Radagajs

Radagajs, Radagais (łac. Radagaisus, zm. 23 sierpnia 406^[1]) – wódz gocki, stał na czele wielkiego najazdu na Italię w latach 405–406.

Radagajs był prawdopodobnie Ostrogotem wyznania pogańskiego. Współczesny mu historyk Orozjusz nazywał go "poganinem i Scytą"^[2]. Na przełomie IV i V wieku został przywódcą hordy składającej się z różnych plemion germańskich najprawdopodobniej uciekających przed Hunami z terenów Wielkiej Niziny Węgierskiej, do których przyłączyły się plemiona nadreńskie^[2][3]. Według Orozjusza prowadził 200 tysięcy wojowników, natomiast Zosimos przypisuje mu dowództwo nad 400 tysiącami, co podkreśla jedynie wielką liczbę najeźdźców^[4][2].

W roku 405 armia Radagajsa sforsowała rzekę Dunaj i najechała Cesarstwo zachodniorzymskie, kierując się w stronę Italii. Pojawienie się barbarzyńców na południe od Alp spowodowało panikę wśród Rzymian. Stylichon – naczelny dowódca armii, faktycznie rządzący państwem jako regent w imieniu nieletniego cesarza Honoriusza od czasu jego koronacji, padł ofiarą oskarżeń o nieudolność^{[potrzebny przypis]}. Do walki z Radagajsem przygotował wielką armię — powołał trzydzieści jednostek armii polowej z Italii, kontyngent złożony najprawdopodobniej z oddziałów broniących granicy na Renie oraz alańskie i huńskie oddziały pomocnicze^[5][6]. Ściągnięto też oddziały z Brytanii^[7]. W walce z Radagajsem wspierali Stylichona wizygocki dowódca Sarus oraz Hun Uldin^[2][8]. Zorganizowanie tak dużej siły trwało długo, dzięki czemu najeźdźcy mogli łupić północną Italię bez przeszkód przez kilka miesięcy^[6].

Radagajs podzielił swoje oddziały łupiące Italię na trzy części. Największy z nich pod jego dowództwem oblegał Florencję, kiedy w końcu armia Stylichona dotarła na miejsce, zmuszając przeciwnika do wycofania się na wzgórza Faesulae w Etrurii (obecnie Fiesole), gdzie został zablokowany i odcięty od aprowizacji^[2][6]. Radagajs został schwytany podczas próby ucieczki i stracony przez ścięcie przed bramami Florencji 23 sierpnia 406, jego oddziały rozproszone, część schwytanych została sprzedana w niewolę, część wcielona do rzymskiej armii^[9][1][6]. Według Orozjusza 12 tysięcy Gotów "szlachetnego pochodzenia" zostało włączonych do armii Stylichona^[10]. Dla uczczenia zwycięstwa nad Radagajsem wzniesiono w Rzymie łuk triumfalny^[7].

Bezpośrednim następstwem najazdu Radagajsa było poważne osłabienie granicy rzymskiej na Renie, gdyż po ściągnięciu stamtąd galijskich legionów, pozostawiono obronę tylko sprzymierzonym Frankom, którzy okazali się niewystarczającą przeszkodą dla nowych najeźdźców. W efekcie tego 31 grudnia 406 roku^[11] doszło do przerwania granicy na Renie. Całą Galię zalali Wandalowie, Alanowie, i Swebowie (Swewowie) do których później dołączyli Burgundowie. Jednocześnie z Brytanii na kontynent przybył ówczesny uzurpator Konstantyn III (407–411), którego poparła ludność Galii widząc w nim wybawcę przed barbarzyńcami.

Powyższe wydarzenia spowodowały, że rządca Cesarstwa zachodniego Stylichon, oskarżony o rzekome sprowadzenie barbarzyńców i planowanie uzurpacji, został stracony w 408 roku. Po jego śmierci wojownicy Radagajsa wcieleni do armii rzymskiej przyłączyli się do Gotów Alaryka^[1].

Źródła historyczne

• Paweł Diakon: Historia rzymska, Historia Longobardów. Przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył Ignacy Lewandowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1995. ISBN 83-211-1452-0. Brak numerów stron w książce
• Zosimos: Nowa historia. Przełożyła z języka greckiego Helena Cichocka, wstęp, bibliografia i komentarz Ewa Wipszycka. Wyd. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2012. ISBN 978-83-211-1923-6.

Opracowania

• Peter Heather: Upadek Cesarstwa Rzymskiego. Przełożył Janusz Szczepański. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2007, s. 230–231, 240-242. ISBN 978-83-7301-735-1.
• Paweł Izworski: Prowincje naddunajskie imperium i wędrówka ludów 376–406. W: Barbarzyńcy u bram imperium. Pod redakcją Stanisława Turleja. T. IV. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2007, seria: mediterraneum. ISBN 978-83-62261-20-8.
• Marcin Pawlak: Konflikty Rzymian z barbarzyńcami nad Renem w latach 365–425. W: Barbarzyńcy u bram imperium. Pod redakcją Stanisława Turleja. T. IV. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2007, s. 77–79, seria: mediterraneum. ISBN 978-83-62261-20-8.
• Marcin Pawlak: Rzymski Zachód w latach 395–493. W: Świat rzymski w V wieku. Praca zbiorowa pod redakcją Rafała Kosińskiego i Kamilli Twardowskiej. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica", 2010. ISBN 978-83-62261-16-1.
• Jerzy Strzelczyk: Goci – rzeczywistość i legenda. Warszawa: PIW, 1984, s. 185–187. ISBN 83-06-00654-2.
• Herwig Wolfram: Historia Gotów. Przełożyły Renata Darda-Staab, Irena Dębek, Krystyna Berger. Warszawa-Gdańsk: Dom Wydawniczy Bellona, Wydawnictwo MARABUT, 2003, s. 196–198, seria: Narody i Cywilizacje. ISBN 83-89261-65-0.
• Marek Wilczyński: Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e. Studium historyczno-prosopograficzne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001, s. 115–161, 333–387. ISBN 83-7271-059-7.