Polska czerwona księga roślin – wybór taksonów roślin (ogromna większość w randze gatunku) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX, XX i XXI wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach. Kolejne wydania księgi obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski[1], stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia.
Pierwsze książkowe wydanie polskiej czerwonej księgi roślin ukazało się w 1993 r.[2] Księga ta zawierała opisy 206 taksonów, w tym 34 wymarłych. Drugie wydanie ukazało się w 2001 r.[3] i dotyczy już 296 taksonów. Liczba ta stanowi 58% gatunków zagrożonych w naszej florze (zgodnie z Czerwoną listą) oraz 15% gatunków flory roślin naczyniowych Polski. Trzecie wydanie ukazało się w 2014 r.[4] Obejmuje 370 taksonów paprotników oraz roślin kwiatowych i jest rozszerzone w stosunku do poprzedniego o 84 taksony. Klasyfikacja kategorii zagrożenia jest analogiczna do kategorii ustalonych przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) w 1994 r. (nie uwzględnia zmian wprowadzonych przez IUCN w kryteriach i klasyfikacji w 2001 r.).
Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin (2014)
[edytuj | edytuj kod]Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.
EX (extinct) - w Polsce całkowicie wymarłe lub EW (extinct in wild) - wymarłe w naturze (42)
[edytuj | edytuj kod]- czosnek grzebieniasty
- czosnek sztywny
- dąbrówka podolska
- dereń szwedzki
- gnidosz okazały
- goryczuszka bałtycka
- goździk lśniący
- goździk łysy
- jastrzębiec włosisty
- jezierza giętka
- kanianka lnowa
- karmnik nadmorski
- kosaciec trawolistny
- kropidło Lachenala
- krowiziół zbożowy
- leniec łąkowy
- lnicznik właściwy
- ludwigia błotna (płytek błotny)
- łoboda zdobna
- marsylia czterolistna EW
- muchotrzew trwały
- muchotrzew zbożowy
- nerecznica Villara EW
- niezapominajka smukła
- obione szypułkowa
- oczeret amerykański
- pierwiosnek bezłodygowy EW
- pierwiosnek Hallera
- pięciornik śląski
- podejźrzon lancetowaty
- podejźrzon pojedynczy
- rdestnica zabarwiona
- sasanka zwyczajna
- selery wodne
- sit torfowy
- sodówka nadmorska
- starzec cienisty EW
- śmiałek szczeciniasty
- turzyca drobnozadziorkowa
- warzucha polska EW
- widliczka szwajcarska
- żabienica jaskrowata
CR (critical) - krytycznie zagrożone (111)
[edytuj | edytuj kod]- aldrowanda pęcherzykowata
- babka pierzasta
- brzoza Szafera
- bylica pontyjska
- cieciorka pochewkowata
- ciemiężyca czarna
- cyklamen purpurowy
- czechrzyca (trybulka) grzebieniowa
- czosnek kulisty
- dąbrówka żółtokwiatowa
- dichostylis Michela
- dyptam jesionolistny
- dzwonecznik wonny
- dzwonek brodaty
- fiołek drobny
- fiołek torfowy
- gałuszka kulecznica
- głodek karyntyjski
- gnidosz stepowy
- groszek szerokolistny
- jaskier illiryjski
- jastrzębiec śląski
- jezierza mniejsza
- kaldezja dziewięciornikowata
- karmnik bezpłatkowy
- karmnik ościsty
- kiksja zgiętoostrogowa
- kostrzewa nibydalmacka
- kostrzewa nibyowcza
- koślaczek stożkowaty
- kręczynka jesienna
- krwawnik szczecinkolistny
- łoboda nadbrzeżna
- macierzanka wczesna
- manna litewska
- mannica nadmorska
- mieczyk błotny
- miłek szkarłatny
