Efekt Columbine (ang. Columbine effect) – określenie dziedzictwa i skutków masakry w Columbine High School z 20 kwietnia 1999 roku. Strzelanina zainspirowała wielu naśladowców czerpiących swoje inspiracje z postaci sprawców tej masakry Erica Harrisa i Dylana Klebolda^[1] i określających ich jako męczenników za sprawę uczniów prześladowanych w szkołach; strzelanina wywarła też wpływ na kulturę masową i środki bezpieczeństwa w szkołach. Naśladowcy Columbine nie spełniają definicji organizacji terrorystycznej (chociaż w niektórych krajach i w niektórych przypadkach są uznawani za organizację terrorystyczną) i są niemającą żadnej hierarchii grupą osób planujących ataki tego rodzaju często samotnie, czasem w wiele osób (chociaż takie próby były udaremniane)^[2] kierując się różnymi motywami związanymi najczęściej z szeroko pojętą zemstą za prześladowanie i inne krzywdy doznane w szkole lub w życiu ogólnie^[3].

Zobacz artykuły: Masakra w Columbine High School, Eric Harris i Dylan Klebold

W dniu 20 kwietnia 1999 roku dwóch uczniów znajdującego się na przedmieściach Denver liceum Columbine High School, 18-letni Eric Harris i 17-letni Dylan Klebold zastrzelili 12 uczniów i nauczyciela, raniąc przy tym 24 inne osoby. Sprawcy popełnili samobójstwo, zanim do budynku wkroczyła policja. Wówczas była to strzelanina o największej liczbie ofiar w szkole średniej w Stanach Zjednoczonych i na świecie. W latach 90. XX wieku było to trzecie wydarzenie w USA, jeśli chodzi o zainteresowanie mediów^[4][5][6].

Po masakrze w Columbine szkoły w całych Stanach Zjednoczonych oraz w wielu innych krajach wprowadziły nowe środki bezpieczeństwa, m.in. wykrywacze metalu umożliwiające wykrycie broni palnej np. w plecaku ucznia. W niektórych szkołach wprowadzono także numeracje pomieszczeń, ulepszenie dróg ewakuacyjnych oraz zamykanie drzwi rano po określonej godzinie. Zainteresowano się także tematyką związaną z tzw. kulturą osiłków (ang. jocks culture) i zaczęto przeciwdziałać niektórym jej skutkom, w tym prześladowaniu przez szkolnych popularnych sportowców uczniów słabszych fizycznie, wprowadzono i promowano politykę zero tolerancji mającą zapobiegać przemocy i zastraszaniu w amerykańskich szkołach, które było powszechne w latach 90. i na początku XXI wieku^[7][8][9].

 Główny artykuł: Aktywny zabójca.

Po masakrze w Columbine wielokrotnie krytykowano działania policji, która, według doniesień, w trakcie masakry nie podjęła żadnych działań mających jakkolwiek powstrzymać dwóch napastników, strzelających do uczniów. Obowiązującą w tym czasie taktykę policji uznano za przestarzałą. W związku z tym ukuto określenie aktywnego strzelca na określenie zabójcy najczęściej używającego broni palnej, który w trakcie ataku wielokrotnie zmienia swoją pozycję i aktywnie szuka po określonym pomieszczeniu kolejnych ofiar i wprowadzono taktykę policji na radzenie sobie przez funkcjonariuszy z tego rodzaju sytuacjami^[10][11].

Zdarza się jednak, że nowe taktyki nie są stosowane przez funkcjonariuszy przybyłych na miejsca zdarzeń. Przykładem takich zaniechań jest sprawa Marjory Stoneman Douglas High School w Parkland na Florydzie. 14 lutego 2018 roku doszło tam do masakry szkolnej, podczas której Scot Peterson, policjant pełniący tego dnia służbę w placówce w ramach ochrony szkół, nie interweniował na widok sprawcy, Nikolasa Cruza zbliżającego się do budynku szkoły z dużą torbą, będąc, jak się potem okazało, świadomym możliwego zagrożenia. Funkcjonariusz ten nadawał przez radio komunikaty, aby przybyli na miejsce policjanci pozostawali oddaleni na co najmniej 500 stóp (ponad 150 metrów) od zajętego przez sprawcę budynku. Po masakrze miejscowe biuro szeryfa zalała fala krytyki i Scot Peterson został zawieszony, a następnie odszedł ze służby^[12].

Kilka lat po masakrze w szkole Columbine, w internecie zaczęły powstawać pierwsze społeczności zakładane przez młode osoby utożsamiające się ze sprawcami tamtej masakry. Zazwyczaj były to blogi zakładane na zdobywających wówczas popularność portalach społecznościowych lub na silnikach stron internetowych umożliwiających zakładanie blogów. W późniejszym okresie społeczność rozrosła się w szczególności na portale typu Reddit (subreddity) i Tumblr, na których zaczęły być zakładane tematyczne społeczności poświęcone masakrze w Columbine – osoby z tych społeczności zaczęły być nazywane Columbiners^[13][14].

