 podporucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
19 Pułk Piechoty Odsieczy Lwowa
2 Pułk Strzelców Podhalańskich, |
| Stanowiska |
dowódca plutonu, |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka, |
| Odznaczenia | |
       
| |
Piotr Dudycz ps. „Cezar” (ur. 23 czerwca 1902 w Humniskach, zm. 2 czerwca 1973 w Sanoku) – podoficer piechoty Wojska Polskiego, oficer Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej, podporucznik Ludowego Wojska Polskiego, funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]b.jpg)
Urodził się 23 czerwca 1902 w Humniskach[1][2][3][4][5]. Był synem Bazylego i Marii[6][1]. W 1920 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 19 pułku Piechoty Odsieczy Lwowa[7]. Od 1920 do 1939 był zawodowym żołnierzem Wojska Polskiego II RP i w tych latach służył w 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku w kompanii przeciwpancernej w stopniu plutonowego[8][9][10].
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 uczestniczył w kampanii wrześniowej w szeregach 2. p.s.p.[10]. Przebył szlak bojowy jednostki od Olkusza przez Wolbrom, Wiślice, Stopnicę, Tarnobrzeg, Lasy Janowskie, Narol, do Tomaszowa Lubelskiego, pełniąc stanowisko dowódcy plutonu artylerii przeciwpancernej[11]. Po nastaniu okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną i 18 grudnia 1939 został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej, składając przysięgę przed Władysławem Romańczykiem ps. „Czarny”[12][13][14]. Przyjął pseudonim „Cezar”[15][13] (wzgl. „Cesar”[6]). Prowadził rozpoznanie wojsk niemieckich (transportów, broni)[13]. Działał także przy organizacji przerzutu osób przez granicę na Węgry[16][17][18], na początku 1940 był w stopniu sierżanta Wojska Polskiego[1]. Zamieszkiwał wówczas przy ulicy Młynarskiej 15 w Sanoku[1]. Na skutek denuncjacji nacjonalisty ukraińskiego został aresztowany w Sanoku przez gestapo i 7 marca 1940 osadzony w więzieniu w Sanoku[1][19][20]. Podczas śledztwa był torturowany[21]. Został zwolniony z aresztu 28 marca 1940 (według danych administracji więziennej)[1]. Według wspomnień Dudycza zwolniono go braku dowodów 15 kwietnia lub w maju 1940 i zobligowano do meldowania się w siedzibie gestapo przez okres trzech tygodni[16][13][18]. W czerwcu 1940 powrócił do działalności podziemnej[22]. Zajmował się kolportażem prasy podziemnej i wyszukiwaniem nowych konspiratorów[18][12][21].
Od listopada 1942 do maja 1944 pracował w straży więziennej w Sanoku, do której wstąpił za namową Władysława Skałkowskiego ps. „Dąb” oraz uzyskując poparcie miejscowych volksdeutschów[23][22]. Pracował tam w porozumieniu z komendą obwodu Sanok Armii Krajowej[24], a kontaktował się w tym zakresie z ww. W. Skałkowskim[25][26][16], wchodząc w skład sekcji więziennej[27]. W tym okresie zajmował się przekazywaniem korespondencji (grypsów) pomiędzy osadzonymi a ich bliskimi oraz informowaniem władz podziemia o już uwięzionych, a także o planowanych aresztowaniach[28]. Według Łukasza Grzywacza-Świtalskiego na przełomie 1943/1944 Dudycz był aresztowany przez Niemców, aczkolwiek udało mu się zbiec (analogicznie w tym czasie byli aresztowani por. Władysław Okwieka vel Perkowski „Zan” i Alojzy Bełza ps. „Alik”)[29]. Według relacji samego Dudycza został on zatrzymany w czerwcu 1943 jako politycznie podejrzany przez policję ukraińską w Tyrawie Wołoskiej pod Sanokiem i przekazany do żandarmerii w Sanoku, zaś wykorzystując swoje znajomości wpłacił 300 zł. i został zwolniony[18].