- miodokwiat krzyżowy
- mniszek pieniński
- mokrzyca szczeciolistna
- nadbrzeżyca nadrzeczna
- nawrot czerwonobłękitny
- okrzyn jeleni
- oman niemiecki
- oset klapowany
- ostnica piaskowa
- ostróżka wschodniokarpacka
- perłówka kolorowa
- perz sitowy
- piaskowiec trawiasty
- pierwiosnek omączony
- pięciornik płonny
- podejźrzon marunowy
- podejźrzon rutolistny
- podejźrzon wirginijski
- ponikło maleńkie
- poryblin kolczasty
- przetacznik stokrotkowy
- przetacznik zwodny
- przewiercień cienki
- przymiotno alpejskie
- przytulia stepowa
- przytulia sudecka
- pszczelnik wąskolistny
- pszonacznik wschodni
- rdestnica błyszcząca
- rdestnica nitkowata
- rdestniczka gęsta
- rogownica alpejska
- rozchodnik owłosiony
- rozrzutka alpejska
- rozrzutka brunatna
- różanecznik żółty
- selery błotne
- selery węzłobaldachowe
- sesleria Bielza
- sierpik różnolistny
- sit trójłuskowy
- sitniczka drobna
- skalnica śnieżna
- skalnica zwodnicza
- storczyk błotny
- storczyk cuchnący
- storczyk trójzębny
- storzan bezlistny
- szachownica kostkowata
- szyplin zielny
- świetlik bezostny
- tłustosz pospolity dwubarwny
- tojad niski
- traganek zwisłokwiatowy
- turzyca czarna
- turzyca stopowata
- turzyca wąskolistna
- turzyca wyciągnięta
- turzyca żytowata
- uwroć wodna
- wawrzynek główkowy
- wełnianka delikatna
- widlicz (widłak) Isslera
- wierzba lapońska
- włosienicznik Baudota
- włosocień delikatny
- zaraza błękitnawa
- zaraza czeska
- zaraza Mayera
- zaraza niebieska
- zaraza piaskowa
- zmienka górska
- żmijowiec czerwony
EN (endangered) - zagrożone (102)
[edytuj | edytuj kod]- brzeżyca jednokwiatowa
- brzoza karłowata
- brzoza niska
- brzoza ojcowska
- centuria nadbrzeżna
- chamedafne północna
- dąb omszony
- dziurawiec wytworny
- dzwonek karkonoski
- elisma wodna
- fiołek wyniosły
- gęsiówka uszkowata
- głodek kutnerowaty
- głodek mroźny
- gnidosz królewski
- gnidosz sudecki
- goryczuszka czeska
- goryczuszka lodnikowa
- goździk siny
- groszek pannoński
- gruszyczka karpacka
- irga kutnerowata
- jałowiec sabiński
- jarząb szwedzki
- jeżogłówka pokrewna
- języczka syberyjska
- kokorycz żółtawa
- koleantus delikatny
- kostrzewa ametystowa
- kostrzewa makutrzańska
- kotewka orzech wodny
- kruszczyk drobnolistny
- krwawnica wąskolistna
- kukuczka kapturkowata
- kukułka krwista żółtawa
- kukułka Ruthego
- len austriacki
- lepnica drobnokwiatowa
- lilia bulwkowata
- lindernia mułowa
- lobelia jeziorna
- malina moroszka
- naradka tępolistna
- nadwodnik naprzeciwlistny
- nadwodnik okółkowy
- nadwodnik sześciopręcikowy
- nadwodnik trójpręcikowy
- niebielistka trwała typowa
- oczeret sztyletowaty
- ostrzew rudy
- pięciornik drobnokwiatowy
- ponikło wielołodygowe
- potrostek alpejski
- przesiąkra okółkowa
- przewiercień okrągłolistny
- przytulia trójdzielna
- pszonak pieniński
- rdestnica podługowata
- rzeżucha rezedolistna
- sasanka otwarta
- sasanka słowacka
- sasanka wiosenna
- saussurea wielkogłowa
- sit czarny
- skalnica darniowa bazaltowa
- skalnica torfowiskowa
- sosna drzewokosa
- starzec długolistny
- storczyk drobnokwiatowy
- storczyk samczy
- stulisz miotłowy
- szafirek miękkolistny
- szczodrzeniec zmienny
