Ten artykuł dotyczy 9 Pułku Ułanów Małopolskich. Zobacz też: 9 Pułk Ułanów – stronę ujednoznaczniającą.

9 Pułk Ułanów Małopolskich

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	8 stycznia 1944
Rozformowanie	1947
Tradycje
Nadanie sztandaru	1940
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Emil Słatyński
Ostatni	ppłk Stefan Tomaszewski
Organizacja
Podległość	4 Dywizja Piechoty
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

9 Pułk Ułanów Małopolskich (9 puł) – pułk rozpoznawczy Polskich Sił Zbrojnych.

Pułk odtworzony został w 1940 jako 3 oddział rozpoznawczy 3 Dywizji Piechoty. Od 1944 oddział był rozpoznawczym pułkiem samochodów pancernych Dywizji Grenadierów Pancernych, a następnie 4 Dywizji Piechoty. W tym 1947 został rozformowany.

 Osobny artykuł: Wojsko Polskie we Francji (1939–1940).

Po klęsce wrześniowej, jesienią 1939 roku rtm./mjr Hugo Kornberger rozpoczął zbieranie w jednym oddziale przybywających do Francji kawalerzystów. Organizacja odbywała się na bazie szwadronu zapasowego 9 pułku ze Stanisławowa, który w całości ewakuowany został do Francji. Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski zaakceptował propozycję mjra Kornbergera, aby formowany 3 oddział rozpoznawczy przejął tradycje 9 pułku ułanów Małopolskich. Oddział formował się w Bretanii, w rejonie miejscowości Loyat.

 Osobny artykuł: Polskie Siły Zbrojne w Wielkiej Brytanii.

Po klęsce Francji w 1940 roku oddział ewakuowany został do Wielkiej Brytanii. Od lipca 1940 roku z większości żołnierzy dawnego 3 Oddziału Rozpoznawczego utworzono Oddział Rozpoznawczy 1 Brygady Strzelców 1 Korpusu Polskiego. Jego dowództwo objął 1 lipca ppłk dypl. Ziemowit Grabowski. 31 sierpnia oddział otrzymał sztandar ufundowany przez mieszkańców Glasgow. We wrześniu dowództwo nad oddziałem przejął ppłk Eugeniusz Święcicki. W związku z objęciem obrony wybrzeża dyslokowany został do miejscowości Ceres w hrabstwie Fife. Od wiosny do jesieni 1941 roku oddział został całkowicie zmotoryzowany i wyposażony w transportery opancerzone Carrier i motocykle. Zmniejszono stan liczebny żołnierzy o 90 przekazanych do innych jednostek. Jesienią 1941 roku dowództwo objął mjr dypl. Kazimierz Buterlewicz. Na początku 1942 roku 1 oddział rozpoznawczy został niemalże skadrowany liczył 131 żołnierzy. W lipcu nowym dowódcą został mjr Emil Słatyński. W grudniu 1942 oddział przeniesiono do Bridge of Allan. W związku z decyzją o rozwinięciu 1 Dywizji Pancernej oddział oddał kolejnych żołnierzy do jej składu, podobnie jak jego macierzysta Dywizja Grenadierów. 6 października 1943 roku otrzymał nazwę 2 Pułku Rozpoznawczego 2 Kadrowej Dywizji Grenadierów^[1]. Przez cały okres reorganizacji wojsk polskich stacjonujących w Szkocji, oddział rozpoznawczy utrzymywał barwy i tradycje pułku. 8 (20^[2])stycznia 1944 2 pułk rozpoznawczy z Dywizji Grenadierów Pancernych przemianowano na 9 pułk Ułanów Małopolskich. Obok posiadanych transporterów Carrier i czołgów początkowo Covenanter, a następnie Crusader w lipcu 1944 roku otrzymał 6 czołgów Cromwell IV i V. Od lata 1944 roku ułanów małopolskich podporządkowano 16 Brygadzie Pancernej. Od września pułk zaczął powiększać swój stan osobowy o Polaków poborowych i ochotników z Francji oraz o Polaków byłych jeńców z armii niemieckiej. W pułku jak i w Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego szkolono załogi czołgów Cromwell^[3]. Na mocy rozkazu Szefa Sztabu NW gen. dyw. Stanisława Kopańskiego z dnia 5 lutego 1945 roku wydzielono z szeregów pułku przeszkolonych żołnierzy na czołgach Cromwell w liczbie ok. 1/3 stanu osobowego wraz z czołgami i z nich stworzono zalążek nowego pułku pancernego 16 Samodzielnej Brygady Pancernej, od 5 marca noszącego nazwę 5 pułk pancerny. 9 Pułk Ułanów Małopolskich wydzielono z 16 Brygady i przydzielono jako pułk rozpoznawczy w/g etatu WE II/251/2 do 4 Dywizji Piechoty^[4]. W styczniu 1945 pułk przeniesiono do nowo formowanej 4 Dywizji Piechoty^[a] jako jej pułk rozpoznawczy, a na wyposażenie otrzymał samochody pancerne Humber Mk. III, rozpoznawcze LRC Humber oraz nowoczesne samochody pancerne Staghound. Posiadał także transportery Universal Carrier oraz Loyd Carrier z przeciwpancernymi armatami 6-funtowymi. W czerwcu 1945 roku pułk osiągnął pełny stan etatowy żołnierzy i ukomletowania broni i sprzętu, wcielając również ok 300 żołnierzy z rozwiązanego 1 Pułku Szwoleżerów. Po przeprowadzeniu częściowej demobilizacji i repatriacji w kwietniu 1947 roku zakończył swoją działalność^[5].

