| Microcebus | |||
| É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1828[1] | |||
 Mikrusek karłowaty (Microcebus myoxinus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
mikrusek | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Lemur pusillus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795 (= Lemur murinus J.F. Miller, 1777) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Mikrusek[8] (Microcebus) – rodzaj ssaków z rodziny lemurkowatych (Cheirogaleidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie na Madagaskarze[9][10].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 8,4–14 cm, długość ogona 10–17,4 cm,; masa ciała 31–68 g[11]. Microcebus ma miękką i krótką sierść w kolorze szarym lub rudo-brązowym. Podbrzusze ma kolor biały. Miejsce ich występowania to m.in. lasy deszczowe.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1828 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire w podręczniku swojego autorstwa będącym kursem historii naturalnej ssaków[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) mikrusek myszaty (M. murinus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Microcebus: gr. μικρος mikros ‘mały’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[12].
- Scartes: gr. σκαρτης skartēs ‘skoczek’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lemur murinus J.F. Miller, 1777.
- Gliscebus: łac. glis, gliris ‘popielica’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[14]. Gatunek typowy: Lesson wymienił dwa gatunki – Lemur murinus J.F. Miller, 1777 i Microcebus rufus Lesson, 1836 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[15] Lemur murinus J.F. Miller, 1777.
- Myscebus (Myocebus): gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’; κήβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Myscebus palmarum Lesson, 1840 (= Lemur murinus J.F. Miller, 1777).
- Azema: J.E. Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[6][17]. Dunkel i współpracownicy w 2012 roku podjęli poszukiwania znaczenia nazwy w literaturze opublikowanej około 1870 roku. Nazwę tę znaleźli w brytyjskiej komedii The Palace of Truth autorstwa W.S. Gilberta, której premiera odbyła się 19 listopada 1870, prawie półtora tygodnia przed datą widniejącą na wstępie manuskryptu Graya, także opublikowanego w Londynie. W komedii jedna z postaci nosi imię Azema, więc autorzy doszli do wniosku, że Gray oglądał komedię i stworzył nazwę rodzajową na podstawie imion jej bohaterów[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cheirogaleus smithii J.E. Gray, 1842 (= Gliscebus rufus Lesson, 1840).
- Murilemur: łac. mus, muris ‘mysz’; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lemur murinus J.F. Miller, 1777.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Opisany w 2006 roku Microcebus mittermeieri (mikrusek miedziany) jest obecnie (2023) uważany za młodszy synonim M. lehilahytsara[20][21][22]. Do rodzaju należą następujące gatunki[23][24][9][8]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[8] | Podgatunki[11][9][24] | Rozmieszczenie geograficzne[11][9][24] | Podstawowe wymiary[11][24][b] | Status IUCN[25] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Microcebus murinus | (J.F. Miller, 1777) | mikrusek myszaty | gatunek monotypowy | zachodnie i południowo-wschodnie wybrzeże (na południe od Parku Narodowego Ankarafantsika; na południowy wschód aż do lasów przybrzeżnych strefy ochrony przyrody Mandena); zakres wysokości: 0–800 m n.p.m. | DC: 12–14 cm DO: 13–14,5 cm MC: około 60 g |
