Zbrodnie w Wasylowie Wielkim

Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Wasylów Wielki
Państwo	Polska (okupowana przez III Rzeszę)
Miejsce	Wasylów Wielki
Data	1943–1944
Liczba zabitych	kilkadziesiąt
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	Ukraińska Policja Pomocnicza, Ukraińska Powstańcza Armia, Samoobronni Kuszczowi Widdiły
Położenie na mapie Polski w 1939 Wasylów Wielki
50°27′08″N 23°53′32″E/50,452222 23,892222
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnie w Wasylowie Wielkim – zabójstwa Polaków dokonane w latach 1943–1944 przez uzbrojonych Ukraińców, w tym członków Ukraińskiej Policji Pomocniczej oraz UPA i SKW. Miejscem zbrodni była wieś Wasylów Wielki, (75% Ukraińców, 25% Polaków) położona w II RP w gminie Tarnoszyn powiatu rawskiego w województwie lwowskim (obecnie gmina Ulhówek w powiecie tomaszowskim województwa lubelskiego).

W drugie połowie lat 30. XX wieku po sprzedaży ziem byłego majątku powstała w Wasylowie Wielkim polska kolonia. Zamieszkali w niej jedynie Polacy, ponieważ Ukraińcy nie mieli prawa zakupu tej ziemi. Na kolonii mieszkali głównie Polacy spoza Wasylowa Wielkiego. W dniu 3 listopada 1943 r. doszło do pierwszego napadu na kolonię. Tego dnia, około godziny 23 Ukraińcy, określani przez świadka jako banderowcy, zastrzelili w gospodarstwie Hałasów cztery osoby oraz jedną osobę w domu gospodarzy o nazwisku Środek. Zdarzenie to było badane w następnych dniach przez niemiecką policję^[1]. Zdaniem Grzegorza Motyki tego dnia zbrodni w Wasylowie Wielkim dokonali ukraińscy policjanci zabijając 13 Polaków^[2]. Do kolejnego napadu na kolonię doszło 14 marca 1944 r., zastrzelono wówczas po trzy osoby z zamieszkałych obok siebie rodzin Guniowskich i Surowców.

W dniu 28 marca 1944 r.^[3] pod ochroną AK rozpoczęła się ewakuacja polskiej ludności z Rzeplina, wsi położonej obok Wasylowa Wielkiego. Po przybyciu AK do Rzeplina wyznaczone drużyny miały dodatkowo dokonać aresztowań wśród zamieszkałych tam Ukraińców. W czasie zatrzymań doszło do walki wręcz pomiędzy jednym z aresztowanych a partyzantem AK, w jej trakcie akowska ochrona zastrzeliła Ukraińca^[4]. Strzały zaalarmowały ukraińską wartę z Rzeplina, która wycofała się w kierunku Wasylowa Wielkiego. Po pewnym czasie Ukraińcy rozpoczęli ostrzał Rzeplina. Na jego odgłos w kierunku Wasylowa Wielkiego, wyruszyły znajdujące się w okolicy oddziały AK. Na miejsce stawiły się: kompania „Ligoty”, pluton z Rzeplina, dwa plutony z kompanii ODB, „Drużyna Wschodnia” i samoobrona z Rzeplina. Przybył też komendant obwodu AK Wilhelm Szczepankiewicz „Drugak”. Szczepankiewicz na dowódcę całości sił polskich wyznaczył Zenona Jachymka „Wiktora”, wydając mu rozkaz przeprowadzenia ataku na Wasylów Wielki, zniszczenia sił ukraińskich i spalenia wsi. Rozkaz został wykonany, wieś zdobyto i spalono^[5]. Siły ukraińskie wraz z ludnością cywilną wycofały się w kierunku Krzewicy. W trakcie walk zginęła bliżej nie określona liczba cywilnej ludności ukraińskiej i polskiej. Część z niej udusiła się w trakcie pożaru w podziemnych schronach. Spłonęła również cerkiew i kościół. Po nadejściu zmroku oddziały AK opuściły wieś^[6]. W następnych dniach zaczęła do Wasylowa Wielkiego wracać ludność cywilna. Wraz z nią przybył oddział ukraiński, który dokonał we wsi i jej okolicach zabójstw kilkudziesięciu Polaków.

W latach 1943–1946 nacjonaliści ukraińscy zamordowali tutaj łącznie 145 Polaków^[7].

W latach dziewięćdziesiątych na dziedzińcu kościoła w Wasylowie Wielkim odsłonięto tablicę z nazwiskami osób, które zginęły z rąk ukraińskich w latach 1943-44.

• Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej

• Zdjęcie pomnika w Wasylowie Wielkim poświęconego pomordowanym przez UPA. Strona internetowa gminy Ulhówek. [dostęp 2011-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-23)].