Ułudka leśna
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Memoremea | ||
| Gatunek |
ułudka leśna | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Memoremea scorpioides (Haenke) A.Otero, Jim.Mejías, Valcárcel & P.Vargas Phytotaxa 173: 266 (2014)[3][4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Ułudka leśna (Memoremea scorpioides (Haenke) A.Otero, Jim.Mejías, Valcárcel & P.Vargas) – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Memoremea z rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae. Obszar występowania rozciąga się od Niemiec i Austrii, poprzez Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Rumunię, Białoruś i Ukrainę po centralną i południową część europejskiej Rosji[3]. W Polsce gatunek jest rzadki[5], spotykany głównie w jej części południowo-zachodniej[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Wiotka, owłosiona, do 40 cm długości, w przekroju czworokątna.
- Liście
- Liście dolne łopatkowate. Liście górne podłużnie lancetowate.
- Kwiaty
- Do 5 mm średnicy, wyrastające w kątach przysadek. Szypułka dłuższa od kielicha. Kielich wcięty do połowy, owłosiony. Korona kwiatu jasnobłękitna. Osklepki nagie, żółte[7].
- Owoc
- Rozłupka wyżłobiona na powierzchni, z zagiętym błoniastym brzegiem.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina jednoroczna lub dwuletnia, hemikryptofit. Rośnie w lasach i zaroślach. Kwitnie w kwietniu i maju. Roślina cieniolubna i wilgociolubna.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek zaliczany był i wciąż bywa tradycyjnie do rodzaju ułudka Omphalodes i temu zawdzięcza nazwę zwyczajową[8]. Badania molekularne na początku XXI wieku ujawniły, że w tradycyjnym ujęciu rodzaj Omphalodes jest taksonem polifiletycznym i zaliczane go niego gatunki w istocie należą do trzech różnych plemion[9][10][11]. Memoremea scorpioides tworzy monotypowy rodzaj Memoremea stanowiący klad bazalny w obrębie plemienia Asperugeae w podrodzinie Boraginoideae i rodzinie ogórecznikowatych Boraginaceae. W obrębie plemienia najbliżej spokrewnionym rodzajem jest lepczyca Asperugo, a poza tym należy tu para rodzajów siostrzanych Anoplocaryum i mertensja Mertensia. Cała ta grupa jest siostrzana względem plemienia Omphalodeae, obejmującego gatunki zachowane w rodzaju ułudka Omphalodes oraz Myosotidium[9].
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[12] w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię VU (narażony)[13]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii VU (narażony)[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
- ↑ a b c Memoremea scorpioides. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-01].
- ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
- ↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B.: Rośliny polskie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Juliana Chacón i inni, The borage family (Boraginaceae s.str.): A revised infrafamilial classification based on new phylogenetic evidence, with emphasis on the placement of some enigmatic genera, „Taxon”, 65 (3), 2016, s. 523–546, DOI: 10.12705/653.6.
- ↑ Maximilian Weigend i inni, Multiple origins for Hound’s tongues (Cynoglossum L.) and Navel seeds (Omphalodes Mill.) – The phylogeny of the borage family (Boraginaceae s.str.), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 68 (3), 2013, s. 604-618, DOI: 10.1016/j.ympev.2013.04.009.
- ↑ Otero i inni, Molecular phylogenetics and morphology support two new genera (Memoremea and Nihon) of Boraginaceae s.s., „Phytotaxa”, 173, 2014, s. 241–277, DOI: 10.11646/phytotaxa.173.4.1.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
