Maurycy Hauke

Data i miejsce urodzenia	26 października 1775 Seifersdorf
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1830 Warszawa
Kierownik Komisji Rządowej Wojny
Okres	od 15 maja 1816 do 29 listopada 1830
Poprzednik	Józef Wielhorski
Następca	Izydor Krasiński
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Maurycy Hauke

Jan Maurycy
Hauke-Bosak
Rodzina	Haukowie
Data i miejsce urodzenia	26 października 1775 Seifersdorf, Saksonia
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1830 Warszawa
Ojciec	Fryderyk Karol Hauke
Matka	Salomea Schweppenhäuser
Żona	Zofia Hauke z Lafontaine’ów
Dzieci	Maurycy Napoleon Hauke, Emilia Hauke, Leopold Hauke, Władysław Leopold Maurycy Hauke, Maurycy Leopold Józef Hauke, Zofia Salomea Teresa, Wincenty Hauke, Konstanty Hauke, Emilia Joanna Wiktoria z Hauków Stackelberg, Julia Teresa Salomea, księżna Battenberg, Aleksander Hauke

Jan Maurycy Hauke herbu Bosak (ur. 26 października 1775 w Seifersdorf, Saksonia, zm. 29 listopada 1830 w Warszawie) – hrabia, generał artylerii Wojska Polskiego Królestwa Polskiego, minister prezydujący w Komisji Rządowej Wojny Królestwa Polskiego w latach 1816–1829^[1], senator-wojewoda Królestwa Polskiego^[2], członek Komisji Najwyższej Egzaminacyjnej przy Radzie Stanu Królestwa Kongresowego w 1830 roku^[3].

Syn Fryderyka Karola Haukego i Salomei Schweppenhäuser. Ojciec Julii Hauke – morganatycznej żony księcia Aleksandra Heskiego, tym samym dziadek m.in.: Aleksandra Battenberga, księcia Bułgarii oraz Henryka Battenberga, pradziadek lorda Louisa Mountbattena, ostatniego wicekróla Indii i Wiktorii Eugenii Battenberg, królowej Hiszpanii, praprapradziadek króla Zjednoczonego Królestwa Karola III i prapraprapradziadek króla Hiszpanii Filipa VI.

W armii polskiej od 1790 w stopniu podporucznika – kształcił się w szkole artylerii w Warszawie. 15 marca 1791 awansował na porucznika, a 3 sierpnia 1794 r. – na kapitana. Uczestnik wojny z Rosją w 1792 r. oraz insurekcji kościuszkowskiej, w której uczestniczył między innymi w obronie Warszawy. Po upadku insurekcji pozostawał poza wojskiem i pomagał ojcu jako nauczyciel geometrii w jego prywatnej szkole.

W 1798 r. Hauke wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech i służył w artylerii. Walczył m.in. w obronie Mantui, gdzie dostał się do niewoli austriackiej. Potem służył w armii Księstwa Warszawskiego, m.in. krótko jako szef sztabu armii. Następnie pełnił funkcje: zastępcy dowódcy 3 legii (dywizji), dowódcy brygady w dywizji gen. Józefa Zajączka w kampanii 1809 r., komendanta Twierdzy Zamość w kampanii 1813 r., gdzie wsławił się długotrwałą i bohaterską obroną i uzyskał honorowe warunki kapitulacji. Awansował na stopień pułkownika 20 grudnia 1806 r. Generał brygady od 27 grudnia 1807 r., generał dywizji od 3 lutego 1813 – na stanowisku komendanta twierdzy Zamość.

Od 22 stycznia 1815 pełnił służbę w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego zajmując stanowiska: kwatermistrza generalnego wojska, dowódcy korpusu artylerii i inżynierii, radcy stanu, dyrektora generalnego w Komisji Rządowej Wojny i zastępcy ministra wojny. Od 1816, po dymisji generała Józefa Wielhorskiego, kierował Ministerstwem Wojny^[4].

3 września 1826 awansował na generała artylerii oraz, wraz z braćmi Ludwikiem Augustem (1779–1861) i Józefem (1790–1837), otrzymał indygenat z herbem Bosak (w niebiesko-złotym polu złoty kroczący na prawo lew flamandzki z czarnym bosakiem w łapie). Od 1829 hrabia i senator Królestwa Polskiego. Awanse te były nagrodą za wierność i gorliwość w wykonywaniu rozkazów wlk. ks. Konstantego. W późniejszych latach również bracia uzyskali tytuły hrabiowskie. Był członkiem Sądu Wojennego Najwyższego, w zastępstwie Sądu Sejmowego, powołanego do sądzenia oskarżonych o przynależność do Wolnomularstwa Narodowego^[5].