- szczwoligorz tatarski
- szyplin jedwabisty
- tojad lisi
- tojad maniński
- tojad wiechowaty
- turzyca Buxbauma
- turzyca delikatna
- turzyca kulista
- turzyca patagońska
- turzyca pchla
- turzyca skalna
- turzyca skąpokwiatowa
- turzyca szczupła
- warzucha tatrzańska
- wątlik błotny
- wełnianeczka darniowa
- widlicz (widłak) cyprysowy
- wiechlinostrzewa fioletowa (wiechlina fioletowa)
- wierzba borówkolistna
- wierzba oszczepowata
- wierzba szwajcarska
- wilczypieprz roczny
- włosienicznik pędzelkowaty
- włóczydło polne
- wywłócznik skrętoległy
- zanokcica ciemna
- zanokcica klinowata
- zanokcica serpentynowa
- zaraza alzacka
VU (vulnerable) - narażone (102)
[edytuj | edytuj kod]- arnika górska
- aster solny
- babka górska
- babka nadmorska
- buławnik czerwony
- bylica skalna
- chaber barwny
- chryzantema Zawadzkiego
- cibora żółta
- ciemiernik purpurowy
- czarcikęsik Kluka
- czeremcha skalna
- czosnek syberyjski
- czosnek wężowy
- dwulistnik muszy
- dziewanna austriacka
- dziewięćsił popłocholistny
- dzwonek piłkowany
- fiołek bagienny
- fiołek mokradłowy
- głodek żółty
- gnidosz Hacqueta
- goździk kartuzek skalny
- grążel drobny
- groszek wielkoprzylistkowy
- grzybieńczyk wodny
- gwiazdnica grubolistna
- jarząb nieszpułkowy
- kokorycz drobna (kokorycz skąpokwiatowa)
- koniczyna pannońska
- kosaciec bezlistny
- kruszczyk połabski
- kukułka bałtycka
- kukułka bzowa (storczyk bzowy)
- len włochaty
- leniec bezpodkwiatkowy
- lepnica karpacka
- lipiennik Loesela
- lnica wonna
- mak tatrzański
- marzyca czarniawa
- mietlica alpejska
- obrazki plamiste
- obuwik pospolity
- ostnica Jana
- ostnica powabna
- ostrołódka Hallera
- ostrołódka karpacka
- ostrołódka polna
- ostrożeń siedmiogrodzki
- owsica spłaszczona
- pajęcznica liliowata
- ponikło kraińskie
- poryblin jeziorny
- posłonek skalny
- przetacznik wczesny
- przygiełka brunatna
- przytulia małopolska
- pszeniec biały
- pszeniec grzebieniasty
- rezeda mała
- rogownica jednokwiatowa
- rogownica szerokolistna
- róża francuska
- rukiew drobnolistna
- rupia morska
- rutewnik jaskrowaty
- skalnica odgiętolistna
- skalnica zwisła
- sparceta górska
- starodub łąkowy
- starzec wielkolistny
- storczyk blady
- storczyk purpurowy
- suchotraw twardy
- sybaldia rozesłana
- szarota Hoppego
- tawuła średnia
- tojad mołdawski
- tojad morawski
- tojad sudecki
- tojad wschodniokarpacki
- traganek jasny
- traganek wytrzymały
- turzyca dacka
- turzyca Lachenala
- turzyca loarska
- turzyca luźnokwiatowa
- turzyca oścista
- turzyca poznańska
- turzyca strunowa
- ułudka leśna
- wełnianeczka alpejska
- wiechlina styryjska
- wilczomlecz pstry
- wiśnia karłowata (wisienka stepowa)
- zanokcica północna
- zaraza Bartlinga
- zaraza goryczelowa
- zdrojek błyszczący (zdrojek źródlany)
- żabieniec lancetowaty
- żabieniec trawolistny
NT (near threatened) - gatunki bliskie zagrożenia (11)
[edytuj | edytuj kod]DD (data deficient) - stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych (2)
[edytuj | edytuj kod]Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin (2001)
[edytuj | edytuj kod]Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.
