Wikipedia:Neutralny punkt widzenia

Ta strona opisuje zasadę polskojęzycznej Wikipedii. Jest standardem, który wszyscy wikipedyści powinni zachowywać. Śmiało edytuj tę stronę, ale najpierw upewnij się, że Twoje zmiany odzwierciedlają konsensus. W przypadku wątpliwości przejdź na stronę dyskusji.

Ta strona w pigułce: Artykuły Wikipedii powinny przedstawiać informacje bez uprzedzeń i stronniczości, uwzględniając wszystkie istotne poglądy opublikowane w wiarygodnych źródłach. Poglądy powinny być opisywane neutralnie, bez zajmowania wobec nich stanowiska.

Artykuły Wikipedii powinny być pisane zgodnie z neutralnym punktem widzenia (NPOV, NPW). Jest to jedna z zasad Wikipedii i zarazem jeden z jej filarów. Określenie POV w terminologii wikipedystów oznacza brak neutralnego punktu widzenia.

Wikipedia to encyklopedia powszechna, co oznacza dostępność dla każdego i wszechstronność tematyczną. W przypadku niektórych tematów istnieją różne, często sprzeczne, poglądy (różne punkty widzenia).

Zasada neutralnego punktu widzenia ma na celu ustalenie sposobu przedstawiania informacji, dla których istnieją różne punkty widzenia.

Dla celów pracy nad Wikipedią przyjęto założenie, że prezentowana w niej wiedza obejmuje wszystkie istotne i opublikowane informacje na wszelkie możliwe tematy – wszystko to, co jest znane i co może zmieniać się wraz z upływem czasu. Zasób wiedzy w Wikipedii tworzy szerokie grono autorów, dlatego nie należy oczekiwać, że ich poglądy będą zgodne w każdej kwestii. Wiedzę stanowią także poglądy sprzeczne, które z zasady należy przedstawiać bez prób ich obrony lub podważania oraz określania jako właściwych lub stanowiących prawdę.

Przekazując wiedzę w neutralny sposób, Wikipedia nie narzuca jedynego poglądu – umożliwia czytelnikom dokonanie wolnego wyboru i tworzenie własnych opinii.

Artykuł Wikipedii zredagowany zgodnie z zasadą NPW określa się mianem „neutralnego” lub „bezstronnego”.

Znaczenie bezstronności i neutralności nie jest oczywiste i może być różnie rozumiane. W Wikipedii przyjmujemy, że „bezstronne pisanie” to „prezentowanie różnych punktów widzenia bez wskazywania, który jest słuszny”.

Bezstronne pisanie nie oznacza:

1. prezentowania wyłącznie najbardziej popularnego punktu widzenia;
2. wyraźnego wskazywania, że najbardziej popularny punkt widzenia jest tym właściwym;
3. że najbardziej właściwym punktem widzenia jest ten pośredni między dwiema skrajnościami, jako rzekomo „najbardziej neutralny”.

Bezstronne pisanie oznacza, że:

1. należy przedstawić wszystkie istotne, czyli opublikowane w wiarygodnych źródłach, punkty widzenia w danej sprawie;
2. wskazując w miarę możności wszystkie argumenty za i przeciw każdemu z nich;
3. oraz kto i dlaczego je popiera.

Należy przestawiać wszystkie punkty widzenia językiem neutralnym, unikając zwrotów wartościujących, sugerujących, który z punktów widzenia jest tym właściwym. Alternatywnie, gdy kilka osób pisze artykuł, to każda z nich może przedstawić weryfikowalny wiarygodnymi źródłami punkt widzenia bez merytorycznego ingerowania w część pisaną z innego punktu widzenia. Autorzy takiego artykułu muszą jednak wspólnie wypracować treść wstępnej definicji (pierwszy akapit artykułu), gdzie kolejność zawartych treści może rzutować na odbiór całego tematu.

Neutralny punkt widzenia nie oznacza, że pewien punkt widzenia ze zbioru wielu możliwych jest „neutralny” czy „pośredni”. Nie może być on identyfikowany z jakimkolwiek punktem widzenia w danej sprawie. Pisanie z neutralnego punktu widzenia oznacza, że bezstronnie opisujemy różne, często kontrowersyjne, punkty widzenia, nawet jeśli sami uznajemy, że jeden z nich jest tym właściwym.