Zdecydowany przeciwnik powstania listopadowego. Zginął 29 listopada 1830 z rąk powstańców (padł pod prawym lwem przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie) na oczach^{[potrzebny przypis]} swojej żony (umarła rok później, w 1831) i młodszych dzieci, które zostały wzięte pod prawną opiekę i wychowanie cara Mikołaja I. Hauke, jadąc na koniu obok powozu żony z mieszkania służbowego w Pałacu Saskim, napotkał koło Pałacu Namiestnikowskiego grupę podchorążych, idących ze strony ulicy Nowy Świat. Ujrzawszy go, powstańcy zawołali, „Generale, poprowadź nas!”, ale Hauke zaczął wygłaszać mowę, w której nazwał ich przedsięwzięcie głupotą i wezwał ich do powrotu do koszar. Rozległy się wystrzały i Hauke padł martwy. Ze zwłok zdarto carskie ordery i odznaczenia, pozostawiono tylko polskie i francuskie. Przy oględzinach zwłok naliczono 19 ran od kul.

Żoną generała była Zofia z Lafontaine’ów, córka głównego medyka armii Księstwa Warszawskiego, doktora Leopolda Lafontaine. Z synów Maurycego i Zofii trzej starsi wzięli udział w powstaniu listopadowym, spośród nich Maurycy Leopold Józef, ur. 1814, poległ 18 maja 1831 w bitwie pod Ostrołęką. Córki Maurycego Zofia, Emilia i Julia zostały damami dworu żony następnego cara Aleksandra II, Marii Aleksandrowny, księżniczki z Hesji-Darmstadt.

Gen. Hauke pochowany został wraz z żoną i braćmi (bratowe były protestantkami) w kościele Kapucynów w Warszawie, potem, w 1841, wraz z sześcioma innymi Polakami „wiernymi monarsze” na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony został na rozebranym w 1917 r. obelisku wzniesionym na Placu Saskim.

Do wolnomularstwa został przyjęty w loży wojskowej francuskiej, 24 sierpnia 1807 roku przystąpił (afiliował) do loży Świątynia Mądrości w Warszawie. 24 marca 1812 roku członek założyciel i przewodniczący loży Jedność (Wielki Wschód Narodowy) w Zamościu^[6].

Generałostwo Maurycy i Zofia Haukowie mieli jedenaścioro dzieci o imionach^[7]:

• Maurycy Napoleon (1808–1852), porucznik artylerii wojsk polskich, powstaniec listopadowy, wyemigrował w 1851 do Ameryki, dalsze losy nieznane;
• Emilia i Leopold, bliźnięta (1811–1812);
• Władysław Leopold Maurycy (1812–1841), porucznik wojsk polskich, powstaniec listopadowy, kawaler Virtuti Militari, po upadku powstania urzędnik w Suwałkach;
• Maurycy Leopold Józef (1814–1831);
• Zofia Salomea Teresa (1816–1863), dama dworu cesarzowej Marii Aleksandrownej, pisarka, wyszła za kuzyna, generała carskiego Aleksandra Haukego;
• Wincenty Walery Maurycy (1817–1863), oficer carskich kirasjerów, bliższe losy nieznane;
• Konstanty Karol Juliusz Maurycy (1819–1840), oficer carskich huzarów, utonął w czasie manewrów pod Krasnymstawem;
• Emilia Joanna Wiktoria (1821–1890), wyszła za barona Karola Augusta Stackelberga (1816–1887), miała dziewięcioro dzieci;
• Julia Teresa Salomea (1825–1895), protoplastka Battenbergów-Mountbattenów, prababka Filipa, księcia Edynburga, męża królowej brytyjskiej Elżbiety II;
• Aleksander (1828–1829).

• Order Legii Honorowej V klasy nr 45010 (1807)^[8][9];
• Order Virtuti Militari III klasy (1808)^[9][10];
• Order Obojga Sycylii III klasy^[11];
• Order Świętego Stanisława I klasy (1815)^[2];
• Order Świętej Anny I klasy (1815);
• Order Świętej Anny I klasy z brylantami (1818)^[12];
• Order Świętego Włodzimierza II klasy (1819)^[12];
• Order Świętego Aleksandra Newskiego (1820)^[12];
• Order Orła Białego (1829)^[8][9];
• Znak Honorowy za 30 lat służby (1830)^[8][13].

• Hauke (ród)

• Stanisław Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. II, Warszawa 1934
• Polski Słownik Biograficzny, t. IX, Wrocław itd. 1960-61
• Pуccкий биoгpафичecкий cлoвapь, t. IV, Sankt Petersburg 1896- 1918
• Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-ausgsburski w Warszawie, Warszawa 1989