Andrzejówka (województwo małopolskie)

Andrzejówka
	wieś
	; Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Liczba ludności (2022)	468
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454741
	Położenie na mapie gminy Muszyna Andrzejówka
	Położenie na mapie Polski Andrzejówka
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Andrzejówka
	Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Andrzejówka
	49°20′30″N 20°49′25″E/49,341667 20,823611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzejówka (dawniej Jędrzejówka, ) Ukr. Андріївка– wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna^[4].

Położenie

Miejscowość znajduje się w Paśmie Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim i stanowi najbardziej na południe wysunięta jego część. Położona jest w Dolinie Popradu nad tą rzeką i w dolinie niewielkiego potoku będącego jego dopływem (o tej samej nazwie co miejscowość). Z trzech stron otoczona jest wzniesieniami Beskidu Sądeckiego: Stawiska (759 m), Skała (769 m), Prehyba (673 m), Piotrusina (645 m) i Zapała (639 m)^[5]. Wieś jest podzielona na trzy przysiółki: Ługi, Międzymostki i Ośrodek^[6].

Leży przy drodze wojewódzkiej 971 i przy linii kolejowej 96. Najbliższe miasta to Muszyna (7 km) i Piwniczna-Zdrój (21 km). Do centrum wsi można się dostać tylko jedną drogą.

Historia

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Odnotowana po raz pierwszy w 1352 roku w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Andrzejówka, Ondrzejowa, Andrzeiowka^[7].

Wieś lokowana na surowym korzeniu przez króla Kazimierza III Wielkiego w 1352 roku^[8]. Już od XIV wieku istniała tu parafia rzymskokatolicka. Początkowo była własnością królewską, a od 1391 roku wchodziła w uposażenie biskupstwa krakowskiego. W 1391 roku król polski Władysław Jagiełło nadał biskupowi krakowskiemu Janowi zamek i miasto Muszynę wraz z okolicznymi wsiami w tym Andrzejówką. Miejscowość została wymieniona w historycznych dokumentach własnościowych i podatkowych. W 1529 roku klucz muszyński należał do biskupa krakowskiego, który pobierał we wsi 40 groszy czynszu od kmieci oraz obiedne^[7].

W XVI wieku nastąpił napływ osadników wołoskich wyznania prawosławnego, w późniejszym czasie greckokatolickiego, którzy zbudowali tu pierwszą cerkiew^[9].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Budynki użyteczności publicznej

Szkoła podstawowa od przedszkola do 3 klasy (nauka dzieci i młodzieży kontynuowana jest w zespole Szkolno-Przedszkolnym w Złockim);
peron kolejowy;
świetlica wiejska przy wjeździe dla centrum wsi.

Demografia

W 1921 r. spośród 403 mieszkańców 27 było wyznania rzymskokatolickiego, 372 greckokatolickiego i 4 mojżeszowego. Narodowość polską zadeklarowały 32 osoby, pozostałe 371 rusińską^[10].

Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL^[10]^[11]^[12]^[13].

Budynki mieszkalne
Rok	1900	1921	1931	2002
Liczba	74	73	88	96

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku^[11]
Zwierzęta	Konie	Bydło	Owce	Świnie
Liczba	19	219	57	31

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[14].

Cerkiew, obecnie kościół pw. Uśpienia Bogarodzicy.

Zabytkowa dawna cerkiew greckokatolicka z 1864 roku, obecnie kościół filialny. W otoczeniu znajdują się stuletnie lipy (pomniki przyrody).

Inne zabytki

Zabytkowe połemkowskie drewniane spichlerze z przełomu XVIII i XIX wieku.

Atrakcje

Andrzejówka posiada źródła mineralne. Należą one do szczaw, w skład których wchodzą kwaśne węglany wapnia, magnezu, potasu i sole żelaza^[15].

W miejscowości znajduje się tunel kolejowy. W 2019 roku oddano do użytku ścieżką rowerową w ramach projektu Eurovelo, w budowie znajduje się kładka nad rzeką Poprad w przysiółku Ługi.

Baza noclegowa

We wsi, w przysiółku Ługi, znajduje się ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy, położony bardzo blisko rzeki Poprad^[16].

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 622
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 5 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 14, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-19].
↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.
↑ Mapa Polski Targeo
↑ ^a ^b Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓, s. 6.
↑ Elżbieta Dybek, Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334 - 1434, w: Roczniki Humanistyczne tom XLI, zeszyt 2, (1993), s. 72
↑ Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie Drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2003, s. 85, ISBN 83-89188-08-2
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
↑ ^a ^b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”, Wien 1907.
↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny.
↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny.
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .
↑ Muszyna – portal miejski
↑ OWS Andrzejówka Żegiestów noclegi Muszyna – Zdrój

Bibliografia

Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 1, hasło: "Andrzejówka". Wrocław: Ossolineum, 1986, s. 6. ISBN 83-04-00129-2.
Antoni Schneider. Encyklopedya do Krajoznawstwa Galicyi. T. 1. Lwów : Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 70-72.

Linki zewnętrzne

Andrzejówka w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 622

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 5 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[Dz.U._29/2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 14, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-19].

[wit-5] Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.

[6] Mapa Polski Targeo

[CITEREFLeszczyńska-Skrętowa19866-7] Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓, s. 6.

[8] Elżbieta Dybek, Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334 - 1434, w: Roczniki Humanistyczne tom XLI, zeszyt 2, (1993), s. 72

[9] Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie Drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2003, s. 85, ISBN 83-89188-08-2

[spis1921-10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.

[spis1900-11] Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”, Wien 1907.

[12] Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny.

[13] Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny.

[:rejestr-14] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .

[15] Muszyna – portal miejski

[16] OWS Andrzejówka Żegiestów noclegi Muszyna – Zdrój

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasto	Muszyna
Części miasta	Borysów Ćwierci Foluszne Folwark Majdan Majerz Miczuły Mikowa Młaki Pastewniki Podjastrzębik Podnowińska Podzielne Rusinów Stadło Szczerbak Tarnowskie Wapienne Wesołówka Wilcze Za Kościołem Zapopradzie Zazamcze Zdrój
Wsie	Andrzejówka Dubne Jastrzębik Leluchów Milik Powroźnik Szczawnik Wojkowa Złockie Żegiestów
Części wsi	Kolonia Niżny Koniec Środek Wyżny Koniec Żegiestów-Stacja
Osada wsi	Żegiestów-Zdrój
Przysiółki wsi	Łopata Polska Ługi Międzymostki Palenica Szczawiczne