W więzieniu w Sanoku służył też jako strażnik Nestor Kiszka ps. „Neron”, także członek polskiej konspiracji, aczkolwiek obaj z Dudyczem pracując razem do czerwca 1944 nie wiedzieli wzajemnie o swojej współpracy na rzecz AK i działali niezależnie od siebie[30][31]. Wraz z komendantem obwodu AK Sanok Adamem Winogrodzkim ps. „Korwin”, Władysławem Pruchniakiem ps. „Ireneusz” i innymi konspiratorami „Cezar” uczestniczył w przygotowaniu akcji odbicia z więzienia Władysława Szelki ps. „Borsuk” (rannemu osadzonemu pomagał także w celi podczas jego osadzenia)[32][33][34][35]. W nocy 20/21 lipca 1944 konspiratorzy dokonali przejścia po drabinie przez mur okalający obszar więzienia i znaleźli się na terenie spacerowym[36][37][35]. Przebywający na służbie w więzieniu Nestor Kiszka i Piotr Dudycz imitując świętowanie urodzin Dudycza mieli uśpić pozostałych częstując ich rzekomym alkoholem, a w rzeczywistości specyfikiem przygotowanym uprzednio przez sanockiego farmaceutę i członka AK, Stanisława Kawskiego ps. „Skrzypek”[38][32][39]. Ostatecznie cały plan nie powiódł się (jeden ze strażników Nowakowski nie wziął udział w zainscenizowanej imprezie, zaś Dudycz nie dokonał wygaszenia oświetlenia dziedzińca więziennego oraz odcięcia łączności, nie wprowadzono do budynku oczekujących AK-owców), wobec czego przybyli i przygotowani do wkroczenia konspiratorzy wycofali się[38][40][39][41][42][43].
Po tejże akcji w obawie przed aresztowaniem Piotr Dudycz nie kontynuował już pracy strażnika więziennego i pozostawał w ukryciu[44]. W stopniu starszego sierżanta był dowódcą oddziału sanocko-leskiego, który w połowie 1944 wszedł w skład oddziału partyzanckiego „Południe”[45][46][31] (on sam podał datę 7 czerwca 1944[14]). W tej strukturze objął dowodzenie nad utworzonym na przełomie lipca/sierpnia 1944 i organizowanym w Porażu V plutonem[a] i uczestniczył w akcji „Burza”[47][48][49][50]. 27 lipca 1944 jego pododdział stoczył potyczkę z Niemcami w rejonie Poraża i Niebieszczan[51][52]. Jego V pluton dokonał ataku na kompanię Niemców wkraczających do Niebieszczan, po czym zabrał porzuconą przez nich broń i udał się w stronę pobliskiego Poraża[53]. 16 sierpnia jego patrol zwiadowczy pojmał Chorwata z mieszanego batalionu niemieckiego, doprowadzając go do obozu OP-23[54]. 20 września 1914 oddział został rozbrojony przez sowietów[55][b]. W powojennych opracowaniach Piotr Dudycz jako dowódca oddziału był wymieniany w stopniu podporucznika[56][57][58][6].
W okresie od 17 października 1944 do 18 lipca 1946 był żołnierzem Ludowe Wojsko Polskie[14]. Skierowany do Wojsk Ochrony Pogranicza służył w 9 Oddziale Ochrony Pogranicza z siedzibą w Nowym Sączu[9]. W 1945 pełnił funkcję komendanta strażnicy WOP Łupków[59]. 9 września 1946 aresztowany przez Informację 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty z Sanoka i przewieziony do Głównego Zarządu Informacji[9]. Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie z 19 czerwca 1947 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności[9]. Był osadzony w Zakładzie Karnym we Wronkach[60]. 25 września 1950 został zwolniony z odbywania kary[9]. Po wyjściu na wolność przez lata pracował w PSS „Społem” w Sanoku jako referent handlowy[2]. Według danych Inwentarza Instytutu Pamięci Narodowej za okres od 1951 do 1953 był funkcjonariuszem Milicji Obywatelskiej[4]. Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 16 kwietnia 1958 wyrok WSO z 19 czerwca 1947 oraz wyrok NSW z 4 lipca 1947 zostały uchylone, a sprawa została umorzona z powodu braków dostatecznych dowodów[9]. 17 marca 1958 został dołączony do Komisji Zdrowia i Pomocy Społecznej Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku jako członek spoza rady[61]. W Sanoku był działaczem komitetu blokowego[62]. Od 1950 należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[63] i był działaczem tej organizacji[64]. 7 grudnia 1958 wybrany sekretarzem komisji weryfikacyjno-odznaczeniowej oddziału powiatowego w Sanoku ZBoWiD[65], 17 marca 1963 członkiem komisji rewizyjnej[66], 6 lutego 1966 sekretarzem komisji rewizyjnej (w toku zmian w nomenklaturze z 1964 oddział powiatowy został zastąpiony oddziałem)[67]. Był autorem pracy pt. Kronika ruchu oporu AK w sanockiem[68].