EX (extinct) - w Polsce całkowicie wymarłe lub EW (extinct in wild) - wymarłe w naturze (38)
[edytuj | edytuj kod]- czosnek sztywny
- dereń szwedzki
- dichostylis Michela - odnaleziona ponownie w 2003 r. na Dolnym Śląsku[5]
- goździk lśniący
- goździk łysy
- jezierza najcieńsza
- karmnik nadmorski
- kosaciec trawolistny EW - uprawiany w ogrodach
- koślaczek stożkowaty - odnaleziony w 2009 r. w Dolinie Odry[6]
- lnicznik właściwy
- ludwigia błotna (płytek błotny)
- marsylia czterolistna
- muchotrzew trwały
- nerecznica Villara
- nasięźrzał wielolistny
- niezapominajka smukła
- obione szypułkowa
- oczeret amerykański
- pęczyna wodna
- pierwiosnka bezłodygowa EW - reintrodukowana w okolicach Łańcuchowa na Lubelszczyźnie
- pierwiosnka długokwiatowa
- pięciornik płonny - odnaleziony ponownie w 2008 r. na dwóch stanowiskach na Dolnym Śląsku[potrzebny przypis]
- podejźrzon lancetowaty
- przetacznik stokrotkowy - odnaleziony w 2009 r. w Karkonoszach[7]
- rdestnica zabarwiona
- sasanka zwyczajna
- sit torfowy
- sitniczka drobna - gatunek odnaleziony w 2010 r. na kilku stanowiskach na Lubelszczyźnie[8]
- sodówka nadmorska
- starzec cienisty EW - w 1993 r. jedyny osobnik został przeniesiony do ogrodu eksperymentalnego przy Tatrzańskiej Stacji Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN, gdzie po kilku latach udało się go rozmnożyć[9]
- storczyk cuchnący - odnaleziony w 2003 r. w Dolinie Narwi i w 2006 r. w Kotlinie Sandomierskiej[10][11]
- storczyk trójzębny - odnaleziony w 2012 r. w powiecie gryfińskim (woj. zachodniopomorskie)[12]
- śmiałek szczeciniasty
- turzyca drobnozadziorkowa
- turzyca wyciągnięta
- uwroć wodna - odnaleziona w 2003 r. na Dolnym Śląsku[5]
- warzucha polska EW - rośnie na stanowiskach zastępczych
- widliczka szwajcarska
CR (critical) - krytycznie zagrożone (74)
[edytuj | edytuj kod]- aldrowanda pęcherzykowata
- babka pierzasta
- bylica pontyjska
- ciemiężyca czarna (ciemierzyca czarna)
- cyklamen purpurowy
- czechrzyca (trybulka) grzebieniowa
- czosnek kulisty
- dyptam jesionolistny
- fiołek bagienny
- fiołek torfowy
- gałuszka kulecznica
- gęsiówka uszkowata
- irga kutnerowata
- jaskier illiryjski
- języczka syberyjska
- kaldezja dziewięciornikowata
- karmnik ościsty
- kiksja zgiętoostrogowa
- kotewka orzech wodny
- kręczynka jesienna
- kropidło Lachenala
- lindernia mułowa
- łoboda zdobna
- macierzanka wczesna
- mannica nadmorska
- mieczyk błotny
- miłek szkarłatny
- miodokwiat krzyżowy
- mniszek pieniński
- mokrzyca szczeciolistna
- nadbrzeżyca nadrzeczna
- okrzyn jeleni
- oman niemiecki
- ostnica piaskowa
- perłówka orzęsiona
- perz sitowy
- pierwiosnka omączona
- podejźrzon marunowy
- podejźrzon pojedynczy
- podejźrzon wirginijski
- ponikło maleńkie
- poryblin kolczasty
- przetacznik wczesny
- przewiercień cienki
- przymiotno alpejskie
- przytulia sudecka
- rdestnica błyszcząca
- rdestnica gęsta
- rdestnica nitkowata
- rdestnica podługowata
- rogownica alpejska
- rozrzutka alpejska
- rozrzutka brunatna
- rozchodnik owłosiony
- różanecznik żółty
- rzeżucha rezedolistna
- saussurea wielkogłowa
- selery węzłobaldachowe
- sierpik różnolistny
- skalnica śnieżna
- storczyk błotny
- storzan bezlistny
- szachownica kostkowata
- szafirek miękkolistny
- tłustosz pospolity dwubarwny
- traganek zwisłokwiatowy
- turzyca czarna