W artykułach zawierających porównanie różnych punktów widzenia niekoniecznie każdy z nich powinien zawierać porównywalną ilość treści. Jeśli istnieje jeden powszechnie akceptowany punkt widzenia i kilka punktów widzenia podzielanych przez nieliczną mniejszość, to należy każdy z nich proporcjonalnie uwzględnić w tekście – pisząc więcej o tym powszechnie akceptowanym i mniej o tych mniejszościowych. W kontekście neutralnego pisania jako rzetelnego opisu trwającej dysputy, zniekształcilibyśmy tenże opis, poświęcając mniejszościowym punktom widzenia tyle samo miejsca, co wiodącemu.

Różne punkty widzenia można przedstawić w osobnych artykułach – Wikipedia nie ma limitu miejsca. Ważne jest jednak, aby w artykułach takich nie przedstawiać danego poglądu jako „jedynej prawdy”, lecz uczciwie informować, że to jeden z wielu poglądów.

Alternatywnie, za definicję neutralności można przyjąć stwierdzenie, że należy przedstawiać informacje, włączając w to oceny i opinie na ich temat, ale bez wskazywania ich słuszności.

Przez fakt niewymagający zamieszczania jego ocen, rozumiemy takie stwierdzenie, którego nikt rozsądny nie kwestionuje, np.: „Mars jest planetą”, „2+2=4”, „Sokrates był filozofem”. Fakty są informacjami bezsprzecznymi i należy je umieszczać w tekstach Wikipedii bez posądzenia o niestosowanie się do zasady neutralnego punktu widzenia. Z kolei opinią lub poglądem jest stwierdzenie, na temat którego mogą istnieć spory. Czasami może być trudne rozróżnienie faktów od opinii, ale na ogół jest to dość oczywiste i przychodzi z łatwością. Przykładowo, stwierdzenia w rodzaju: „Mozart jest kompozytorem wszech czasów”, „kwiaty orchidei są najpiękniejsze”, „mężczyźni wolą blondynki” itp. ewidentnie są opiniami, a nie faktami i większość ludzi zgodzi się z tym, niezależnie od tego, czy się zgadza z daną opinią czy też nie.

Dla ustalenia, czy coś jest faktem, czy opinią nie ma znaczenia „słuszność”. Czasami zdarza się, że niektóre fakty przestają nimi być, bo ktoś dowiódł, że stan faktyczny jest inny. Z drugiej strony są opinie, z którymi zgadza się większość ludzi (np. kradzież to zło), a mimo to nadal uważamy je za opinie – dlatego, że można się na ich temat spierać. Ogólnie, fakt od opinii różni to, że to pierwsze jest stwierdzeniem istnienia bądź nieistnienia czegoś, a opinia jest sądem wartościującym, i w ten sposób można je łatwo rozróżnić.

Zasadę neutralności Wikipedii można streścić do tego, że w artykułach powinniśmy zawsze ograniczać się do opisywania faktów. Jeśli chcemy zamieścić jakąś opinię, należy ją „przekonwertować” w fakt przez przypisanie jej jakiejś osobie lub grupie ludzi – niewątpliwie to, że ktoś ma jakąś opinię, jest już faktem. Opisując fakty, nie należy ich wartościować, bo wtedy wykraczamy poza neutralność. Dotyczy to też stwierdzenia faktu, że ktoś ma jakąś opinię na dany temat. Zamiast więc pisać „Mozart jest kompozytorem wszech czasów”, należy napisać np. „Dla wielu osób Mozart jest kompozytorem wszech czasów”, i nie należy po tym stwierdzeniu dodawać „i mają rację”, nawet jeżeli samemu tak się uważa. Istotny jest też sposób sformułowania cytowanej opinii; niektóre sformułowania mogą być krzywdzące. Nie należy wartościować osób, którym przypisujemy dane stwierdzenie np. stwierdzenie: „Większość Polaków uważa jakoby Mozart był kompozytorem wszech czasów” wykracza jaskrawo poza zasady neutralności. Gdy istnieje kilka równoważnych sformułowań jakiejś opinii, najbezpieczniej jest przytoczyć wszystkie.

Jednak ograniczenie się do stwierdzenia, że neutralność Wikipedii można streścić do zasady pisania wyłącznie o faktach, nie zawsze wystarcza. Kiedy umieszczamy w tekście Wikipedii opinię „przekonwertowaną” na fakt, należy jeszcze dodać też informację o innych opiniach podaną w równie neutralny sposób, nawet wtedy, gdy się z tymi innymi opiniami nie zgadzamy. Trzeba też pamiętać, że przyznawanie racji którejś z opinii nie jest już stwierdzaniem faktu, tylko właśnie naszej opinii. „Konwertowanie” własnych opinii w fakty, poprzez przypisanie ich sobie samemu, jest już uczciwsze, ale zdanie typu „Moim zdaniem ta opinia jest słuszna”, jest w sposób oczywisty stronnicze, dlatego nie należy takich stwierdzeń używać. Konwertując opinie w fakty, warto też dodawać ich tło historyczne i ewentualnie motywy, które skłaniały dane osoby do ich przyjęcia. Stwierdzenia te muszą być jednak ponownie faktami, a nie wartościującymi opiniami.

