Kazimierz Nowak (podróżnik)

Kazimierz Nowak
Data i miejsce urodzenia	11 stycznia 1897 ; Stryj
Data i miejsce śmierci	13 października 1937 ; Poznań
Zawód, zajęcie	fotoreporter, podróżnik
Miejsce zamieszkania	Stryj k. Lwowa, Boruszyn, Wagowo, Poznań
Rodzice	Stanisław Nowak
Małżeństwo	Maria Wanda (z domu Gorcik)
Dzieci	Elżbieta, Romuald
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Kazimierz Nowak (ur. 11 stycznia 1897 w Stryju, zm. 13 października 1937 w Poznaniu) – polski podróżnik, korespondent i fotograf, cyklista, pionier polskiego reportażu, który w latach 1931–1936 przebył samotnie kontynent afrykański z północy na południe, a następnie z powrotem, pokonując około 40 tys. km rowerem, pieszo, konno, na wielbłądzie, czółnem oraz pociągiem^[1].

Zarys biograficzny

Urodzony w Stryju (obecnie w obwodzie lwowskim), po I wojnie światowej przeniósł się do Poznania, gdzie pracował jako reporter w poznańskiej prasie.

Już jako dziecko marzył, by poznać Afrykę. Jednym z celów podjęcia podróży przez Afrykę było utrzymanie rodziny z honorariów za relacje. Były one publikowane w prasie polskiej (w czasopismach takich, jak „Światowid”, „Na Szerokim Świecie”, „Naokoło świata”, „Ilustracja Polska” i „Przewodnik Katolicki”)^[2], a także francuskiej, włoskiej i brytyjskiej^[3]. W swoich listach i na zdjęciach z podróży do Afryki, obok osobistych przeżyć, uchwycił niezwykłą kulturę, bogactwo przyrody i życie duchowe kontynentu afrykańskiego. Wypowiadał się przeciw kolonializmowi.

Po powrocie, w listopadzie 1936 usiłował podjąć pracę we Francji jako fotoreporter, lecz bez skutku. Powróciwszy do kraju w grudniu 1936, wygłaszał odczyty na temat Afryki, które były bogato ilustrowane przezroczami.

Zmarł w niespełna rok po powrocie z podróży na zapalenie płuc, które mogło być rezultatem wycieńczenia organizmu spowodowanego trudami podróży, malarią i operacją chirurgiczną nogi^[4]. Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.

Tam i z powrotem, czyli trasa podróży

Nazwy miast, państw i posiadłości są tu podane w postaci, jakiej używano w czasie jego podróży:

Droga na południe: Start: listopad 1931 – Trypolis, Bengazi, Tobruk (Libia) → Kair (Egipt) → Chartum, Malakal (Sudan Anglo-Egipski) → Kongo Belgijskie → Elisabethville (Rodezja Północna) → Rodezja Południowa → Pretoria, Przylądek Igielny, meta: maj 1934 (Związek Południowej Afryki)

Droga na północ: Start: maj 1934 – Przylądek Igielny, Kapsztad (Związek Południowej Afryki), Windhuk (Afryka Południowo-Zachodnia) → Angola → Leopoldville, Brazzaville (Kongo Belgijskie) → Fort Lamy (Francuska Afryka Równikowa) → Francuska Afryka Zachodnia → Algier, meta: listopad 1936 (Algieria)

Bibliografia na temat podróżnika i jego dokonań

Dotychczas ukazały się cztery opracowania poświęcone Kazimierzowi Nowakowi.

W 1962 wydano przygotowany przez jego córkę Elżbietę Nowak-Gliszewską album Przez Czarny Ląd (K. Nowak, E. Gliszewska, Przez Czarny Ląd, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962) zawierający 335 fotografii, wybranych spośród przeszło 2000, które wykonał Kazimierz Nowak. Elżbieta Nowak-Gliszewska pracowała również nad wydaniem korespondencji Nowaka w książce Na przełaj przez Afrykę. Książki nie udało się wówczas opublikować^[5].

Relacje prasowe zostały zebrane przez Łukasza Wierzbickiego i wydane w 2000 roku w książce Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd, którą Ryszard Kapuściński uznał za klasykę polskiego reportażu. Książka doczekała się wielu wydań w różnym formacie^[6].