Odtworzony w 1944 roku w Szkocji pułk otrzymał sztandar ufundowany i ofiarowany przez społeczeństwo miasta Glasgow^[6].

Koło Pułkowe zostało założone w Szkocji w 1946 roku. Pamiątki pułkowe złożono w Muzeum Wojska Polskiego w Banknock. Poza biuletynami Koło Pułkowe wydało szereg pozycji bibliograficznych i graficznych^[7].

W 1966 roku Kapituła Orderu Virtuti Militari potwierdziła nadanie odznaczenia po zakończeniu obrony Warszawy w 1939 roku. Dekretem z dnia 11 listopada 1966 roku, Kanclerz Kapituły gen. Władysław Anders w uznaniu czynów niezwykłego męstwa w okresie II wojny światowej 1939–1945 ostatecznie zatwierdził nadanie pułkowi Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Skład etatowy

• dowództwo
• szwadron dowodzenia
  • pluton moździerzy
  • pluton armat przeciwpancernych na carrierach,
  • pluton łączności,
  • czołówka naprawcza
• trzy szwadrony liniowe
  • trzy plutony samochodów pancernych
  • pluton strzelecki na carrierach

Sprzęt

• samochodów pancernych staghound – 28
• lekkie samochody pancerne – 22

Stan osobowy :

• oficerów – 44
• ułanów pancernych- 808

Dowódcy pułku/oddziału

• rtm. Hugo Kornberger (1940)
• mjr Włodzimierz Łączyński (1940)
• rtm. Hugo Kornberger (1940)
• ppłk dypl. Ziemowit Grabowski (1 VII – 8 IX 1940^[8])
• ppłk dypl. Eugeniusz Święcicki (9 IX 1940 – 17 X 1941^[8])
• mjr Kazimierz Buterlewicz (18 X 1941 – 29 VIII 1942^[8])
• ppłk Emil Słatyński (30 VIII 1942 – 5 VI 1946^[8])
• ppłk Stefan Tomaszewski (6 VI 1946 – 10 VII 1947^[8])

Obsada dowódcza pułku na dzień 8 maja 1945^[9]

• dowódca pułku ppłk Emil Słatyński
• zastępca dowódcy pułku – rtm. Władysław Garapich
• kwatermistrz – mjr Stanisław Glasser
• adiutant pułku – por. Tadeusz Zawadzki
• oficer techniczny – rtm. Bogusław Wałecki
• dowódca 1 szwadronu – por. Zdzisław Sas–Biliński
  • zastępca dowódcy szwadronu – por. Kazimierz Bielecki
• dowódca 2 szwadronu – por. Olgierd Kiersnowski
  • zastępca dowódcy szwadronu – por. Janusz Wiązowski
• dowódca 3 szwadronu – por. Michał Zając
  • zastępca dowódcy szwadronu – por. Tadeusz Kasprzycki
• dowódca szwadronu dowodzenia – por. Zygmunt Majewski
  • zastępca dowódcy szwadronu – por. Zbigniew Przybysławski

• Zbigniew Lalak: Kawaleria pancerna w PSZ 1900-1945. Warsaw: Pegaz-Bis : O.K. Media, 2004. ISBN 83-60619-00-X.
• Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei : szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
• Wojsko Polskie 1939–1945 - Barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce
• Bogusław Polak: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 252-253. ISBN 83-03-01373-4.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Juliusz S. Tym: Śladami polskich gąsienic 1939-1947.Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 13, Pułki Rozpoznawcze. Warszawa: Edipresse-Kolekcje Sp.o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-112-2.
• 4 Dywizja Piechoty – Pamięci żołnierzy 4 Dywizji Piechoty i ich dowódcy gen. Glabisza. Tuchowo: Mała poligrafia WSD Redemptorystów.