LC |
| Microcebus ganzhorni | Hotaling, Foley, N.M. Lawrence, Bocanegra, Blanco, Rasoloarison, Kappeler, Barrett, Yoder & Weisrock, 2016 | gatunek monotypowy | las Mandena | DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych |
EN | ||
| Microcebus manitatra | Hotaling, Foley, N.M. Lawrence, Bocanegra, Blanco, Rasoloarison, Kappeler, Barrett, Yoder & Weisrock, 2016 | gatunek monotypowy | las Bemanasy | DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych |
CR | ||
 |
Microcebus griseorufus | Kollman, 1910 | mikrusek szarobrązowy | gatunek monotypowy | wybrzeże od Lamboharany i rezerwatu specjalnego Beza-Mahafaly do rezerwatów Berenty i Petriky na południu; zakres wysokości: 0–250 m n.p.m. | DC: 12–13 cm DO: 14–15 cm MC: 40–50 g |
LC |
| Microcebus danfossi | Olivieri, E. Zimmermann, Randrianambinina, Rasoloharijaona, Rakotondravony, Guschanski & Radespiel, 2007 | mikrusek leśny | gatunek monotypowy | znany tylko z obszaru między rzeką Sofia a rzeką Maevarano; zakres wysokości: 0–780 m n.p.m. | DC: 12,7–13,6 cm DO: 16,5–17,3 cm MC: około 63 g |
VU | |
| Microcebus bongolavensis | Olivieri, E. Zimmermann, Randrianambinina, Rasoloharijaona, Rakotondravony, Guschanski & Radespiel, 2007 | mikrusek bongolaweński | gatunek monotypowy | znany tylko z Port-Bergé, pomiędzy rzeką Mahajamba i rzeką Sofia | DC: 9–12,2 cm DO: 14,7–17,4 cm MC: około 54 g |
EN | |
 |
Microcebus ravelobensis | E. Zimmerman, Ehresmann, Zeitemann, Radespiel, Randrianambinina & Rakotoarison, 1997 | mikrusek złotobrązowy | gatunek monotypowy | obszar Parku Narodowego Ankarafantsika; granice zasięgu niepewne; zakres wysokości: poniżej 500 m n.p.m. | DC: 12–13 cm DO: 15–17 cm MC: około 57 g |
VU |
| Microcebus macarthurii | Radespiel, Olivieri, Rasolofoson, Rakotondratsimba, Rakotonirainy, Rasoloharijoana, Randrianambinina, Ratsimbazafy, Ratelolahay, Randriamboavonjy, Rasolofoharivelo, Craul, Rakotozafy & Randrianarison, 2008 | mikrusek skryty | gatunek monotypowy | znany tylko z miejsca typowego (około 26 km na zachód od Maroantsetry) | DC: 11–12 cm DO: około 14,7 cm MC: około 53 g |
EN | |
| Microcebus jonahi | Schüßler, Salmona, Blanco, Poelstra, Tiley, Andriambeloson, Bouchez, Campbell, Etter, Iribar, Hohenlohe, Hunnicutt, Johnson, Larsen, Mantilla-Contreras, Manzi, A. Miller, Randrianambinina, Rasolofoson, Stahlke, Weisrock, Williams, Chikhi, Louis, Yoder & Radespiel, 2020 | gatunek monotypowy | znany tylko z obszaru w pobliżu Ambavaly | DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych |
EN | ||
| Microcebus marohita | Rasoloarison, Weisrock, Yoder, Rakotondravony & Kappeler, 2013 | mikrusek ryżawy | gatunek monotypowy | las Marohita | DC: 13,2–14 cm DO: 13,3–14,5 cm MC: 64–89 g |
CR | |
 |
Microcebus gerpi | Radespiel, Ratsimbazafy, Rasoloharijaona, Raveloson, Andriaholinirini, Rakotondravony, Randrianarison & Randrianambinina, 2011 | mikrusek długoogonowy | gatunek monotypowy | znany tylko z miejsca typowego w lesie Sahafina; zakres wysokości: 30–230 m n.p.m. | DC: około 8,4 cm DO: około 14,8 cm MC: około 68 g |
CR |
| Microcebus tavaratra | Rasoloarison, Goodman & Ganzhorn, 2000 | mikrusek brązowogrzbiety | gatunek monotypowy | obszar Ankarany, Analamerany, Andavakoery i Andrafiameny; zakres wysokości: 20–250 m n.p.m. | DC: 12–14 cm DO: 15–16 cm MC: około 54 g |
VU | |
| Microcebus tanosi | Rasoloarison, Weisrock, Yoder, Rakotondravony & Kappeler, 2013 | mikrusek większy | gatunek monotypowy | lasy Manantantely i Ivorana | DC: 11,6–14 cm DO: 11,5–15 cm MC: 48–60 g |