Pierwszy zagraniczny przekład książki Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd wydano w 2014 roku na Węgrzech. Tłumaczenia dokonała Vera Wołosz.

Polska Kazimierza Nowaka – przewodnik rowerzysty autorstwa Jacka Łuczaka jest trzecią pozycją o Nowaku^[7]. Jest to pierwsza biograficzna książka o Kazimierzu Nowaku, napisana w formule przewodnika rowerowego. Autor koncentruje się na dziejach podróżnika w czasach poprzedzających jego podróż do Afryki w 1931.

Kochana Maryś! Listy z Afryki to zbiór listów K. Nowaka do żony Marii, pisanych podczas pięciu lat jego afrykańskiej wyprawy. Zbiór liczy łącznie 1242 listy, a pierwszy z czterech planowanych tomów ukazał się w grudniu 2014 r. (DM Sorus). Obejmuje on listy z okresu 4 listopada 1931 – 13 stycznia 1933. Drugi tom, obejmujący listy z okresu 13 I 1933 – 1 V 1934 ukazał się w grudniu 2015 roku (DM Sorus).

Tablice pamiątkowe

25 listopada 2006 w holu Dworca Kolejowego Poznań Główny Ryszard Kapuściński odsłonił tablicę pamiątkową poświęconą Kazimierzowi Nowakowi. Obok tablicy informacyjnej zawisła mapa Afryki z zaznaczoną trasą podróży. Podczas ceremonii odsłonięcia tablicy Kapuściński powiedział^[8]:

Wyczyn Kazimierza Nowaka zasługuje na to, by jego nazwisko znalazło się w słownikach i encyklopediach, by było wymieniane obok takich nazwisk jak Stanley i Livingstone. Kazimierz Nowak był człowiekiem o ogromnej wyobraźni i odwadze, człowiekiem nieustraszonym. Pokazał, że jeden biały człowiek, zupełnie bezbronny, nieposiadający żadnego uzbrojenia, a jedynie wiarę w drugiego człowieka, może przebyć samotnie wielki kontynent, i to w czasach gdy Europa zaczynała dopiero odkrywać Trzeci Świat i jego mieszkańców.

Tylko ktoś, kto zna te rejony, gdzie podróżował Kazimierz Nowak, i sposób w jaki to zrobił, może docenić to bohaterstwo połączone z niezwykłą skromnością. On się nie chwalił, on po prostu opisywał, co widział.

13 października 2009 odsłonięto kolejną tablicę pamiątkową – na cmentarzu górczyńskim w Poznaniu^[9].

24 sierpnia 2012 w Szczawnicy otwarty został Szlak Podróżników i Odkrywców, w jego skład wchodzi kamień z tablicą pamiątkową, poświęconą Kazimierzowi Nowakowi^[10].

Rzeźba lodowa

W ramach Międzynarodowego Festiwalu Rzeźby Lodowej w Poznaniu, w grudniu 2012 r. w pobliżu nowego budynku dworca kolejowego powstała rzeźba z lodu przedstawiająca Kazimierza Nowaka z rowerem. Jej autorzy, artyści rzeźbiarze Michał Mizuła z Polski oraz Samuel Girault z Francji (sponsorowani przez firmę TriGranit)^[11] uzyskali I miejsce w tym konkursie.

Afryka Kazika

W 2008 roku ukazała się książka zatytułowana Afryka Kazika autorstwa Łukasza Wierzbickiego, w której przygody Kazimierza Nowaka przedstawiono w formie opowiadań przeznaczonych dla dzieci. W oparciu o treść książki powstał komiks oraz gra planszowa.

Patronat

Kazimierz Nowak jest patronem Szkoły Podstawowej w Dąbrówce w gminie Dopiewo^[12].

Jego imieniem nazwano też skwer przy ul. Lodowej (blisko miejsca, gdzie mieszkał)^[13].