Neutralność wymaga, by każdy artykuł wiernie reprezentował wszystkie istotne punkty widzenia – opublikowane w wiarygodnych źródłach – w proporcjach odzwierciedlających ważność każdego punktu widzenia, czyli z zachowaniem „należnej wagi”. Oznacza to, że mało istotne punkty widzenia nie powinny być przedstawiane w sposób tak samo rozbudowany i szczegółowy, jak te znaczące. Co więcej, poglądy reprezentowane przez małe grupy mogą być całkowicie pominięte. Na przykład artykuł o Ziemi nie wspomina współczesnego poparcia dla poglądu o płaskiej Ziemi (opinii skrajnej mniejszości), by uniknąć „nienależnej wagi” w prezentowaniu tego punktu widzenia.

W artykułach poświęconych punktom widzenia mniejszości, na przykład o Towarzystwie Płaskiej Ziemi lub smugach chemicznych, takie opinie oczywiście można opisać szerzej, jednak nie mogą one przedstawiać danego tematu zgodnie z tymi przekonaniami. Należy je też skonfrontować z ogólnie przyjętym punktem widzenia. Z artykułów tych jasno powinno wynikać, czym różni się ogólnie przyjmowany pogląd od tego reprezentowanego przez mniejszość. Szczegółowość opisu danego poglądu jest zależna od tematu i jego znaczenia. Na przykład w artykule o koncepcjach płaskiej ziemi o niewielu współczesnych zwolennikach, współczesną sytuację można wyjaśnić pokrótce, koncentrując się na poglądach historycznych.

Wikipedia nie powinna przedstawiać kwestii spornych tak, jak gdyby opinia małej grupy ludzi była równie istotna, jak ta szeroko przyjęta. Opinie pochodzące od małych grup powinny być opisywane tylko w artykułach poświęconych tym punktom widzenia i tylko jeśli są encyklopedyczne. Dawanie nienależnej wagi opiniom mniejszości mogłoby być mylące, a celem Wikipedii jest przedstawianie istniejących opinii w proporcjach, jakie są reprezentowane w wiarygodnych źródłach na dany temat. Odnosi się to do sposobu ułożenia tekstu, jego ilości, położenia w artykule, zestawienia zdań oraz doboru ilustracji, odnośników i kategorii.

Nienależna waga dotyczy nie tylko punktów widzenia. Istotne jest także zachowanie właściwej relacji między opisem tematu i komentarzami na jego temat. Na przykład dyskusje dotyczące bieżących wydarzeń, komentarze prasowe, krytycyzm, pomimo że weryfikowalne i neutralne, mogą być czasem nieproporcjonalne w skali danego tematu.

Z tego postu Jimmy’ego Walesa na liście mailingowej WikiEN-1, wrzesień 2003:

• Jeśli punkt widzenia jest podzielany przez większość ludzi, łatwe powinno być znalezienie źródła w powszechnie akceptowanych materiałach
• Jeśli punkt widzenia jest akceptowany przez znaczącą mniejszość, łatwe powinno być znalezienie znaczących zwolenników
• Jeśli punkt widzenia jest podzielany przez wyjątkowo małą grupę, nie ma on miejsca w Wikipedii niezależnie, czy jest on prawdziwy ani czy możesz go dowieść, czy nie; być może z wyjątkiem artykułu pomocniczego.

Dla ustalenia należnej wagi kluczowa jest obfitość wiarygodnych źródeł, a nie rozpowszechnienie danego przekonania wśród społeczeństwa. Jeśli potrafisz dowieść coś, w co nikt lub prawie nikt nie wierzy, Wikipedia nie jest miejscem na premierę tego dowodu (wynika to z zasady: Nie przedstawiamy twórczości własnej). Jeśli jednak dowód został zaprezentowany i uznany gdzieś indziej, może być cytowany zgodnie ze zwykłymi regułami.

Zamiast pisać minister Jan Kowalski posługuje się mową nienawiści lepiej jest napisać Rzecznik praw obywatelskich twierdził, że Jan Kowalski posługuje się mową nienawiści i umieścić link do źródła. Choć pierwsze zdanie jest opinią i można z nim polemizować, drugie jest już faktem dotyczącym opinii i, ze względu na podanie źródła, nie można go zakwestionować (chyba że zakwestionuje się źródło albo że wypowiedź zostanie uznana za nieistotną dla biografii ministra). Tak sformułowana teza głosi jedynie, co sądzi rzecznik praw obywatelskich i nie rozstrzyga, czy jego osąd jest słuszny, czy niesłuszny.

