| Protoprezbiter | |
| |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
21 sierpnia 1893 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Protoprezbiter | |
| Okres sprawowania |
1937–1940 |
| Naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego | |
| Okres sprawowania |
1937–1940 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
1914 |
| Odznaczenia | |
    
| |
Szymon Fedorońko (ur. 21 sierpnia 1893 w Czerteżu, zm. 30 kwietnia[1] 1940 w Katyniu) – duchowny prawosławny, protoprezbiter, naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Szymon Fedorońko[a] urodził się 21 sierpnia 1893 w Czerteżu pod Sanokiem[2][3]. Był synem Michała[3] (tamtejszy rolnik[2][b]) i Anastazji[3][4][5][6] (wzgl. Anny)[7]. Miał brata Stefana (ur. 1879)[8].
Był pochodzenia ukraińskiego i pierwotnie należał do Kościoła greckokatolickiego[2] (unickiego[9]). Uczył się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie w roku szkolnym 1906/1907 jako repetent powtarzał I klasę[2], w 1907/1908 ukończył II klasę[10], w 1908/1909 ukończył III klasę[11], w 1909/1910 ukończył IV klasę[12], w 1910/1911 ukończył V klasę[13], w 1911/1912 nie ukończył VI klasy[14], zaś w trakcie roku szkolnego 1912/1913 jako uczeń VI klasy opuścił gimnazjum[15]. Później ukończył prawosławne seminarium duchowne w Żytomierzu i tam uzyskał święcenia kapłańskie w 1914[3][4].
Podczas I wojny światowej i wycofaniu się wojsk rosyjskich z Galicji w 1915 wyjechał jako osoba cywilna do Kijowa i tam działał przy metropolicie Eulogiuszu, prowadzącego wówczas akcję przeciwunicką[9]. Pracę w duszpasterstwie wojskowym rozpoczął w 1922 w stopniu kapelana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[4][16][17]. W tym roku został szefem duszpasterstwa prawosławnego w Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu[18][3]. Następnie służył w Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie, gdzie w 1928 był szefem duszpasterstwa[19], a w 1932 pełnił funkcję dziekana[20][3]. Później posługiwał w Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, gdzie od 1934 był dziekanem prawosławnym oraz p.o. naczelnego kapelana wyznania prawosławnego[3]. 4 lutego 1934 został mianowany starszym kapelanem w duchowieństwie wojskowym z lokatą 1 w grupie wyznania prawosławnego[21][6], z jednoczesnym powierzeniem obowiązków referenta w Głównym Urzędzie Duszpasterstwa Prawosławnego w Biurze Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. Wkrótce potem został szefem tego urzędu[22][4][5][6]. Objął funkcję etatowego naczelnego kapelana wyznania prawosławnegu[3]. Jako ksiądz protoprezbiter w listopadzie 1935 celebrował w garnizonowej cerkwi prawosławnej na warszawskiej Pradze pierwsze w odrodzonej Polsce nabożeństwo w języku polskim[23]. Na stopień dziekana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 1. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania prawosławnego[24].
Duchowny przewodził utworzonemu w 1935 Stowarzyszeniu Polaków Prawosławnych, a w 1938 z jego inicjatywy powołano Prawosławny Instytut Naukowo-Wydawniczy. Obie struktury wspierały władze II RP w walce z ruchem na rzecz ukrainizacji i białorutenizacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[25]. Od 1937 był protoprezbiterem Wojska Polskiego[3]. Pod koniec lat 30. uchodził za nieformalnego doradcę metropolity warszawskiego i całej Polski Dionizego[9].
Po wybuchu II wojny światowej w 1939, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę został wzięty do niewoli radzieckiej. Przebywał w więzieniu w Moskwie[26], po czym 11 kwietnia 1940 trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku[4][1] (według innej wersji on i inny prawosławny kapelan ks. Wiktor Romanowski byli więzieni w Starobielsku[27][1]). 28 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[1] – lista wywózkowa 052/4 z 27 z kwietnia 1940[1][5]. 30 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu[1][4][5] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[28][29]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[30][31]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[32] w 1943 pod numerem 2713[1][33][5][34][c] – dosłownie określony jako Fezazonko Szymon (raport dzienny z 22 maja 1943)[1]. Przy jego szczątkach w mundurze[35] znaleziono kwit na odebrane rzeczy[36][37]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02713[37] wskazany jako Fezazońko Szymon.
