Mariupol

Mariupol

Маріуполь

Mariupol (2022)
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	doniecki
Rejon	mariupolski
Prawa miejskie	1778
Zarządzający	Wadym Bojczenko↗
Powierzchnia	244[1] km²
Wysokość	65 m n.p.m.
Populacja (1.01.2021) • liczba ludności • gęstość	431 859[2] 1769 os./km²
Nr kierunkowy	+380-629
Kod pocztowy	87500–87590
Tablice rejestracyjne	AH, КН / 05
Położenie na mapie Ukrainy Mariupol
Położenie na mapie obwodu donieckiego Mariupol
47°07′N 37°33′E/47,116667 37,550000
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Mariupol (w latach 1948–1989 Żdanow, ukr. Маріуполь, ros. Mариуполь) – miasto we wschodniej części Ukrainy, w obwodzie donieckim, położone nad Morzem Azowskim, nad Zatoką Taganroską, u ujścia Kalmiusu. Jest portem morskim i stolicą rejonu mariupolskiego. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą ponad 431 tys., Mariupol zajmował dziesiąte miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast^[2]. Od marca 2022 miasto-bohater Ukrainy^[3]. Od maja 2022 roku okupowane przez Rosję, a 30 września 2022 roku wraz z całym obwodem donieckim i trzema innymi obwodami przez nią nielegalnie anektowane^[4][5].

Miasto zostało założone w 1778 r. pod nazwą Pawłowsk, na miejscu ufortyfikowanego posterunku Kozaków zaporoskich z XVI wieku. W 1789 r. otrzymało prawa miejskie (jest najstarszym miastem w obwodzie donieckim).

Nazwa Mariupol pojawiła się w 1780 r., na cześć Marii Fiodorowny, żony późniejszego cara Rosji Pawła I.

Do Mariupola po wojnie rosyjsko-tureckiej, zakończonej w 1774 r., władze carskiej przesiedliły Greków z Krymu. Powstała tu też wspólnota rzymskokatolicka, składająca się głównie z włoskich kupców i żeglarzy, pływających po Morzu Azowskim^[6].

Od końca XVIII wieku miasto stało się znacznym ośrodkiem targowym, w 1809 r. otwarto port, a w 1882 wybudowano linię kolejową łączącą Mariupol z Donieckiem, co umożliwiło eksportowanie przez Mariupol donieckiego węgla. W latach 1886–1889 wybudowano nowy Mariupolski port handlowy, który stał się najważniejszym pod względem przeładunku towarów portem Imperium Rosyjskiego na południu po Odessie. Od końca XIX wieku rozwój przemysłu metalurgicznego.

W latach 1941–1943 okupacja niemiecka miasta. 20 października 1941 roku funkcjonariusze Sonderkommando 10a wywieźli z miasta około 8–9 tys. Żydów, których następnie zamordowali w pobliżu wsi Ahrobaza^[7].

W latach 1948–1989 Mariupol nosił nazwę Żdanow^[8], na cześć radzieckiego działacza partyjnego Andrieja Żdanowa, który się tam urodził.

W 2002 r. działalność w Mariupolu rozpoczęli ojcowie paulini, tworząc w miejsce zlikwidowanej przez bolszewików parafii rzymskokatolickiej sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej. W 2016 r. otworzyli kaplicę parafialną, którą poświęcił biskup charkowsko-zaporoski Stanisław Szyrokoradiuk Po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r. musieli oni opuścić klasztor w Mariupolu, który został przekształcony w siedzibę władz separatystycznych^[9][10].

W 2014 roku miasto przejściowo znajdowało się pod kontrolą tzw. prorosyjskich separatystów. W tym czasie (11 maja) odbyło się m.in. pseudoreferendum dotyczące statusu Donbasu. Wskazywano wówczas na liczne nieprawidłowości, jak np. otwarcie w Mariupolu zaledwie czterech lokali wyborczych przy 345 tys. uprawnionych do głosowania^[11]. W czerwcu tego samego roku, po starciach zbrojnych, wojska ukraińskie odzyskały kontrolę nad miastem^[12].