Ci, którzy, pisząc artykuły do Wikipedii na tematy kontrowersyjne politycznie lub ideologicznie, stają uparcie i wyłącznie po stronie własnych poglądów i którzy nie dbają o to, aby inne punkty widzenia były uczciwie prezentowane, nie działają zgodnie z zasadami neutralnego punktu widzenia. Jest bardzo istotne, aby pisać także z punktu widzenia naszego potencjalnego oponenta i uczciwie przedstawiać jego racje, a nie tylko ograniczać się do własnych.

Gdyby każdy z wikipedystów pisał artykuły wyłącznie z własnego punktu widzenia, bez zwracania uwagi na zdanie innych, spowodowałoby to powstawanie wielu artykułów całkowicie sprzecznych z neutralnością. Można by powiedzieć, że to problem naszych oponentów, że nie zajrzeli do danego artykułu i nie dopisali do niego własnego poglądu. Mogą to przecież w każdej chwili zrobić i wtedy efekt będzie bardziej neutralny. Takie rozumienie neutralności ma trochę sensu, ale tylko trochę... W praktyce artykuły są często pisane przez jednego autora i jeśli on nie zadba o neutralność, nikt inny tego za niego nie zrobi. Ponadto, z moralnego punktu widzenia, przyciskając klawisz „Zapisz” bierzemy odpowiedzialność za cały artykuł, który ktoś zaraz może przeczytać i zostać wprowadzony w błąd.

Całkiem prawdopodobne, że oponent może uznać Twoje próby przedstawienia jego poglądów za niedoskonałe. Jednak liczy się przede wszystkim istota poglądów. Rozstrzygając spory związane z neutralnością, jest o wiele lepiej, byśmy uznali, że wszystkie strony muszą być przedstawione, i kolegialnie spróbowali przedstawić nasze sprzeczne poglądy. To będzie bardziej docenione niż całkowity brak próby.

„Pisanie z punktu widzenia oponenta” może sprawiać dziwne wrażenie, jakbyśmy rozmyślnie atakowali naszą pozycję w dyskusji nadwątlając własne argumenty. Lepiej jednak spojrzeć na to zachowanie jak na wymienienie najmocniejszych argumentów opozycji, najlepiej cytując przy tym jakieś znane osobistości, które faktycznie w takiej postaci sformułowały prezentowane argumenty. Osoby pracujące naukowo często tak postępują, pisząc publikacje naukowe.

Szczególny przypadek to wyrażanie opinii estetycznych. Niektóre artykuły na temat dzieł sztuki i ich twórców (książek, obrazów, aktorów, muzyków itd.) są pisane przez osoby zafascynowane danym dziełem lub artystą i to przechodzi do artykułów w Wikipedii. Jest to oczywiście sprzeczne z zasadą neutralności. Jednak informacja o tym, że jakiś artysta lub jego dzieło jest bardzo popularne lub że ogół krytyków sztuki uważa go za wybitnego czy nawet wielkiego, jest ważnym faktem, którego nie sposób pominąć w artykule. Pisanie więc, że „Mickiewicz wielkim poetą był” wykracza poza neutralność, ale napisanie, że: „Zdaniem ogromnej większości historyków literatury polskiej, Mickiewicz był największym poetą doby romantyzmu” jest już zgodne z zasadą neutralności. Ważne jest, aby nie przedstawiać własnych opinii o danym artyście/dziele, lecz ograniczać się do tego, jak został on/ono faktycznie przyjęte przez ogół społeczeństwa, jakąś jego grupę i fachowców z danej dziedziny.

Nie ma czegoś takiego jak obiektywizm, wynika to z filozofii. Jak zatem możemy brać na poważnie zasadę neutralnego punktu widzenia? Neutralność, brak stronniczości... takie rzeczy nie są możliwe.

To jest prawdopodobnie najczęstsze zastrzeżenie wobec zasady neutralności. Odzwierciedla też najczęstsze nieporozumienia związane z tą zasadą – interpretowana bywa, jakby proponowała możliwość bycia obiektywnym. A tak nie jest. W szczególności zasada nie mówi nawet, że istnieje coś takiego jako obiektywizm, „punkt widzenia znikąd” – taki punkt widzenia, że wszystkie artykuły pisane po jego przyjęciu automatycznie są prawdziwe. Pisanie z takiego punktu widzenia nie jest naszą zasadą ani naszym celem! Po prostu opisujemy dysputy zamiast angażować się w nie. To nic spornego z filozoficznego punktu widzenia; w rzeczywistości jest to coś, co filozofowie robią cały czas (wymaga się od nich, aby najpierw streścili poglądy przeciwników i uniknęli tym samym posądzenia o fasadowość). Zwolennicy relatywizmu natychmiast odkryją, że ta zasada jest całkowicie spójna z preferowanym przez nich stanowiskiem.

