| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzwonek piłkowany | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych Taxon 11:123. 1962[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Dzwonek piłkowany, dzwonek lancetowaty[5] (Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych) – gatunek rośliny należący do rodziny dzwonkowatych. W Polsce rzadki. Gatunek wysokogórski[6].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Endemit karpacki. Zasięg występowania obejmuje Polskę, Słowację, Ukrainę, europejskie tereny Rosji, Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Rumunię i Serbię[4][7] W Polsce występuje dość rzadko w Beskidzie Żywieckim, na jednym stanowisku w Gorcach, na kilkunastu w Tatrach (od 920–1950 m n.p.m.), oraz często w Bieszczadach Zachodnich od 700 m do 1348 m n.p.m. Potwierdzone ostatnio stanowiska w Beskidzie Żywieckim: Hala Rycerzowa, Hala na Małej Raczy, Orło, Abrahamów, Hala Śrubita, Przełęcz Przegibek, Hala na Muńczole, Glinka, Hala Krawcula[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Wzniesiona, wraz z kwiatostanem ma wysokość do 50 cm. Jest nieco kanciasta, z krótkimi, odstającymi włoskami na kantach, dość gęsto, skrętolegle ulistniona[8].
- Liście
- Łodygowe lancetowate z wyraźnie wystającym jednym nerwem na spodniej stronie. Brzeg ostro piłkowany, nieco zgrubiały. Liście płonnych różyczek długoogonkowe, z wydłużonymi, sercowatymi blaszkami[8].
- Kwiaty
- Na szypułkach, tworzące groniasty lub wiechowaty kwiatostan. Niekiedy łodyga na szczycie tylko z jednym kwiatem. Działki kielicha około trzy razy krótsze od korony, równowąskie. Korona ciemnoniebieskofioletowa, długości ok. 2 cm, dzwonkowata. Pręcików pięć. Słupek dolny[8].
- Owoce
- Odwrotnie jajowata torebka, otwierająca się trzema otworami blisko nasady[8].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się wokół nasady szyjki słupka. Rozmnaża się przez nasiona, które jednak nie posiadają żadnych specjalnych przystosowań do rozsiewania[6].
- Siedlisko
- Borówczyska, ziołorośla i traworośla, ubogie psiary, rzadziej górskie łąki. Rośnie na miejscach otwartych, dobrze nasłonecznionych. Preferuje podłoże ubogie w węglan wapnia, rzadko spotykany jest na podłożu wapiennym.
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 34[6].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Gatunek od 2004 podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej. W Czerwonej księdze roślin oraz na polskiej czerwonej liście[9] oznaczony jako gatunek narażony na wyginięcie[10]. Ujęty w załączniku dyrektywy siedliskowej.
Spadek liczebności osobników na niektórych stanowiskach spowodowany był prawdopodobnie zmianą sposobu użytkowania łąk górskich. Takie drastyczne zanikanie dzwonka piłkowanego nastąpiło np. na halach w Grupie Wielkiej Raczy wskutek zaprzestania ich wypasu. Z tych samych powodów zagrożone są inne beskidzkie populacje tego gatunku. W Bieszczadach populacje dzwonka piłkowanego obecnie mają się dobrze, jednak w przyszłości również mogą być zagrożone przez drzewa i drzewa, które w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej zarastają połoniny[6]. Niektóre stanowiska wyginęły wskutek eksploatacji wapienia. Na niektórych stanowiskach zagrożony jest zacienieniem i zagłuszeniem przez rozrastające się drzewa i krzewy[8]. W Tatrach niektóre stanowiska są zagrożone przez rozrastające się borówczyska[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
- ↑ a b Taxon: Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych. [w:] Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-10-06]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Checklist of vascular plants of the Czech Republic
- ↑ a b c d e # Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. 2 zm. i rozszerz. Warszawa: Multico, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