Po wojnie w okresie PRL do końca życia nadal zamieszkiwał w Sanoku przy ul. Młynarskiej 15[69][3][c]. Tam zmarł 2 maja 1973[3][6][5]. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Sanoku[3][5]. W jego grobie spoczęła także jego żona Julia Dudycz z domu Gbur (1895-1988)[8][70]. Oboje mieli córkę Danutę Zofię (ur. 21 września 1934, zm. 28 listopada 1934)[8].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (18 listopada 1971[18], za wojnę obronną 1939[7], udekorowany 29 stycznia 1972 podczas posiedzenia plenarnego Zarządu Okręgu ZBoWiD w Rzeszowie[64])
- Krzyż Partyzancki (27 sierpnia 1959)[71]
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945[9]
- Medal za Wolność i Demokrację[d]
- Odznaka Grunwaldzka (16 lipca 1946)[18]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[18]
- Medal za Długoletnią Służbę[18]
- Krzyż Armii Krajowej (nadany przez Kapitułę Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Londynie, przekazany w marcu 1970 żołnierzom AK z Sanoka)[72]
- Dyplom Przewodniczącego Krajowej Rady Narodowej (5 sierpnia 1946)[7]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tu Piotr Dudycz podał, że dowodził 5 kompanią, zob. Deklaracje ↓, s. 132
- ↑ Tu Piotr Dudycz podał, że zakończył służbę w oddziale „Południe” 19 września 1944, zob. Deklaracje ↓, s. 132, 135
- ↑ Tu podano numer domu 13, zob. Piotr Dudycz: Oświadczenie. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 564. ISBN 978-83-903080-5-0.
- ↑ Nazwę podał Piotr Dudycz. Deklaracje ↓, s. 132
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1939-1940 (zespół 134, sygn. 97). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 54 (poz. 502).
- ↑ a b Deklaracje ↓, s. 131, 135.
- ↑ a b c d Księga cmentarna 1 „A” lata 1962-1973, s. 112 (poz. 61).
- ↑ a b Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie (1944) 1983-1990. Piotr Dudycz. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b c Piotr Dudycz. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-01].
- ↑ a b c d Deklaracje ↓, s. 131.
- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 133.
- ↑ a b c Księga zgonów (1932–1939). Parafia Wojskowa Rzymskokatolicka w Sanoku. s. 3 (poz. 5).
- ↑ a b c d e f g Deklaracje ↓, s. 135.
- ↑ a b Brygidyn. Rzuceni 1997 ↓, s. 158.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 132, 133, 135.
- ↑ a b Brygidyn. San 1992 ↓, s. 49.
- ↑ a b c d Dudycz 2012 ↓, s. 519.
- ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 132, 135.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 282.
- ↑ a b c Brygidyn. San 1992 ↓, s. 144.
- ↑ Dudycz 201 ↓, s. 519.
- ↑ a b c d e f g h i Deklaracje ↓, s. 132.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 48, 144.
- ↑ W swoich relacjach Piotr Dudycz podawał datę aresztowania 9 marca 1940, zob. Deklaracje ↓, s. 132 Dudycz 2012 ↓, s. 519-520
- ↑ a b Dudycz 2012 ↓, s. 520.
- ↑ a b Dudycz 2012 ↓, s. 519, 520.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 72, 144.
- ↑ Schramm 2012 ↓, s. 508.
- ↑ Andrzej Brygidyn. Żołnierze Sanockiego Obwodu AK. Pseudonim „Ireneusz” (V). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 20 (276), s. 6, 20-31 lipca 1983.
- ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 52.
- ↑ Zagórski 1995 ↓, s. 723, 745.
- ↑ Dudycz 2012 ↓, s. 520-521.
- ↑ Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 206.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 144, 154, 242.
- ↑ a b Dudycz 2012 ↓, s. 521.
- ↑ a b Brygidyn. San 1992 ↓, s. 207.
- ↑ Paweł Fornal: Sanockie struktury Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (1945–1949). Geneza, działalność i likwidacja. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007, s. 221. ISBN 978-83-60380-13-0.
- ↑ Kiszka 2012 ↓, s. 234.
- ↑ a b Pruchniak 2012 ↓, s. 559.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 206-208.
- ↑ Bełza 2005 ↓, s. 35.
- ↑ a b Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 208.
- ↑ a b Bełza 2005 ↓, s. 35-36.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 208.
- ↑ Kiszka 2012 ↓, s. 235.
- ↑ Pruchniak 2012 ↓, s. 559-560.
- ↑ Stropek 2012 ↓, s. 561-563. W relacji wspomnieniowej Zdzisława Stropka (podpisanej przez Piotra Dudycza, Władysława Pruchniaka, Mieczysława Granatowskiego, autor stwierdził, że podczas akcji Dudycz nie zapomniał otworzyć drzwi, lecz chyba bał się konsekwencji..
