Marian Rytka

Marian Rytka

3 zwycięstwa
porucznik pilot
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1914 Warszawa
Data i miejsce śmierci	5 grudnia 1942 Northwood
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air RAF
Jednostki	1 pułk lotniczy GC III/10 303 dywizjon myśliwski 302 dywizjon myśliwski
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Marian Rytka (ur. 10 sierpnia 1914 w Warszawie, zm. 5 grudnia 1942 w Northwood) – porucznik pilot Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari.

Pochodził z robotniczej rodziny Ignacego i Heleny z domu Onoszko, miał dwie siostry^[1]. Ukończył szkołę powszechną, następnie rozpoczął naukę w zawodowej szkole technicznej im. Stanisława Konarskiego w Warszawie. Po jej ukończeniu w 1932 roku rozpoczął pracę zawodową w zakładach RWD, przechodził szkolenie szybowcowe w Pabianicach^[2]. W 1935 roku został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, otrzymał przydział do 1. pułku lotniczego w Warszawie. Od 1 maja do 31 sierpnia 1936 roku przechodził podstawowy kurs pilotażu. 10 sierpnia 1937 roku ukończył w eskadrze treningowej 1. pl kurs ślepego pilotażu. Od 16 sierpnia do 15 listopada 1937 roku odbywał kurs strzelania z samolotów myśliwskich w Szkole Pilotażu podległej Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu. Po ukończeniu służby zasadniczej pozostał w służbie nadterminowej: służył w 113 Eskadrze Myśliwskiej, a następnie został przeniesiony do 114 Eskadry Myśliwskiej, gdzie ukończył kurs wyszkolenia wstępnego pilotażu myśliwskiego. 8 października 1938 roku zakończył służbę nadterminową i został przeniesiony do rezerwy z prawem do wykonywania ochotniczych lotów ćwiczebnych na samolotach 1. pl^[1]. W okresie luty–marzec 1939 roku ukończył w Ułężu Wyższy Kurs Pilotażu dla cywilnych instruktorów pilotów i przydzielono go jako instruktora pilota kontraktowego do Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie^[3]. W 1939 roku został zatrudniony jako kontraktowy pilot-instruktor w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Radomiu-Sadkowie^[2].

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany, po wybuchu II wojny światowej, wraz ze szkołą, ewakuowany przez Rumunię, Jugosławię i Włochy do Francji, gdzie ostatecznie dotarł w październiku 1939. Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Zbrojnych, trafił na kurs Szkoły Podchorążych Piechoty Rezerwy w Coëtquidan, który ukończył 12 kwietnia 1940 roku. W bazie Lyon-Bron rozpoczął kurs pilotażu francuskich myśliwców Morane-Saulnier MS.406^[2]. Wziął udział w walkach w składzie francuskiego dywizjonu myśliwskiego GC III/10, w kluczu dowodzonym przez Aleksandra Gabszewicza^[4]. Z chwilą zakończenia działań wojennych przeleciał do portu Bergerac, skąd 21 czerwca został ewakuowany do Wielkiej Brytanii^[5].

Trafił do Polskiej Bazy Lotniczej w Blackpool. Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF 782540 (zmieniony później na P-1574). 19 września został skierowany na stację RAF Salisbury, a 26 września na Stację RAF Boscombe Down, gdzie przeszedł przeszkolenie w pilotażu samolotów Hawker Hurricane^[3]. Po zakończeniu szkolenia 17 października 1940 roku został przydzielony do 303 dywizjonu myśliwskiego, 27 października został przeniesiony do 302 dywizjonu myśliwskiego^[6][7]. W jego składzie brał udział w schyłkowej fazie bitwy o Anglię, zestrzelił Messerschmitta Bf 110. 12 kwietnia 1941 roku odnalazł na wodach Kanału La Manche zestrzelonego Zdzisława Henneberga, jednak awaria radiostacji uniemożliwiła naprowadzenie na niego łodzi ratunkowej^[8].

8 maja 1941 roku podczas walki powietrznej w rejonie Asford uzyskał prawdopodobne zestrzelenie Messerschmitta Bf 109^[9]. 21 maja 1941 roku został zestrzelony nad południową Francją podczas lotu na osłonę bombowców atakujących cele naziemne. Udało mu się uniknąć niewoli i przy pomocy francuskiego ruchu oporu 15 sierpnia 1941 roku powrócił do macierzystej jednostki^[10][11]. Był pierwszym polskim lotnikiem, który wydostał się z okupowanej Francji i powrócił do Wielkiej Brytanii^[12]. Przeszedł przeszkolenie na nowych typach maszyn, od listopada 1941 roku latał na Supermarine Spitfire Mk V na loty ofensywne nad Francję i Belgię oraz na osłonę konwojów morskich^[11]. 30 grudnia 1941 roku nad Brestem zestrzelił Messerschmitta Bf 109^[13]. 17 kwietnia, podczas ataku na Cherbourg w ramach operacji Circus 2, zestrzelił Bf 109^[14].

5 grudnia 1942 roku, podczas oblotu wyremontowanego Supermarine Spitfire Mk VB (nr BL403), doszło do katastrofy lotniczej^[15]. W wyniku odniesionych obrażeń Rytka zmarł tego samego dnia w szpitalu w Northwood. Do momentu śmierci wykonał 117 lotów bojowych. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu (grób H 341)^[16].

W 1939 roku poślubił Helenę z domu Nesca^[3].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 9626
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[17]
• Medal Lotniczy (dwukrotnie)^[12]
• Polowa Odznaka Pilota^[12]
• Krzyż Kawalerski Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania, 1941)^[12]
• Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej (Wielka Brytania)^[12]
• Medal Wybitnej Służby Lotniczej (Wielka Brytania)^[17]

• 15 sierpnia 1942 – podporucznik
• jesień 1942 – porucznik

• Robert Gretzyngier, Wojtek Matusiak: Polacy w obronie Wielkiej Brytanii. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2007. ISBN 978-83-7301-946-1. OCLC 189476159.
• Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
• Janusz Kubit: Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich, Krosno 1938–1939. Krosno: Graffia - Agencja wydawniczo-fotograficzna, 2019. ISBN 978-83-955211-0-2. OCLC 1135440195.
• Robert Sikora: Bitwy polskiego lotnictwa : 1918–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2016. ISBN 978-83-7020-626-0. OCLC 953188670.
• Grzegorz Śliżewski: Gorzka słodycz Francji : polscy piloci myśliwscy wiosny 1940. Warszawa ; Piekary Śląskie: ZP Wydawnictwo - ZP Grupa, 2010. ISBN 978-83-61529-42-2. OCLC 750525221.
• Józef Zieliński: 303 Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09630-9. OCLC 830493548.
• J. Kędz. Marian Rytka (1914–1942). „Skrzydlata Polska”. 9/1971, 28 lutego 1971. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.