Nibymarchwica pojedyncza

Nibymarchwica pojedyncza
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	nibymarchwica
Gatunek	nibymarchwica pojedyncza
	Nazwa systematyczna
	Neogaya simplex (L.) Meisn.; Pl. Vasc. Gen. 1: 104 (1837)
Synonimy
	Arpitium alpinum (Ledeb.) Koso-Pol.; Arpitium simplex (L.) Koso-Pol.; Conioselinum gayoides Less.; Gaya multicaulis Schur; Gaya simplex (L.) Gaudin; Laserpitium lucidum Aiton; Laserpitium mutellinoides Crantz; Laserpitium simplex L.; Ligusticum albomarginatum Drude; Ligusticum alpinum (Ledeb.) Kurtz; Ligusticum mutellinoides (Crantz) Vill.; Ligusticum simplex (L.) All.; Mutellina mutellinoides (Crantz) Holub; Neogaya albomarginata (Rupr.) O.Fedtsch. & B.Fedtsch.; Pachypleurum albomarginatum Rupr.; Pachypleurum alpinum Ledeb.; Pachypleurum mutellinoides (Crantz) Holub; Pachypleurum schischkinii Serg.; Pachypleurum simplex (L.) Rchb.; Selinum sibiricum Retz.; Selinum simplex (L.) Prantl; Thysselinum involucratum Moench;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nibymarchwica pojedyncza (Neogaya simplex (L.) Meisn.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych, przedstawiciel monotypowego rodzaju Neogaya. Występuje w górach Europy Środkowej – w Alpach i Karpatach oraz w Północnej i Środkowej Azji^[3]^[4]. W Polsce występuje tylko w Tatrach^[5].

Morfologia

Pokrój: Naga lub prawie naga roślina zielna osiągająca do 25 cm wysokości. Kłącze jest walcowato wrzecionowate, często rozgałęziające się, z szyją korzeniową osłoniętą tuniką z pozostałości nasad liści. Łodyga bruzdowana, nierozgałęziona^[4].
Liście: Tylko odziomkowe lub pojedyncze w dolnej części łodygi, ogonkowe, z pochwiastą nasadą. Blaszka w zarysie trójkątnie wydłużona, 2-3-krotnie pierzasto złożona. Odcinki liścia równowąskie (do 1 cm długości i 1 mm szerokości), zaostrzone^[4].
Kwiaty: Drobne, zebrane w baldaszki, a te w liczbie 12–20 w pojedynczy baldach złożony na szczycie łodygi. Szypuły baldachu są szorstkie od wewnątrz. Pokrywy są liczne, lancetowate, błoniaste na brzegu, całobrzegie lub wrębne. Pokrywki są podobne i też liczne. Kielich z drobnymi ząbkami. Płatki korony białe lub czerwonawe zewnętrzne większe i na szczycie wycięte, z łatką, wewnętrzne mniejsze i całobrzegie lub słabo wycięte^[4].
Owoce: Elipsoidalne niełupki o długości do 5 mm i szerokości do 3 mm, oskrzydlone, za młodu nieco owłosione, w bruzdach brodawkowane^[4].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Rośnie na halach, wśród skał i usypisk w piętrach kosówki, halnym i turniowym^[4].

Systematyka

Jedyny gatunek z rodzaju Neogaya^[3]. Gatunek ten tradycyjnie włączany był zwykle do rodzaju Pachypleurum, co czyniło z niego jednak takson polifiletyczny. Neogaya simplex jest gatunkiem blisko spokrewnionym z kladem obejmującym rodzaje oleśnik Libanotis i olszewnik Selinum. Z kolei Pachypleurum jest rodzajem bliskim lubiśnikowi Ligusticum i wraz z nim zaliczany jest do kladu Acronema^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-08-25] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-08-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Neogaya simplex (L.) Meisn., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-08-25] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 95-97 .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 394, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2024-08-25] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-08-25] (ang.).

[powo-3] Neogaya simplex (L.) Meisn., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-08-25] .

[koczwara-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 95-97 .

[atlas-5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 394, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[6] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]