- ↑ Zagórski 1995 ↓, s. 709, 733.
- ↑ Zagórski 1995 ↓, s. 733, 735.
- ↑ Schramm 2012 ↓, s. 504.
- ↑ Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 279.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 231, 237, 239, 242, 254.
- ↑ Schramm 2012 ↓, s. 507, 508, 510, 514, 517.
- ↑ Andrzej Wojciechowski: Szlak bojowy oddziału partyzanckiego OP-15 Inspektoratu AK Podkarpacie „Joachim”. [w:] 6, 7 [on-line]. 2014. [dostęp 2020-05-01].
- ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. Tom II, s. 242, 1967. Wydawnictwo Literackie.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 242.
- ↑ Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 289.
- ↑ Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 356.
- ↑ Schramm 2012 ↓, s. 514.
- ↑ Najnowsze dzieje Polski. Materiały i studia z okresu 2 wojny światowej. T. 12. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 131.
- ↑ Grzywacz-Świtalski 1971 ↓, s. 376.
- ↑ Paweł Maria Lisiewicz: Plan Burza. Wysiłek zbrojny Armii Krajowej 1944-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990, s. 293.
- ↑ Jan Łożański: W więzieniach PRL. Powojenne wspomnienia kuriera z Sanoka. Brzozów-Rzeszów: Muzeum Regionalne PTTK im. Adama Fastnachta w Brzozowie, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich – Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie, 1991, s. 18. ISBN 83-900130-0-2.
- ↑ Witold Jóźwiak (red.): W złowieszczych murach Wronek i Rawicza lat 1945-1956. Wspomnienia więźniów politycznych. Poznań: Związek Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego, Oddział Wielkopolska w Poznaniu, 1995, s. 44.
- ↑ Stachowicz. MRN 2008 ↓, s. 164.
- ↑ Stachowicz. MRN 2008 ↓, s. 205, 218.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 134.
- ↑ a b Obchody 30-lecia PPR. Uroczyste posiedzenie plenarne Zarządu Okręgu ZBoWiD. „Nowiny”. Nr 30, s. 1, 2, 31 stycznia 1972.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 51.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 70.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 79, 90.
- ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 275.
- ↑ Deklaracje ↓, s. 131, 133.
- ↑ Julia Dudycz. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2020-05-01].
- ↑ Deklaracje ↓, s. 132, 133.
- ↑ Władysław Pruchniak: Ciąg dalszy moich Wspomnień. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 71. ISBN 978-83-903080-5-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych D Drwięga-Dżugan 1957-1989, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 58). s. 1-292.
- Łukasz Grzywacz-Świtalski: Z walk na Podkarpaciu. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1971, s. 1-404.
- Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 1-291.
- Andrzej Zagórski: W latach drugiej wojny światowej i konspiracji. Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji. W: Feliks Kiryk (red.): Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 699-749. ISBN 83-86077-57-3.
- Wykaz żołnierzy września 1939 roku oraz zmobilizowanych na obczyźnie w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie ZSRR. W: Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Krosno: PUW „Roksana”, 1997, s. 1-239. ISBN 83-87282-47-2.
- Alojzy Bełza. Wspomnienie o sierż. Władysław Szelce ps. „Borsuk”, „Czajka”. „Biuletyn Informacyjno–Historyczny”. Nr 1/41, s. 28-37, 2005. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Okręgu Krosno. ISSN 1429-0324.
- Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 131-320, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- Nestor Kiszka: Relacja Nestora Kiszki. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 222-236. ISBN 978-83-903080-5-0.
- Jerzy Schramm: Wspomnienia z działań zbrojnych na Podkarpaciu i w Bieszczadach w roku 1944 w OP „Południe” mjr „Korwina” mającym odtworzyć drugi sanocki Pułk Strzelców Podhalańskich uzupełnione relacjami kolegów z naszego Akowskiego oddziału. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 502-518. ISBN 978-83-903080-5-0.
- Piotr Dudycz: Wspomnienia po okupacji wrześniowej. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 519-521. ISBN 978-83-903080-5-0.
- Władysław Pruchniak: Okoliczności aresztowania dowódcy placówki nr IV Niebieszczany kol. Władysława Szelki. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 558-560. ISBN 978-83-903080-5-0.
- Zdzisław Stropek: Informacja dotycząca uwolnienia z sanockiego więzienia (w czasie niemieckiej okupacji) Władysława Szelki („Borsuka”), komendanta placówki AK w Niebieszczanach, w dniu 21 lipca 1944 r.. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 561-563. ISBN 978-83-903080-5-0.