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]W 1914 poślubił Wierę Kislinger[3] (1897–1982), z którą miał trzech synów[5]: Aleksandra (ur. 1918), Wiaczesława (ur. 1920) i Oresta (ur. 1922). Do wybuchu wojny mieszkali w Warszawie przy ulicy Koszykowej). Wszyscy trzej byli wychowankami Praskiego Gimnazjum im. Króla Władysława IV.
Aleksander przedostał się do armii polskiej na Zachodzie i służył jako lotnik w dywizjonie bombowym nr 300 w Wielkiej Brytanii; zginął wiosną 1944 podczas bombardowania Mannheim w Niemczech[38].
Orest i Wiaczesław byli żołnierzami Armii Krajowej. walczyli w Powstaniu Warszawskim: podchorąży Orest (ps. „Fort”) zginął w pierwszym dniu powstania na placu Dąbrowskiego, kpr. pchor. Wiaczesław (ps. „Sławek”) zginął 18 sierpnia[38]. W 1947 przed Obwodowym Urzędem Inwalidzkim w Rzeszowie toczyło się postępowanie w sprawie uznania za zaginionego Szymona Fedorońki po zgłoszeniu przez Wierę Fedorońko roszczenia o zaopatrzenie inwalidzkie[7].
Symboliczny grób rodziny Fedorońków znajduje się na cmentarzu prawosławnym na warszawskiej Woli (sektor 42-4-38)[39].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Orła Białego (pośmiertnie, 6 listopada 2018)[40][41]
- Złoty Krzyż Zasługi[3]
- Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[42]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[3]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[3]
- Medal Zwycięstwa (przed 1937)[43]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]8 listopada 2008 przy al. „Solidarności” w Warszawie, w pobliżu soboru metropolitalnego Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny i VIII LO im. Władysława IV, został odsłonięty kamień upamiętniający kapelana Szymona Fedorońkę oraz jego synów Aleksandra, Wiaczesława i Oresta. Odsłonięcia dokonali wspólnie córka Wiaczesława Fedorońki Aleksandra Fedorońko-Adamczewska i Prezydent RP Lech Kaczyński, a poświęcenia pomnika dokonali metropolita Sawa, abp hajnowski Miron i bp siemiatycki Jerzy[44][45][46].
W 2007 pośmiertnie awansowany do stopnia
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[47][48][49]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007[50] w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
8 października 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku został zasadzony Dąb Pamięci poświęcony Szymonowi Fedorońce (zasadzenia dokonali jego krewna Anna Słuszkiewicz i ks. Jan Antonowicz)[51][52]. Dąb Pamięci honorujący Szymona Fedorońkę został zasadzony także w Płocku.
Osoba Szymona Fedorońki oraz jego synowie byli wspomniani w treści przemówienia pt. „Wolność i Prawda”, przygotowanego przez Prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego i zaplanowanego na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej 10 kwietnia 2010 w Katyniu, które uniemożliwiła katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku[53].
12 maja 2019 w Kalwarii Pacławskiej, odbyła się uroczystość związana z odsłonięciem oraz poświęceniem tablicy pamiątkowej i Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich przy kaplicy „Ukrzyżowanie”. Wśród 32 kapelanów wojskowych różnych wyznań, zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni w 1940, jest wymieniony płk Szymon Fedorońko[54][55][56].
Rosyjski teolog Andriej Kurajew twierdzi, że kanonizacji Szymona Fedorońki jako męczennika przeciwstawia się Rosyjski Kościół Prawosławny[57].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Źródła gimnazjalne w Sanoku jednoznacznie podawały zapis nazwiska „Fedorońko”. W ewidencji Wojska Polskiego początkowo pojawiała się forma nazwiska „Fedorenko” (Roczniki Oficerskie 1923, 1924), a w późniejszych była podawana właściwa forma „Fedorońko” (Roczniki Oficerskie 1928, 1932).
- ↑ Centralne Archiwum Wojskowe podało, że Michał Fedorońko był duchownym prawosławnym. ks. dziekan Szymon Fedorońko. caw.wp.mil.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)].