EN | |
| Microcebus jollyae | Louis, Coles, Andriantompohavana, Sommer, Engberg, Zaonarivelo, Mayor & Brenneman, 2006 | mikrusek szarobrzuchy | gatunek monotypowy | znany tylko z miejsca typowego (być może tuż na południe od rzeki Mananara do północnego brzegu rzeki Mananjary) | DC: około 13 cm DO: około 12 cm MC: około 49 g |
EN | |
| Microcebus boraha | Hotaling, Foley, N.M. Lawrence, Bocanegra, Blanco, Rasoloarison, Kappeler, Barrett, Yoder and Weisrock, 2016 | gatunek monotypowy | Nosy Boraha (u północno-wschodniego wybrzeża) | DC: brak danych DO: brak danych MC: brak danych |
DD | ||
| Microcebus simmonsi | Louis, Coles, Andriantompohavana, Sommer, Engberg, Zaonarivelo, Mayor & Brenneman, 2006 | mikrusek rudy | gatunek monotypowy | znany tylko z obszaru Betampona, Zahamena i Tampolo | DC: około 9,2 cm DO: około 14,2 cm MC: 42–65 g |
EN | |
.jpg) |
Microcebus mamiratra | Andriantompohavana, Zaonarivelo, Engberg, Randriamampionona, McGuire, Shore, Rakotonomenjanahary, Brenneman & Louis, 2006 | mikrusek wyspowy | gatunek monotypowy | Nosy Be (głównie rezerwat przyrody Lokobe Strict) i przyległy ląd stały | DC: około 12,7 cm DO: około 14,3 cm MC: około 58 g |
EN |
| Microcebus margotmarshae | Louis, Engberg, McGuire, McCormick, Randriamampionona, Ranaivoarisoa, C.A. Bailey, Mittermeier & Lei, 2008 | mikrusek reliktowy | gatunek monotypowy | znany tylko z miejsca typowego (klasyfikowany las Antafondro) | DC: 11–12 cm DO: około 14 cm MC: około 49 g |
EN | |
| Microcebus sambiranensis | Rasoloarison, Goodman & Ganzhorn, 2000 | mikrusek sambirański | gatunek monotypowy | znany tylko z rezerwatu specjalnego Manongarivo; prawdopodobnie na półwyspie Ampasindava i masywie Tsaratanana | DC: 11–12 cm DO: 13,5–14,5 cm MC: około 45 g |
EN | |
| Microcebus arnholdi | Louis, Engberg, McGuire, McCormick, Randriamampionona, Ranaivoarisoa, C.A. Bailey, Mittermeier & Lei, 2008 | mikrusek samotny | gatunek monotypowy | znany tylko z Parku Narodowego Monagne d’Ambre i rezerwatu specjalnego Forêt d’Ambre | DC: około 12,6 cm DO: 10,6–13,6 cm MC: około 45 g |
VU | |
,_Vohimana_reserve,_Madagascar_(11389473974).jpg) |
Microcebus lehilahytsara | Roos & Kappeler, 2005 | mikrusek kasztanowaty | gatunek monotypowy | w i wokół rezerwatu specjalnego Anjanaharibe-Sud aż na północny zachód do Bealalany, obszar Andasibe, rezerwat specjalny Analamazaotra, obszaro chroniony Anjozorobe-Angavo oraz Park Narodowy Mantadia; granice zasięgu niejasne; zakres wysokości: poniżej 1760 m n.p.m. | DC: 8–9 cm DO: 10–12 cm MC: 45–48 g |
NT |
 |
Microcebus berthae | Rasoloarison, Goodman & Ganzhorn, 2000 | mikrusek malutki | gatunek monotypowy | przybrzeżny obszar Manabe na południe do rzeki Tsiribihina; zakres wysokości: 0–150 m n.p.m. | DC: 9–9,5 cm DO: 13–14 cm MC: okołóo 31 g |
CR |
 |
Microcebus myoxinus | W. Peters, 1852 | mikrusek karłowaty | gatunek monotypowy | lokalnie od północnego brzegu rzeki Tsiribihina na północ do Baie de Baly; zakres wysokości: 0–900 m n.p.m. | DC: 12–13 cm DO: 14–15 cm MC: około 42 g |
VU |
_(7623776440).jpg) |
Microcebus rufus | (Lesson, 1842) | mikrusek rdzawy | gatunek monotypowy | granice zasięgu nieznane; być może od Parku Narodowego Ranomafana do Parku Narodowego Andringitra; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. | DC: około 12 cm DO: 10,9–12,5 cm MC: około 44 g |
VU |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b É. Geoffroy Saint-Hilaire: Cours de l’histoire naturelle des mammifères. Paris: Pichon et Didier, 1828, s. 24. (fr.).