Jeśli jest coś spornego w tej zasadzie, to jest to sugestia, że jest możliwe wiarygodne przedstawianie dysput w ten sposób, że wszyscy ich uczestnicy będą patrzyli na rezultat, zgadzając się, że ich poglądy zostały rzetelnie przedstawione. „Czy to jest możliwe?” jest pytaniem empirycznym, a nie filozoficznym. Obserwując teksty pisane na co dzień przez pracowników naukowych, encyklopedystów, autorów podręczników i dziennikarzy, możemy stwierdzić, że taka rzecz jest po prostu możliwa.

Co z poglądami lub ideologiami, które są obraźliwe dla moralności? Takimi jak, przykładowo: rasizm, seksizm, nazizm, komunizm? Przecież nie możemy pozostać wobec nich neutralni!

Nie popieramy żadnej ideologii, więc nie będziemy też żadnej potępiać. Opisując poglądy, nie piszemy, czy są one dobre, czy złe. Opisujemy je bezstronnie, przedstawiając argumenty zarówno za ideologią, jak i przeciwko niej. Czynimy to, korzystając z wiarygodnych źródeł.

Na podstawie stronniczych, choć zgodnych z naszą moralnością, artykułów ci, którzy wyznają rasistowskie, nazistowskie itp. poglądy, z pewnością nie będą przekonani do zmiany swych zapatrywań. Mogłoby to nawet nakłonić ich do zachowania obronnego względem swej niemoralnej postawy. Ale jeśli będziemy dokładać wysiłków, by konsekwentnie stosować naszą zasadę neutralnego punktu widzenia, być może ci, którzy wyznają poglądy lub ideologie obraźliwe dla moralności, poszerzą swoje horyzonty myślenia. I być może zmienią też swoje przekonania.

Jak mamy pisać artykuły na pseudonaukowe tematy? Pisać o rzeczach, które większość naukowców traktuje jako niewiarygodne i niewarte poważnego zainteresowania?

Jeśli mamy zamiar przedstawić „wiedzę” to musimy również przyzwolić na opis nieakceptowalnych przez nas poglądów, bez oceniania ich jako niedopuszczalnych lub fałszywych. Zadanie, które przed nami stoi, nie polega na opisywaniu sporów przy założeniu jakiegoś punktu widzenia, który kazałby nam opisywać pseudonaukę tak, jakby stała na równi z nauką. Zadaniem jest raczej przedstawić poglądy większości jako poglądy większości, a poglądy mniejszości – czasami pseudonaukowe – jako poglądy mniejszości. I co więcej, wyjaśniać, jak naukowcy postrzegają pseudonaukowe teorie, i odwrotnie.

Istnieje pewna mniejszość wśród wikipedystów, dla których jest to bardzo ważny problem. Są oni przekonani, że Wikipedia powinna przyjąć „naukowy punkt widzenia” zamiast „neutralnego punktu widzenia”. To, że nie udało się tego zrobić wynika prawdopodobnie z braku rzeczywistego zapotrzebowania na taką zasadę. Wygląda więc na to, że naukowy punkt widzenia na pseudonaukę może być w pełni wyjaśniony jedynie przy zastosowaniu neutralnego punktu widzenia.

Siła nauki a pseudonauka

Ale zaraz... wydaje mi się, że optymizm co do siły nauki wobec pseudonauki jest bezpodstawny. Wiemy z historii, że nauka ponosiła klęski wtedy, gdy ci którzy polegali na pseudonauce, używając kłamstw i oszczerstw, zmuszali swoich zwolenników do „nawracania” innych. Jeśli ten projekt przyznaje jednakową wagę tym, którzy twierdzą, że Ziemia jest płaska lub tym, którzy twierdzą, że holocaustu nigdy nie było, to projekt ten będzie legitymizować fałsz i zło.

Prosimy, abyście to sobie uzmysłowili: zasada neutralnego punktu widzenia nie twierdzi ani nie implikuje, że musimy „przyznać jednakową wagę” bezsensownym lub odrażającym moralnie poglądom. Ta zasada twierdzi tylko, że edytorom Wikipedii nie wolno zamieszczać swojej oceny. Nie powstrzymuje nas to od przedstawiania poglądów większości z zaznaczeniem, że są to poglądy większości. Nie powstrzymuje nas od przedstawiania argumentów przeciwko bezsensownym lub odrażającym moralnie poglądom.