24 stycznia 2015 na dzielnicę mieszkalną miasta spadły pociski z wyrzutni rakietowej typu Grad zabijając 30 osób cywilnych i raniąc prawie 100. Wydarzenie to było częścią ofensywy prowadzonej przez prorosyjskich rebeliantów w ramach wojny we wschodniej Ukrainie. Władze ukraińskie oraz OBWE potwierdziły, że ataku pociskami dokonano z terenów kontrolowanych przez władze samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej. Atak spotkał się z oburzeniem i słowami potępienia ze strony UE, NATO, OBWE i Stanów Zjednoczonych. Ponadto prezydent Ukrainy Petro Poroszenko uznał owo zdarzenie za zbrodnię podlegającą Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze^[13][14]. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy ujawniła do publicznej wiadomości swoje dane, wg których miasto zostało ostrzelane z systemów rakietowych Grad i moździerzy Tulipan, dostarczonych przez rosyjskich żołnierzy z baz wojskowych Południowego Okręgu Federacji Rosyjskiej, a rozkaz w tej sprawie wydał oficer rosyjski, który dowodził specjalnie utworzonym batalionem^[15].

 Główny artykuł: Bitwa o Mariupol (2022).

Od lutego do maja 2022 roku miasto było oblegane przez rosyjskie siły zbrojne w związku z inwazją Rosji na Ukrainę i zostało w znacznym stopniu zniszczone. Działania te doprowadziły także do licznych ofiar wśród ludności cywilnej wobec niedotrzymania przez Rosjan warunków zawieszenia broni i utworzenia korytarzy humanitarnych^[16]. Zastępca mera Mariupola Serhij Orłow 17 marca 2022 roku stwierdził, że „80-90 procent miasta zostało zbombardowane. Nie ma ani jednego budynku bez uszkodzeń. Wszystkie są zniszczone lub uszkodzone”^[17]. W końcu marca 2022 r. w mieście nie było dostępu do bieżącej wody, prądu czy jedzenia. Eksperci międzynarodowi określali tę sytuację mianem katastrofy humanitarnej. 30 września 2022 roku Mariupol wraz z obwodem donieckim został bezprawnie zaanektowany przez Federację Rosyjską^[18].

 Zobacz też: Atak lotniczy na teatr w Mariupolu.

Według danych z 2002 roku 48,7% mieszkańców stanowili Ukraińcy, 44,4% Rosjanie, a 4,3% Grecy, przy czym jednocześnie aż 89,64% mieszkańców jako języka ojczystego używało języka rosyjskiego, a tylko 9,92% ukraińskiego, zaś greckiego 0,20%. Według greckich źródeł Mariupol to największe na Ukrainie skupisko rosyjskojęzycznej diaspory greckiej. Ostrożność, dziedziczona po prześladowaniach okresu ZSRR, powstrzymuje część Greków przed deklaracją narodowości innej niż dwie główne^{[a][19][20][21]}. W roku 2014 wicepremier Grecji, Ewangelos Wenizelos, swą oficjalną wizytę w Kijowie poprzedził spotkaniem z diasporą Mariupola^[22].

Historyczny skład narodowościowy miasta na podstawie oficjalnych danych rosyjskich, radzieckich i ukraińskich:

• 1897^[23]

• 1939^[24]

• 2002^[25]

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, chemiczny, materiałów budowlanych, spożywczy, stoczniowy oraz hutniczy^[8].

W mieście znajdują się 2 duże kombinaty metalurgiczne: Mariupolski Kombinat Metalurgiczny imienia Illicza(inne języki) i „Azowstal”.

W mieście jest stacja kolejowa Mariupol.

W Mariupolu znajdują się 3 szkoły wyższe: Mariupolski Uniwersytet Humanistyczny, Nadazowski Państwowy Uniwersytet Techniczny oraz Azowski Instytut Transportu Morskiego.

• Mariupol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 122 .