Karol XV i IV

Land skall med lag byggas Kraj ma być zbudowany na prawie
król Szwecji i Norwegii
Okres	od 8 lipca 1859 do 18 września 1872
Koronacja	3 maja 1860 (Szwecja)[1] 5 sierpnia 1860 (Norwegia)[1]
Poprzednik	Oskar I
Następca	Oskar II
Dane biograficzne
Dynastia	Bernadotte
Data urodzenia	3 maja 1826
Data śmierci	18 września 1872
Ojciec	Oskar I
Matka	Józefina de Beauharnais
Rodzeństwo	Oskar II
Żona	Ludwika Orańska
Dzieci	Luiza Bernadotte, Karol Oskar Bernadotte
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Karol XV, właśc. Karol Ludwik Eugeniusz (ur. 3 maja 1826 w Sztokholmie, zm. 18 września 1872 w Malmö) – król Szwecji i Norwegii (jako Karol IV) w latach 1859–1872 z dynastii Bernadotte.

Urodził się w 1826 roku w sztokholmskim Zamku Królewskim jako najstarszy syn króla Szwecji i Norwegii Oskara I i Józefiny de Beauharnais. Jego młodszym bratem był również późniejszy król Szwecji i Norwegii Oskar II Bernadotte. Przy urodzeniu otrzymał od ojca tytuł księcia Skanii.

Po wstąpieniu swojego ojca na tron w 1844 roku został oficjalnie ogłoszony następcą tronu. 11 lutego 1846 roku powołano go na honorowego członka Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Od połowy lat 50. XIX wieku zaczął zastępować chorego ojca w rządzeniu państwem, najpierw zostając w 1856 roku wicekrólem Norwegii, a od 25 września 1857 roku regentem. Poprzez znoszenie ceł i budowę linii kolejowych przyczynił się wówczas do pogłębienia unii personalnej z Norwegią.

8 lipca 1859 roku po śmierci Oskara I przejął władzę jako król Szwecji i Norwegii. Mimo że należał do konserwatystów zgodził się na przeprowadzenie wielu doniosłych reform, w większości wprowadzonych w życie przez liberalny rząd Luisa de Geer. Najważniejszą z nich była reforma konstytucyjna z 1866 roku, znosząca przedstawicielstwo czterech stanów i wprowadzająca dwuizbowy parlament – Riksdag. Za jego panowania stopniowo likwidowano również ograniczenia ekonomiczne, takie jak m.in. zniesienie organizacji cechowej w rzemiośle. Zreformowany został kodeks karny i samorząd lokalny, poszerzono ramy tolerancji religijnej i wolności prasy.

Niepowodzenia spotkały Karola XV w polityce zagranicznej. Należał do oponentów Ottona von Bismarcka oraz opowiadał się za ideą panskandynawizmu, próbując wskrzesić unię kalmarską. Obiecał udzielić wsparcia królowi Danii, Fryderykowi VII, jednak po wybuchu wojny duńsko-pruskiej w 1864 roku rząd szwedzki odmówił wypełnienia tych zobowiązań.

Karol XV był bardzo popularny wśród społeczeństwa. Należał do mecenasów sztuki i artystów, a jednocześnie zajmował się w wolnych chwilach pisaniem i malowaniem. Często zdarzało mu się ignorować zasady etykiety dworskiej, lubił otaczać się prostymi ludźmi; dążąc do popularności godził się na reformy ograniczające uprawnienia monarchy.

Zmarł w 1872 roku w Malmö w wieku 46 lat i tradycyjnie został pochowany w kościele Riddarholmen w Sztokholmie a tron przejął jego młodszy brat – Oskar II.

19 czerwca 1851 poślubił Ludwikę (1828–1871), księżniczkę holenderską, wnuczkę Wilhelma I i jego pierwszej żony – Wilhelminy Pruskiej. Para miała dwoje dzieci:

• Luiza Bernadotte (1850–1926), królowa duńska, żona Fryderyka VIII;
• Karol Oskar Bernadotte (1852–1854).

• Kersten A., Historia Szwecji, wyd. Ossolineum, Wrocław 1973.
• Sandberg T., Gustav III:s spioner: historien om när Sverige skulle slå tillbaka franska revolutionen, Skandbook Falun Lund, 2006.
• Lagerqvist, Lars O., Historia Szwecji, przekł. H. Thylwe, Instytut Szwedzki, Sztokholm 2002.
• Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, [w:] , Wydawnictwo „Albert Bonniers Förlag”, Sztokholm 1906, T. I. s. 159–160. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
• Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, [w:] , Wydawnictwo „Nordisk familjeboks förlags aktiebolag”, Sztokholm 1910, wyd. II. T. 13. s. 1002–1008. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
• Biografia na stronie historiesajten.se (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
• Biografia na stronie historiska-personer.nu (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]

• Poezye Karola XV króla szwedzkiego (1873) w bibliotece Polona