Zatem z jednej strony, Wikipedia oficjalnie nie zajmuje stanowiska wobec tak oczywistych spraw, ale z drugiej strony, nie będzie to wyglądało jakbyśmy uznali moralnie odrażające poglądy za jednakowo wiarygodne. Zakładając, że autorzy Wikipedii statystycznie reprezentują wykształconą opinię publiczną, nasi czytelnicy będą oczekiwać od nas, że artykuły mają podobny przekrój, jeśli chodzi o opinie na temat skrajności.

Co jest polonocentryzmem?

Przykładem polonocentryzmu są określenia sugerujące, że czytelnikami Wikipedii polskojęzycznej są wyłącznie Polacy – jak choćby zastępowanie przymiotnika „polski” zaimkiem „nasz”, np. „nasza drużyna”, „nasze wojsko” czy określenia w rodzaju „wygraliśmy”, „zdobyliśmy” itp. Niepoprawne jest pisanie wyłącznie z polskiej perspektywy artykułu, którego nazwa dotyczy nie tylko Polski, np. Ministerstwo Finansów opisywane dalej jako ministerstwo rządu Rzeczypospolitej Polskiej – w takim przypadku artykuł należy zatytułować Ministerstwo Finansów (Polska). Polonocentryzmem jest też pisanie w charakterze ciekawostki samej w sobie o udziale Polski czy Polaków (Czy wiesz, że ... brali udział Polacy?, Polska jest w czołówce krajów..., itp.) oraz wykorzystywanie czcionki wytłuszczonej we fragmentach odnoszących się do tej tematyki. Jako ogólną regułę dobrze jest przyjąć, że należy jedynie informować o narodowości, lecz nie można wyróżniać żadnej z nich.

W niektórych przypadkach można wyodrębnić przez użycie sekcji fragment artykułu dotyczący Polski, jak np. w artykułach o datach czy przepisach prawa, i wynika to z faktu, że język polski jest językiem oficjalnym tylko w Polsce, z której pochodzi większość użytkowników Wikipedii pisanej po polsku.

Co nie jest polonocentryzmem?

Pisząc artykuły należy pamiętać, że choć Polska nie może być w Wikipedii wyróżniana czy faworyzowana, to jednak język polski jest uprzywilejowany, podobnie jak języki ojczyste w innych edycjach językowych Wikipedii. Dlatego informacje o polskich wydaniach książek czy filmów bądź aspekty tłumaczeniowe nie stanowią już polonocentryzmów. Należy też informować o datach premiery w Polsce danego tytułu, gdyż zwykle jest to jego pierwsze wydanie w języku polskim.

A mnie się wydaje, że polskojęzyczna Wikipedia przedstawia jedynie punkt widzenia Polaków, i w ogóle jest europocentryczna. Czy nie jest to w sprzeczności z neutralnym punktem widzenia?

Większość osób piszących artykuły w Wikipedii polskojęzycznej to Polacy i, być może, trudniej im jest uwolnić się od spojrzenia charakterystycznego dla Polaków, lub szerzej: dla ludzi identyfikujących się z cywilizacją zachodnią. Podobnie jest np. z Wikipedią angielskojęzyczną – może się zdarzyć, że przedstawia jedynie poglądy Amerykanów stanowiących tam najliczniejszą grupę edytorów.

Dobrym rozwiązaniem jest pozyskiwanie do grona wikipedystów obcokrajowców znających język polski. Mile widziani są przedstawiciele Polonii i polskojęzyczni obcokrajowcy oraz inne osoby mające długotrwały, osobisty kontakt z innymi kulturami.

 Osobna strona: Wikipedia:Antropocentryzm.

Co to jest antropocentryzm?