- turzyca patagońska
- turzyca stopowata
- turzyca żytowata
- wełnianka delikatna
- widlicz (widłak) Isslera
- zmienka górska
- żmijowiec czerwony
EN (endangered) - zagrożone (61)
[edytuj | edytuj kod]- brzeżyca jednokwiatowa
- brzoza karłowata
- brzoza niska
- buławnik czerwony
- cebulica dwulistna
- chamedafne północna
- dąb omszony
- dziurawiec wytworny
- dzwonek brodaty
- dzwonek karkonoski
- elisma wodna
- głodek mroźny
- gnidosz sudecki
- groszek szerokolistny
- jarząb szwedzki
- jeżogłówka pokrewna
- kruszczyk drobnolistny
- kukuczka kapturkowata
- stoplamek krwisty żółtawy (kukułka krwista żółtawa)
- stoplamek Ruthego (kukułka Ruthego)
- lobelia jeziorna
- łoboda nadbrzeżna
- malina moroszka
- ostrołódka polna
- ostrzew rudy
- ponikło wielołodygowe
- potrostek alpejski
- przesiąkra okółkowa
- przetacznik zwodny
- przygiełka brunatna
- przytulia stepowa
- pszonacznik wschodni
- selery błotne (pęczyna błotna)
- sit trójłuskowy
- skalnica torfowiskowa
- skalnica zwodnicza
- starodub łąkowy
- storczyk drobnokwiatowy
- storczyk samiczy
- stulisz miotłowy
- szczodrzeniec zmienny
- szyplin jedwabisty
- tojad niski
- traganek wytrzymały
- turzyca kulista
- turzyca skalna
- turzyca wąskolistna
- wawrzynek główkowy
- wątlik błotny
- wełnianeczka alpejska
- wełnianeczka darniowa
- widlicz (widłak) cyprysowy
- wiechlinostrzewa fioletowa (wiechlina fioletowa)
- wieczornik śnieżny
- wierzba borówkolistna
- wierzba lapońska
- wywłócznik skrętoległy
- zanokcica ciemna
- zanokcica klinowata
- zanokcica serpentynowa
- zaraza goryczelowa
VU (vulnerable) - narażone (101)
[edytuj | edytuj kod]- babka górska
- babka nadmorska
- brzoza ojcowska
- brzoza Szafera
- centuria nadbrzeżna
- cibora żółta
- cis pospolity
- czarcikęsik Kluka
- czosnek syberyjski
- dwulistnik muszy
- dziewanna austriacka
- dziewięćsił popłocholistny
- dzwonek piłkowany
- głodek kutnerowaty
- gnidosz Hacqueta
- goździk siny
- grążel drobny
- groszek pannoński
- groszek wielkoprzylistkowy
- grzybienie północne
- grzybieńczyk wodny
- jałowiec sabiński (jałowiec sawina)
- jarząb nieszpułkowy
- jastrzębiec włosisty
- karmnik bezpłatkowy
- kokorycz drobna (kokorycz skąpokwiatowa)
- kosaciec bezlistny
- kostrzewa ametystowa
- kostrzewa makutrzańska
- kostrzewa nibyowcza
- kruszczyk połabski
- kukułka bzowa (storczyk bzowy)
- len austriacki
- len włochaty
- lepnica drobnokwiatowa
- lipiennik Loesela
- lnica wonna
- marzyca czarniawa
- nadwodnik naprzeciwlistny
- nadwodnik okółkowy
- nadwodnik sześciopręcikowy
- nadwodnik trójpręcikowy
- nawrot czerwonobłękitny
- niezapominajka wczesna
- obrazki plamiste
- obuwik pospolity
- oczeret sztyletowaty
- oset klapowany
- ostnica Jana
- ostnica powabna
- ostrołódka Hallera
- owsica spłaszczona
- pajęcznica liliowata
- piaskowiec trawiasty
- pięciornik drobnokwiatowy
- pięciornik śląski
- poryblin jeziorny
- posłonek skalny
- przytulia małopolska
- przytulia trójdzielna
- pszonak pieniński
- rezeda mała
- róża francuska
- rukiew drobnolistna
- rupia morska
- sasanka słowacka
- sasanka wiosenna
- sesleria Bielza
- sosna drzewokosa
- skalnica bazaltowa
- skalnica zwisła
- sparceta górska
- starzec wielkolistny
- storczyk blady
- storczyk purpurowy
- sybaldia rozesłana
- szyplin zielny
- tawuła średnia
- tojad lisi
- tojad maniński
- tojad morawski