Przypisy

↑ Wbrew własnej woli pokonał pociągiem 620-kilometrowy odcinek Wadi Halfa – Atbara w Sudanie. Kazimierz Nowak: Dwie stolice Sudanu. W: Nowak Kazimierz: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Wyd. 4. Poznań: Sorus, 2008, s. 83. ISBN 978-83-89949-36-3.
↑ Łukasz Wierzbicki, który redagował całość tekstu książki, pisze we wprowadzeniu do wyd. III, że przygotowując I wydanie książki Rowerem i pieszo … korzystał z ww. czasopism
↑ Filip Springer: Kazik reporter w: Polityka nr 48(2631)/2007
↑ S. Wilczak: Wielcy podróżnicy.
↑ Informacja o książce na oficjalnej stronie
↑ K. Nowak, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936, Sorus, Poznań 2000, ISBN 83-87133-62-0 fragment; wydanie II – 2006; wydanie III rozszerzone – 2007; wydanie IV – „do plecaka”, zmniejszony format wydania III – od maja 2008; wydanie V – 2009; wydanie VI zmienione – 2011
↑ Jacek Łuczak, Polska Kazimierza Nowaka – przewodnik rowerzysty, Sorus, Poznań 2011, ISBN 978-83-62653-02-7
↑ Kazimierz Nowak: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd : listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936. Poznań: Sorus, 2007, s. 15-15. ISBN 978-83-89949-35-6.
↑ Przegląd wydarzeń. Sierpień-październik 2009, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2009, s.540, ISSN 0137-3552
↑ POLSKA: Zapomniany Szlak Podróżników i Odkrywców w Szczawnicy - Bar Świat [online], barswiat.pl [dostęp 2021-12-05] .
↑ Janusz Ludwiczak: Wyrzeźbiony z lodu Kazimierz Nowak wita podróżnych przed nowym dworcem kolejowym lazarz.pl, 08.12.2012
↑ Za stroną internetową szkoły w Dąbrowie
↑ Janusz Ludwiczak Lejek Łazarski jest już oficjalnie Skwerem im. Kazimierza Nowaka lazarz.pl, 06-10-2013

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona o Kazimierzu Nowaku
AfrykaNowaka.pl – Wyprawa śladami Kazimierza Nowaka w latach 2009-2011
Sylwia Wilczak: Wielcy podróżnicy. Kazimierz Nowak (1897–1937) – samotnik na Czarnym Lądzie gazeta.pl, 01.05.2007, aktualizacja: 27.06.2007
Zdjęcia Kazimierza Nowaka w Narodowym Archiwum Cyfrowym

[1] Wbrew własnej woli pokonał pociągiem 620-kilometrowy odcinek Wadi Halfa – Atbara w Sudanie. Kazimierz Nowak: Dwie stolice Sudanu. W: Nowak Kazimierz: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Wyd. 4. Poznań: Sorus, 2008, s. 83. ISBN 978-83-89949-36-3.

[2] Łukasz Wierzbicki, który redagował całość tekstu książki, pisze we wprowadzeniu do wyd. III, że przygotowując I wydanie książki Rowerem i pieszo … korzystał z ww. czasopism

[3] Filip Springer: Kazik reporter w: Polityka nr 48(2631)/2007

[4] S. Wilczak: Wielcy podróżnicy.

[5] Informacja o książce na oficjalnej stronie

[6] K. Nowak, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd. Listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936, Sorus, Poznań 2000, ISBN 83-87133-62-0 fragment; wydanie II – 2006; wydanie III rozszerzone – 2007; wydanie IV – „do plecaka”, zmniejszony format wydania III – od maja 2008; wydanie V – 2009; wydanie VI zmienione – 2011

[7] Jacek Łuczak, Polska Kazimierza Nowaka – przewodnik rowerzysty, Sorus, Poznań 2011, ISBN 978-83-62653-02-7

[8] Kazimierz Nowak: Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd : listy z podróży afrykańskiej z lat 1931–1936. Poznań: Sorus, 2007, s. 15-15. ISBN 978-83-89949-35-6.

[9] Przegląd wydarzeń. Sierpień-październik 2009, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2009, s.540, ISSN 0137-3552

[10] POLSKA: Zapomniany Szlak Podróżników i Odkrywców w Szczawnicy - Bar Świat [online], barswiat.pl [dostęp 2021-12-05] .

[11] Janusz Ludwiczak: Wyrzeźbiony z lodu Kazimierz Nowak wita podróżnych przed nowym dworcem kolejowym lazarz.pl, 08.12.2012

[12] Za stroną internetową szkoły w Dąbrowie

[13] Janusz Ludwiczak Lejek Łazarski jest już oficjalnie Skwerem im. Kazimierza Nowaka lazarz.pl, 06-10-2013

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]