Przykładem antropocentryzmu jest opisywanie tematów (np. przyrodniczych czy behawioralnych) jedynie w odniesieniu do człowieka rozumnego, np. definiowanie serca jako centralnego narządu układu krwionośnego człowieka. W przypadku pisania artykułu dotyczącego danej kwestii jedynie u konkretnego gatunku lub taksonu należy uwzględnić nazwę owego gatunku lub taksonu w tytule artykułu, np. Łopatka człowieka lub Mózg gadów. Analogicznie należy postępować przy kategoryzacji, np. artykuł Jelito grube człowieka powinien znaleźć się w kategorii Układ pokarmowy człowieka, a nie w kategorii układ pokarmowy. W przypadku braku kategorii dotyczącej danego układu konkretnego gatunku lub taksonu, należy zamieścić go zarówno w kategorii dotyczącej ogólnej anatomii gatunku lub taksonu (np. Anatomia człowieka), jak i w kategorii dotyczącej danego układu (np. Układ pokarmowy). W przypadku istnienia kategorii dotyczącej nauki o danym gatunku czy taksonie należy umieścić artykuł również w tej kategorii, np. umieścić artykuł Mózg ssaków w kategorii Teriologia. Nie należy umieszczać artykułu o strukturze/funkcji w kategorii systematycznej np. serce kręgowców nie leży w kategorii Kręgowce.

Co nie jest antropocentryzmem?

Antropocentryzmem nie jest używanie terminu człowiek jako synonimu terminu człowiek rozumny ani poświęcanie większej ilości tekstu danej kwestii u człowieka niż u innego gatunku.

Jakie inne błędy są podobne do antropocentryzmu?

Podobnym błędem jest opisywanie danej kwestii jedynie w odniesieniu do innego gatunku lub taksonu niż człowiek, np. definiowanie skrzydła jako narządu ptaków.

Nie przekonuje mnie to, co mówicie o „pisaniu z punktu widzenia oponenta”. Nie chcę wyręczać ani wspierać oponentów. Wielu z nich stwierdza rzeczy, które są jawnie nieprawdziwe. Czy chcecie powiedzieć, że aby być neutralnym pisząc artykuł, aby wiarygodnie przedstawić punkt widzenia, z którym się nie zgadzam, muszę kłamać?

Prawdopodobnie wynika to z niepełnego zrozumienia zasady neutralności. Pisząc artykuł w Wikipedii, powinno się stwierdzać, że: „Ten a ten argumentuje, że to i to, w związku z tym to i tamto.” Można to robić otwarcie, ponieważ takie stwierdzenie przekazuje się do kogoś innego bez żadnego komentarza. Jest to najważniejszy moment! Bo jeśli naszym zamiarem jest zebrać całą wiedzę na dany temat, zgubilibyśmy ważną część informacji pomijając czyjeś argumenty.

Warto zauważyć, że coś zbliżonego do punktu widzenia oponenta działa w środowisku naukowym. Uczeni, próbując udowodnić jakieś twierdzenie, muszą między innymi przytoczyć argumenty, które mogłyby zaprzeczyć ich tezie. Pozwala to im wyjaśnić, dlaczego z ich punktu widzenia argumenty przeciwników są zawodne. Taki styl pracy wymaga treningu, daje lepszą wiedzę na temat materiałów źródłowych, a także spraw, które mogły być niedostrzegane przez lata. Jeśli uczeni nie opierają się na faktach lub jeśli używają tylko faktów dowodzących pewnego wybranego punktu widzenia, zwykle szybko tracą swoją pozycję i reputację.

 Osobna strona: Wikipedia:Rozwiązywanie konfliktów.

Jak uniknąć nieustannych sporów co do neutralności któregoś artykułu?

Najlepszym sposobem, aby uniknąć prowadzenia tego rodzaju „wojen”, jest pamiętanie, że wszyscy tutaj jesteśmy wystarczająco inteligentni i umiemy jasno wyrażać swoje myśli – inaczej nie pracowalibyśmy wspólnie nad takim projektem.

Gdy rozpoczyna się spór na temat tego, co „powinno” być powiedziane w artykule, lub na temat tego, co jest „prawdziwe”, nie wolno przyjmować wrogiego nastawienia. Musimy zrobić, co tylko w naszej mocy, by zatrzymać się na chwilę i zadać sobie pytanie: „jak ten spór może zostać scharakteryzowany?” I trzeba o to pytać za każdym razem, gdy pojawi się kontrowersja. Nie jest naszym zadaniem edycja Wikipedii w taki sposób, żeby odzwierciedlała nasze własne poglądy, a potem ich obrona przed wszelkimi zmianami. Pracujemy razem, dodając nową treść, ale także, gdy to konieczne, dochodząc do zgody w kwestii tego, jak powinny być opisane pojawiające się kontrowersje.

Akceptuję zasadę bezstronności, ale pomiędzy piszącymi zdarzają się tacy, którzy wyglądają na „niereformowalnych”. Piszą same stronnicze teksty. Muszę „chodzić” za nimi i ciągle „sprzątać”. Co mam robić?

To jest bardzo trudne pytanie.