- ↑ Kronika Wojska Polskiego 1939 podaje numer 2743, mimo, że w „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“ na str. 239 widnieje Czarnecki Feliks.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 754.
- ↑ a b c d CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 112.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Drukarnia Wydawnicza, 1939, s. 73.
- ↑ a b c d e f g ks. dziekan Szymon Fedorońko. caw.wp.mil.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)].
- ↑ a b c d e f Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 134.
- ↑ a b c Martyrologia Polaków na Wschodzie podczas II wojny światowej. zs3.sanok.pl. [dostęp 2013-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)].
- ↑ a b Ogłoszenia władz administracyjnych. Uznanie za zaginionego w sprawie zaopatrzenia inwalidzkiego. „Monitor Polski”. Nr 91, s. 8, 1 lipca 1947.
- ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1894/1895 (zespół 7, sygn. 18). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 12.
- ↑ a b c Doradca metropolity prawosławnego. „Głos Narodu”. Nr 307, s. 7, 8 listopada 1938.
- ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 60.
- ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 64.
- ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 80.
- ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: 1911.
- ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: 1912, s. 57.
- ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: 1913, s. 83.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1433.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1299.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 64.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 842.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 411, 902.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Nadanie stopni. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 4, s. 72, 5 lutego 1934.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 948.
- ↑ Po raz pierwszy w cerkwi po polsku odprawiono nabożeństwo. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 171B, s. 7, 14 listopada 1935.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 408.
- ↑ bps2015_5_28.pdf [online], postscriptum.us.edu.pl [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000, s. LXVIII. ISBN 83-905590-7-2.
- ↑ Stefan Dudra: Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej. Warszawa: Scholar, 2019, s. 296.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 239 [dostęp 2025-01-28] (niem.).
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich - 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-01-28].
- ↑ Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (45 (331)), pbc.uw.edu.pl, 6 listopada 1948, s. 3 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 50. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ a b Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 242, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ a b Ireneusz Bogusław Kondrów: O Fundacji Itaj - im. Metropolity Andrzeja Szeptyckiego. grekokatolicy.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)].
- ↑ Cmentarz Prawosławny przy Parafii Św. Jana Klimaka na Woli w Warszawie [online], cmentarz.prawoslawie.pl [dostęp 2020-07-19].
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 101 jako wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, z okazji Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Ordery Orła Białego przyznane pośmiertnie 25 wybitnym Polakom. prezydent.pl, 2018-11-11. [dostęp 2018-11-11].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 103 „za zasługi na polu pracy duszpasterskiej i kulturalno-oświatowej w wojsku”.
- ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie odznaczeń. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 20, 19 marca 1937.
- ↑ Polacy z serca i czynów. ngp.pl. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Ojciec i synowie. przegladprawoslawny.pl. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Pomnik rodziny Fedorońków. twoja-praga.pl. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2013-12-26].
- ↑ Miron znaczy pokój. przegladprawoslawny.pl. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 5 [dostęp 2025-01-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Bartosz Błażewicz. Pamiętała młodzież, pamiętali seniorzy. „Tygodnik Sanocki”, s. 3, Nr 42 (936) z 16 października 2009.
- ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 57. ISBN 978-83-931109-3-3.
- ↑ Wolność i Prawda - niewygłoszone przemówienie Lecha Kaczyńskiego. niezalezna.pl, 10 kwietnia 2013. [dostęp 2013-12-27].
- ↑ Stanisław Gęsiorski, KALWARIA PACŁAWSKA: Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Paweł Rohuń, Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich | Archidiecezja Przemysko-Warszawska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce [online], 13 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Kalwaria Pacławska. Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich i Odsłonięcie Pamiątkowej Tablicy [online], santiago.org.pl, 12 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
- ↑ Ян Мараўскі (Jan Morawicki): Kurajew o swej emigracji i samotności w serwisie YouTube (wywiad na kanale Belsat TV)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 68, 214. [dostęp 2014-02-22].
- Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 36–37.
- Edward Zając. Sanoczanie zamordowani w Katyniu (II). „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 12 (750) z 24 marca 2006.
- Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 36-37. ISBN 978-83-931109-3-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Szymon Fedorońko. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 kwietnia 2014)].
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
