Brzeszcze (gmina wiejska)
| gmina wiejska | |
| 1934–1954 oraz 1977–1991 | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo |
1934–39: krakowskie |
| Powiat |
1934–50: bialski |
| Siedziba | |
| Powierzchnia (1977) |
76,59 km² |
| Populacja (1977) • liczba ludności |
|
Brzeszcze – dawna zbiorowa gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1934–1954 oraz 1977–1991. Siedzibą władz gminy było Brzeszcze, które jako wieś wchodziły w skład pierwszej gminy, lecz (jako miasto) tej drugiej już nie.
Pierwsza wiejska gmina zbiorowa (1934–1954)
[edytuj | edytuj kod]Gmina zbiorowa Brzeszcze została utworzona po raz pierwszy 1 sierpnia 1934 roku w wyniku wejścia w życie rozporządzenia MSW w sprawie podziału powiatu bialskiego w woj. krakowskim na gminy wiejskie. W jej skład weszły dotychczasowe gminy: Brzeszcze, Jawiszowice, Przecieszyn, Skidzin i Wilczkowice[2].
Podczas II wojny światowej gminę Brzeszcze wcielono do III Rzeszy weszła w skład Landkreis Bielitz (powiatu bielskiego), gdzie hitlerowcy w jej miejsce utworzyli nową, znacznie powiększona gminę – Amtsbezirk Brzeszcze[3].
Po wojnie powrócono do podziału administracyjnego sprzed wojny[4]. 1 stycznia 1951 gmina została włączona do reaktywowanego powiatu oświęcimskiego w woj. krakowskim[5]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 5 gromad: Brzeszcze, Jawiszowice, Przecieszyn, Skidzin i Wilczkowice[6]. Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą znoszącą gminy[7] – z jej terenu powstały gromady Brzeszcze (Brzeszcze, Jawiszowice), Przecieszyn (Przecieszyn i Skidzin + Zasole ze zniesionej gminy Kęty) i Rajsko (Wilczkowice + Rajsko ze zniesionej gminy Oświęcim)[8].
Okres przejściowy osiedli i gromad (1954–1972)
[edytuj | edytuj kod]13 listopada 1954, po pięciu tygodniach, gromadę Brzeszcze zniesiono w związku z nadaniem jej statusu osiedla[9], w związku z czym Jawiszowice stały się integralną częścią Brzeszcz. Nie potrwało to długo, bo już 29 lutego 1956 Jawiszowice wyłączono z osiedla Brzeszcze, tworząc w nich odrębną gromadę[10]. 31 grudnia 1961 do gromady Jawiszowice przyłączono obszar zniesionej gromady Przecieszyn, natomiast obszar zniesionej gromady Rajsko (z Wilczkowicami) włączono do gromady Brzezinka[11]. 18 lipca 1962 osiedle Brzeszcze otrzymało status miasta[12]. Taki układ utrzymał się do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej[13][14].
Druga wiejska gmina zbiorowa (1977–1991)
[edytuj | edytuj kod]1 stycznia 1973, w związku z kolejną reformą gminną, gminy Brzeszcze nie reaktywowano[15]. W sąsiedztwie Brzeszcz powstały natomiast dwie sąsiednie gminy:
- gmina Jawiszowice w powiecie oświęcimskim w woj. krakowskim – obejmująca 5 sołectw: Jawiszowice, Przecieszyn, Skidzin, Wilczkowice i Zasole (powierzchnia 26,86 km², ludność 5752)[16];
- gmina Miedźna w powiecie pszczyńskim w woj. katowickim – obejmująca 6 sołectw: Frydek, Gilowice, Góra, Grzawa, Miedźna i Wola (powierzchnia 49,73 km², ludność 6683)[17].
Brzeszcze stanowiły wówczas odrębną gminę miejską i nie mieściły siedziby żadnej gminy wiejskiej. 1 czerwca 1975 wszystkie trzy jednostki weszły w skład nowo utworzonego woj. katowickiego[18].
Do zmiany doszło 1 lutego 1977, kiedy to gminy Jawiszowice i Miedźna połączono w jedną nową gminę wiejską o nazwie Brzeszcze z siedzibą w Brzeszczach, które nadal stanowiły odrębną gminę miejską[19]. Tak skonfigurowana gmina obwarzankowa sztucznie przecięła historycznie utrwaloną granicę między Małopolską a Śląskiem[20]. Stan ten nie utrzymał się długo, bo niecałe sześć lat. 1 października 1982 usamodzielniła się ponownie gmina Miedźna, przez wyłączenie z gminy Brzeszcze sołectw Frydek, Gilowice, Góra, Grzawa, Miedźna, Wola[21]. Po tej korekcie, obszar gminy Brzeszcze stał się zatem praktycznie tożsamy z obszarem gminy Jawiszowice z lat 1973–1977.
1 stycznia 1992 wiejską gminę wiejską Brzeszcze połączono z miastem Brzeszcze, tworząc współczesną miejsko-wiejską gminę Brzeszcze[22].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczba ludności z publikacji „Rocznik Demograficzny Polski”, GUS 1975–1995
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 639
- ↑ Amtsbezirk Brzeszcze
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 20/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu oświęcimskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
- ↑ Uchwała Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Oświęcimiu z dnia 27 października 1957 r. w sprawie ustalenia liczby członków gromadzkich i osiedlowych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 7 grudnia 1957 r., Nr. 10, Poz. 53)
- ↑ Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228)
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
- ↑ Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium WRN w Krakowie z dnia 1 października 1970 r. o podziale administracyjnym województwa krakowskiego – stan na dzień 1 stycznia 1970 r.(Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 7 października 1970 r., Nr. 9, Poz. 99) – ostatni wykaz gromad w Dzienniku Urzędowym WRN w Krakowie przed reaktywowaniem gmin
- ↑ Wykaz miast, osiedli i gromad: stan z dn. 1 I 1971 r., Cz. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny – Biuro Spisów, 1971.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/92/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie krakowskim oraz ustalenia siedzib gminnych rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 grudnia 1972 Nr 18, poz. 268).
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 12, Poz. 103).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 14
- ↑ Gminas in Poland abolished since 1973
- ↑ Dz.U. z 1981 r. nr 26, poz. 139, zmieniony przez Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 165
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
