Spycimierz

wieś
Dywan kwiatowy podczas procesji Bożego Ciała (2021)
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	poddębicki
Gmina	Uniejów
Liczba ludności (2011)	338
Strefa numeracyjna	63
Kod pocztowy	99-210[2]
Tablice rejestracyjne	EPD
SIMC	0298873
Położenie na mapie gminy Uniejów Spycimierz
Położenie na mapie Polski Spycimierz
Położenie na mapie województwa łódzkiego Spycimierz
Położenie na mapie powiatu poddębickiego Spycimierz
51°56′53″N 18°46′27″E/51,948056 18,774167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Spycimierz (lub Spicymierz, Spicimierz) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Uniejów. Spycimierz leży w historycznej ziemi sieradzkiej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.

Spycimierz uzyskał lokację miejską około 1357 roku, zdegradowany po 1450 roku^[3]. Wieś arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie szadkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku^[4].

Nazwa miejscowości pochodzi od męskiego imienia słowiańskiego Spycimir, które występuje również w formie Spycimierz. Miejscowość w staropolskiej formie Spicimir notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116^[5].

Wieś położona na południe od Uniejowa. Istniał tu gród, wspomniany w kronice Galla Anonima pod r. 1107, zbudowany na miejscu, w którym krzyżowały się szlaki piesze: z Pomorza na Ruś oraz z Łęczycy do Kalisza. Był to obiekt pierścieniowaty, o stosunkowo niewielkich rozmiarach. Urządzenia obronne składały się z wału drewniano-ziemnego o konstrukcji rusztowej, zwieńczonego drewnianym ostrokołem. W grodzie tym w toku walk ze Zbigniewem Bolesław Krzywousty więził arcybiskupa Marcina, stronnika swego brata. Warownia spicymierska była siedzibą kasztelana i przetrwała w tym charakterze do początków XIV stulecia, czyli do przejścia grodu w prywatne ręce. Gall Anonim odnotował, że pod Spicymierz w 1108 r. latem zapuścił się zbrojny oddział Pomorzan. Spicymierz wymieniony jest także w bulli papieża Innocentego II w 1136 r. jako gród książęcy.

Kasztelania spicymierska wchodziła w skład Księstwa sieradzkiego i obejmowała na prawym brzegu Warty tereny do rzeki Ner. Kasztelan spicymierski został wymieniony w dokumencie Konrada mazowieckiego z 1236 r. W bliżej nieznanych okolicznościach przed 1331 r. gród przeszedł w prywatne ręce Pawła Ogończyka. Upadek grodu nastąpił w 1331 r., kiedy to Krzyżacy, podążający na umówione spotkanie z Janem Luksemburskim pod Kaliszem skorzystali z przepraw przez Wartę właśnie w rejonie Spicymierza. Stary gród został wtedy doszczętnie zniszczony: „Podłożyli ogień i gród spalili, ponieważ w inny sposób dobyć go nie mogli” (według zeznań Pawła Ogończyka na procesie przeciw Krzyżakom). Badania archeologiczne wykazały, iż w jakiś czas po spaleniu w miejscu byłej warowni, wykorzystując resztki wału obronnego, usypano niewielki stożek, na którym wzniesiono drewniane umocnienia. W ten sposób powstał drewniany „zameczek” pełniący funkcję prywatnej siedziby.

W XIV w. Spicymierz utracił znaczenie na rzecz sąsiedniego Uniejowa. Obecnie grodzisko bardzo wyraźnie wyodrębnia się spośród otaczających go łąk: usytuowane jest pomiędzy nurtem rzeki a starorzeczem, tuż pod wsią. Prowadzi do niego polna droga. Miejsce to okoliczna ludność nazywa „Górą” lub „Kasztelanką”.

Na terenie wsi znajduje się 5 bunkrów wybudowanych w okresie II wojny światowej. W 1993 sołtys Stanisław Pełka zdobył tytuł Najaktywniejszego sołtysa roku 1992 województwa konińskiego^[6].

W Spycimierzu znajduje się szkoła podstawowa^[7], Koło Gospodyń Wiejskich^[8] oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka została założona w 1927 roku przez księdza Stanisława Zaborowicza i Stanisława Trzaskowskiego - nadleśniczego Nadleśnictwa Uniejów. W 1970 roku, przy OSP, powstała Strażacka Orkiestra Dęta^[9].

Spycimierz najbardziej znany jest z dywanów kwiatowych, które członkowie miejscowej parafii od dziesięcioleci układają na procesję Bożego Ciała^[10]. W 2018 roku tradycja ta została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego^[11]. W marcu 2020 roku Polska zgłosiła tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Spycimierzu oraz w czterech miejscowościach (Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie i Zimna Wódka) w województwie opolskim do wpisu na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości prowadzoną przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO^[12]. 15 listopada 2021 r. komisja oceniająca UNESCO wydała dokument zawierający rekomendacje do wpisu na Listę w 2021 r. Komisja pozytywnie zarekomendowała wpisanie tradycji dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.^[13]Decyzja o wpisie została podjęta 15 grudnia 2021 r. podczas XVI sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.^[14]

Historia dywanów kwiatowych w Spycimierzu sięga trudnego do sprecyzowania okresu. Wprawdzie najstarsza pisemna relacja o tym zwyczaju pochodzi z kroniki parafialnej z 1957 r., ale przekaz ustny jest znacznie starszy. Za najstarszy należy uznać legendę o pojawieniu się tego zwyczaju wraz z powrotem żołnierzy napoleońskich do rodzinnej wsi. Skład dywanów kwiatowych zmieniał się i ewoluował na przestrzeni lat. Na początku używano żółtego piasku i gałązek, więc dawna dekoracja była skromna. Później zaczęto używać kwiatów, a obecny sposób ubierania traktu ukształtował się po 1945 roku. Kolorowy dywan z żywych kwiatów układany jest przez parafian wzdłuż drogi Bożego Ciała, która ma około 1 km długości. Uroczysta procesja przechodzi po nim o godz. 17:00^[15].

• 
  Brama i fragment kwiatowego dywanu przed kościołem, czerwiec 2021
• 
  Fragment dywanu z żywych kwiatów, czerwiec 2021
• 
  Układanie konturów wzorów, czerwiec 2021
• 
  Parafianie podczas układania dywanu, czerwiec 2021
• 
  Kwiatowy dywan, w głębi jedna z dwóch bram, czerwiec 2021

W maju 2024 roku w Spycimierzu otwarto Centrum Spycimierskie Boże Ciało^[16], ośrodek kulturalno-edukacyjno-muzealny Gminy Uniejów. Główna wystawa poświęcona jest tradycji układania kwiatowych dywanów na procesję Bożego Ciała, która w 2021 roku została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. W centrum można m.in. zobaczyć oryginał certyfikatu potwierdzającego ten wpis, przekazany przez UNESCO. Dwie dodatkowe wystawy dotyczą polskich i światowych tradycji niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz historii wsi Spycimierz^[17].

• A. Ruszkowski: Sieradz i okolice. Sieradz, 2000

• Spicymierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 109 .