- ↑ W. Swainson: On the Natural History and Classification of Quadrupeds. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green, & Longman, and John Taylor, 1835, s. 352, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.).
- ↑ Lesson 1840 ↓, s. 216.
- ↑ Lesson 1840 ↓, s. 214.
- ↑ J.A. Wagner. Bericht über die Leistungen in der Naturgeschichte der Säugthiere während der beiden Jahre 1839 und 1840. „Archiv für Naturgeschichte”. 7 (2), s. 19, 1841. (niem.).
- ↑ a b Gray 1870 ↓, s. 132.
- ↑ Gray 1870 ↓, s. 132, 135.
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28–29. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 134–136. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Microcebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
- ↑ a b c d Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis, Jr. & M.C. Richardson: Family Cheirogaleidae (Mouse, Giant Mouse, Dwarf and Fork-marked Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 51–56. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 421.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 621.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 296.
- ↑ E. Schwarz. A revision of the genera and species of Madagascar Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1931 (2), s. 399–428, 1931. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1931.tb01020.x. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 443.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
- ↑ A.R. Dunkel, J.S. Zijlstra & C.P. Groves. Giant rabbits, marmosets, and British comedies: etymology of lemur names, part 1. „Lemur News”. 16, s. 66–67, 2012. ISSN 1608-1439.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
- ↑ D. Schüßler, M.B. Blanco, J. Salmona, J. Poelstra, J.B. Andriambeloson, A. Miller, B. Randrianambinina, D.W. Rasolofoson, J. Mantilla-Contreras, L. Chikhi, E.E. Louis Jr., A.D. Yoder & U. Radespiel. Ecology and morphology of mouse lemurs (Microcebus spp.) in a hotspot of microendemism in northeastern Madagascar, with the description of a new species. „American Journal of Primatology”. 82 (9), s. e23180, 2020. DOI: 10.1002/ajp.23180. (ang.).
- ↑ J.W. Poelstra, J. Salmona, G.P. Tiley, D. Schüßler, M.B. Blanco, J.B. Andriambeloson, O. Bouchez, C.R. Campbell, P.D. Etter, P.A. Hohenlohe, K.E. Hunnicutt, A. Iribar, E.A. Johnson, P.M. Kappeler, P.A. Larsen, S. Manzi, J.M. Ralison, B. Randrianambinina, R.M. Rasoloarison, D.W. Rasolofoson, A.R. Stahlke, D.W. Weisrock, R.C. Williams, L. Chikhi, E.E. Louis, Jr., U. Radespiel & A.D. Yoder. Cryptic Patterns of Speciation in Cryptic Primates: Microendemic Mouse Lemurs and the Multispecies Coalescent. „Systematic Biology”. 70 (2), s. 203–218, 2021. DOI: 10.1093/sysbio/syaa053. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Microcebus lehilahytsara Roos & Kappeler in Kappeler, 2005. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-02]. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 86–88. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Microcebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 1–292. (fr.).
- J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 1–137. (ang.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- Nature News: Lemur boom on Madagascar. Nature. [dostęp 2007-12-11].