- tojad sudecki
- tojad wiechowaty
- tojad wschodniokarpacki
- traganek jasny
- turzyca dacka
- turzyca delikatna
- turzyca Lachenala
- turzyca luźnokwiatowa
- turzyca oścista
- turzyca pchla
- turzyca strunowa
- turzyca szczupła
- turzyca życicowa
- warzucha tatrzańska
- wielosił błękitny
- wilczomlecz pstry
- wiśnia karłowata (wisienka stepowa)
- włosienicznik pędzelkowaty
- zaraza oleśnikowa
- zdrojek błyszczący (zdrojek źródlany)
LR (low risk) - gatunki niskiego ryzyka (21)
[edytuj | edytuj kod]- bylica skalna
- chaber Kotschyego
- ciemiernik czerwonawy
- czeremcha skalna
- konietlica syberyjska
- krwawnica wąskolistna
- ostrożeń siedmiogrodzki
- przymiotno jednokoszyczkowe
- przymiotno węgierskie
- przytulia szorstkoowockowa
- pszeniec biały
- rutewnik jaskrowaty
- sasanka otwarta
- szczwoligorz tatarski (pochwiasty)
- turzyca bagienna
- turzyca bladozielona
- turzyca poznańska
- turzyca zgrzebłowata
- wiechlina granitowa
- wyblin jednolistny
- zarzyczka górska
DD (data deficient) - stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych (2)
[edytuj | edytuj kod]- krwawnik wyprostowany - stwierdzony w 1969 r. na Hali Tomanowej w Tatrach
- wiechlina szlachetna
Liczby te oczywiście nie są ostateczne. W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku - spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.
Tworzenie i aktualizowanie księgi ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R. (red.) Zarzycki K.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1993. ISBN 83-85444-23-8.
- ↑ Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ a b Z. Kącki, Z. Dajdok, E. Szczęśniak 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. - In: Z. Kącki (ed.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. - Instytut Biologii Roślin U. Wr., PTOP "pro Natura", Wrocław, p. 9-64.
- ↑ Pluciński P. 2010. Ponowne odkrycie koślaczka stożkowatego Anacamptis pyramidalis - gatunku uznanego za wymarły w Polsce. Rediscovery of pyramidal orchid Anacamptis pyramidalis - a species of orchid recognized as extinct in Poland. Przegląd Przyrodniczy XXI, 1:3-7.
- ↑ Szczęśniak E., Krukowski M., Malicki M. 2011. Pojawy i stopień zagrożenia Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) w Polsce. Periodic presence and category of threat of Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) in Poland. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 18 (1):3-9.
- ↑ Wiaczesław Michalczuk, Anna Cwener. Odnalezienie Isolepis supina (Cyperaceae) na Lubelszczyźnie. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 18(2), s. 435-442, 2011. IB PAN.
- ↑ Mirek Z. 2001. Senecio umbrosus Waldst. et Kit. - starzec cienisty. W: R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.), Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, s. 378-379.
- ↑ Głowacki Z., Grużeńska T., Grużeński W., Raczuk J. 2004. Nowe stanowisko Orchis coriophora (Orchidaceae) w dolinie Narwi pod Wizną (południowo-wschodnia Polska). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 11 (2):287-292.
- ↑ Krawczyk R, 2008. Nowe stanowisko storczyka cuchnącego Orchis coriophora L, w Kotlinie Sandomierskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64 (3): 57-62.
- ↑ Orchis tridentata żyje w Polsce!. Klub Przyrodników. [dostęp 2012-07-23]. (pol.).