W większości przypadków najlepszą metodą będzie zwrócenie uwagi na problem i poproszenie innych o pomoc; warto też uprzejmie poinformować o tym samego piszącego. Dopiero jeśli sytuacja nie ulega poprawie, i mimo tego, że Wikipedia jest otwarta dla wszystkich, możemy poprosić tę osobę o opuszczenie naszego projektu. Jednak, z pewnością, większość autorów dostrzega pewną granicę, taki moment, w którym ważniejsze staje się ukończenie pracy bez konieczności usuwania ingerencji osób nierespektujących naszych zasad.

Zasada neutralności jest używana czasami jako pretekst, aby usunąć tekst, który wygląda na stronniczy. Czy to nie problem?

Taka sytuacja może się zdarzyć. Jeżeli artykuł lub jego fragment posądzany o stronniczość zawiera uźródłowione informacje, to powinien zostać przeredagowany, a nie usunięty.

Czasami może być kłopot z określeniem, czy jakieś stwierdzenie jest prawdziwe lub wartościowe dla opisania tematu artykułu. Zastrzeżenia dotyczące stronniczości wpisać należy na stronę dyskusji artykułu lub na jego początku wstawić można szablon {{Dopracować|pov=2024-12}}. Jeśli istnieją podstawy, by sądzić, że autor tendencyjnego materiału nie jest skłonny do jego naprawy, lub szablon proszący o przeredagowanie treści jest wstawiony bezowocnie od długiego czasu, wówczas należy przenieść stronniczy tekst na stronę dyskusji. Usuwanie tekstu nigdy nie może być jedyną reakcją na jego stronniczość.

Co z przypadkami, gdy, aby napisać kilka artykułów na jakiś ogólny temat, musimy przyjąć jakieś kontrowersyjne założenia? Weźmy na przykład ewolucjonizm. Czy mamy streszczać debatę pt. „ewolucjonizm kontra kreacjonizm” w każdym artykule?

Oczywiście, że nie. Chyba nie ma tematów, które można by wyłożyć bez przyjęcia pewnych założeń, które z kolei ktoś inny może uznać za wątpliwe. Tak jest nie tylko w biologii, ale także w innych dziedzinach naukowych, np. w filozofii, historii, fizyce.

Jest trudno nakreślić ogólne zasady, którymi można by się wtedy kierować, ale jeśli dane założenie jest już przedyskutowane w innym artykule, to prawdopodobnie nie ma powodu, by je dyskutować w pisanym przez Ciebie tekście. Warto jednak dodać nienarzucający się odnośnik; na przykład, jeśli piszemy artykuł o ewolucji owadów, możemy dodać zdanie, że kreacjoniści nie wierzą, że owady (lub inne stworzenia) podlegają procesowi ewolucji, i wskazać czytelnikowi, za pomocą odnośnika, odpowiedni artykuł Wikipedii. Jeśli istnieje debata dotycząca konkretnej sprawy, można ją przedstawić w odrębnym artykule.

Gdy naruszono neutralność, w pierwszej kolejności spróbuj samemu naprawić treść artykułu. Jeśli nie wiesz jak, albo masz wątpliwości w tym zakresie, zgłoś problem na jego stronie dyskusji artykułu. A jeśli to nic nie daje lub artykuł, Twoim zdaniem, w rażący sposób narusza zasadę neutralnego punktu widzenia, to zasygnalizuj problem w Wikipedia:Kawiarenka/Artykuły lub na górze artykułu dodaj następujący komunikat:

{{Dopracować|POV}}

co daje następujący efekt:

Treść tej strony może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia.

Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej strony.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej strony.

albo konkretniej, np.:

{{Dopracować|POV|w sekcji dotyczącej odbioru dzieła brak stanowiska krytycznego XXX}}

Treść tej strony może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia,
ponieważ w sekcji dotyczącej odbioru dzieła brak ujęcia stanowiska krytycznego XXX.

Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej strony.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej strony.

• Podręcznikowy przykład braku neutralnego punktu widzenia, czyli jak nie powinien wyglądać artykuł
• Pomoc:Styl – poradnik dla autorów

Neutralność treści

Zasady i zalecenia	Neutralny punkt widzenia Czym Wikipedia nie jest Spam Antropocentryzm Artykuły prawnicze Testuj znajomość zasad
Wskazówki redakcyjne	Styl Unikaj pustosłowia Unikaj wyrażeń zwodniczych
Techniczne	{{Dopracować|styl/pov/ciekawostki/reklama/polonocentryzm/pustosłowie/łasiczki=2024-12}} Szablony wyrażeń zwodniczych {{styl}} {{zasięg geograficzny}} Spam-blacklist
Akcje i projekty	Weryfikowalność i Neutralność (arch.) Spam