
1948 – Lisie gniazdo – Teatr Studio w Warszawie, potem Teatr Powszechny w Łodzi
1949 – Klub kawalerów – Teatr Powszechny w Łodzi
1949 – Przełom – Teatr Powszechny w Łodzi
1957 – Upiory – Teatr Ludowy w Warszawie

Filmografia

1912 – Pomszczona krzywda
1934 – Przeor Kordecki – obrońca Częstochowy jako Aleksander Kordecki

Przypisy

↑ Zespół redakcji encyklopedii PWN, Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa, 30 czerwca 1962, s. 42 .
↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-12] .
↑ Ślub Adwentowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 151 z 5 lipca 1936.
↑ Zgon art. malarza Lucjana Adwentowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 143 z 29 czerwca 1937.
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1950 r. nr 23, poz. 233 „za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej – w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.
↑ M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.
↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej – w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-28].
↑ M. Katarzyna Gliwa: Karol Adwentowicz. W: Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Wyd. 2. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 15. ISBN 978-83-87727-38-3.

Bibliografia

Karol Adwentowicz. „Nowości Illustrowane”. Nr 13, s. 14, 25 marca 1905.
Natanson, Wojciech: Karol Adwentowicz. Warszawa: PIW, 1955.
Adwentowicz, Karol: Wspominki. Oprac. Marczak-Oborski, Stanisław. Warszawa: PIW, 1960.
Wielka encyklopedia powszechna PWN. Red. Kotarbiński, Tadeusz i in. T. 1. Warszawa: PWN, 1962, s. 42–43.
Encyklopedia Warszawy. Red. Herbst, Stanisław. Warszawa: PWN, 1975, s. 14.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965. Red. Raszewski, Zbigniew. Warszawa: IS PAN, 1975, s. 3–4.
Grzegorczyk, Piotr: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956–1967. Cz. 2. Oprac. Biernacki, Andrzej. Warszawa: IK, 1986, s. 83.
Tomczyk, Danuta: Karol Adwentowicz. [w:] Znani i nieznani ziemi radomskiej. Red. Zwolski, Czesław Tadeusz. T. 3. Radom: WBP, 1990, s. 5–10.
WitoldW. Filler WitoldW., LechL. Piotrowski LechL., Poczet aktorów polskich: od Solskiego do Lindy., Warszawa: Philip Wilson, 1998, s. 7–8, ISBN 83-87571-54-7, OCLC 189426351 .

Linki zewnętrzne

Karol Adwentowicz w bazie IMDb (ang.)
Karol Adwentowicz w bazie Filmweb
Karol Adwentowicz w bazie filmpolski.pl
Karol Adwentowicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
Karol Adwentowicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”

[1] Zespół redakcji encyklopedii PWN, Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa, 30 czerwca 1962, s. 42 .

[2] Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-05-12] .

[3] Ślub Adwentowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 151 z 5 lipca 1936.

[4] Zgon art. malarza Lucjana Adwentowicza. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 143 z 29 czerwca 1937.

[5] M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.

[6] M.P. z 1950 r. nr 23, poz. 233 „za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej – w związku z jubileuszem 50-lecia pracy artystycznej”.

[7] M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[8] M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.

[9] M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.

[10] M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.

[11] M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej – w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.

[12] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[13] M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.

[14] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-05-28].

[15] M. Katarzyna Gliwa: Karol Adwentowicz. W: Urszula Rzewiczok (red.): Patronowie katowickich ulic i placów. Wyd. 2. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, s. 15. ISBN 978-83-87727-38-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]