Społeczność Columbinerów jest wysoce kontrowersyjna, ponieważ wiele osób do niej należących wyraża podziw dla sprawców masakry, albo uznaje ich za ikony popkultury. Równocześnie wiele osób ze społeczności deklaruje, że nie popiera masakr, a jedynie próbuje zrozumieć motywacje sprawców. Członkowie społeczności w większości utożsamiają się ze sprawcami masakry w Columbine z powodu podobnych przeżyć jakich doznawali również sprawcy^[14].

Było wiele przypadków, w których osoby z tej społeczności radykalizowały się – w społeczności Columbiners lub podobnych znajdowali się między innymi Adam Lanza, strzelec z Sandy Hook^[15][16], i Jesse Osborne, strzelec z Townville^[17]. Odnotowano też wiele przypadków młodych dziewcząt będących fankami Harrisa i Klebolda, które później popełniały samobójstwa lub konspirowały w celu dokonania zamachów w ich imię^[18]. W USA internetowe blogi, tematyczne fora i columbinerskie społeczności działające na różnych portalach są obiektem stałego monitorowania przez służby, w Rosji społeczność ta została natomiast uznana za terrorystyczną^[13].

Columbiners są nieformalną subkulturą internetową luźno powiązaną ze społecznością True Crime Community. Członkowie i członkinie społeczności często na różne sposoby upodabniają siebie samych do Harrisa i Klebolda, m.in. przez styl noszonych ubrań, konsumowanych treści kultury masowej czy sposób pisania. Celem wielu ze społeczności jest równocześnie próba zrozumienia dlaczego takie tragedie się dzieją, wielu autorów blogów i postów wprost pisze, że ich celem nie jest gloryfikacja strzelanin^[14].

Columbiners korzystają przeważnie z portali jak Reddit, Tumblr, WordPress, Telegram (komunikator internetowy) i poświęconego masakrze w Columbine forum – Columbine Massacre Forumotion^[19], dawniej znanego jako Shocked Beyond Belief. Korzystają też często z bardziej znanych portali jak Twitter czy Facebook^[14]. Wielu członków społeczności posiada nonkonformistyczne przekonania^[20], inni posiadają skrajne poglądy polityczne^[21] (zarówno prawicowe i lewicowe), a część utożsamia się także z innymi kontrowersyjnymi internetowymi subkulturami jak alt-right czy incel^[22][23]. Najskrajniejsze i najbardziej zradykalizowane osoby łączą w swoich przekonaniach idee walki wyrzutków szkolnych z prześladowcami połączone z postawami skrajnie prawicowymi (zazwyczaj nurtu Charlesa Mansona, Andersa Breivika lub Atomwaffen Division)^[21] i skrajnie lewicowymi (anarchizm)^[24][25]. Blogi żeńskich użytkowniczek społeczności charakteryzują się częstym użyciem specyficznej szaty graficznej – połączeniem kolaży i symboli kojarzonych z masakrą w Columbine, vaporwave i dużej ilości różowego koloru z imitacją brokatu. Wśród ulubionych treści kulturowych (filmowych, muzycznych etc.) członków społeczności także niemalże zawsze znajdują się treści lubiane wcześniej przez Harrisa i Klebolda (muzyka industrialna, film Urodzeni mordercy, zespoły jak KMFDM czy Nine Inch Nails, seria gier Doom). Społeczność często posługuje się czarnym humorem, memami internetowymi i autoironią^{[26][27][28][29][13]}.

W przypadku użytkowniczek płci żeńskiej fascynacja lub przynależność do Columbiners często łączy się ze zjawiskiem hybristofilii^[30][27].

Społeczność, i jej rosnąca polityzacja, są uznawane coraz częściej za zagrożenie terrorystyczne mimo iż społeczność nie spełnia takiej definicji. FBI nie uznaje społeczności za terrorystyczną, ale niektórych radykalizujących się członków wymienia jako domowe zagrożenie terrorystyczne (ang. domestic terrorism) po serii udaremnionych i dokonanych ataków na szkoły i inne miejsca, których sprawcy (lub niedoszli sprawcy) przebywali w takich społecznościach^[31]. W USA odnotowano, poza atakami przeprowadzanymi przez pojedyncze osoby, kilka dużych spisków ze strony uczniów ze społeczności Columbiners, którzy planowali dokonanie zamachów terrorystycznych na szkoły w kilka osób – sprawcy wszystkich spisków zostali wykryci i aresztowani^[32][33][34]. W Rosji służby uznały ekstremistyczne idee rewolucji wyrzutków połączone z innymi skrajnościami, prezentowane czasami przez niektórych Columbiners, za ideologię terrorystyczną^[13]. Wśród sprawców zamachów zainspirowanych Columbine, którzy byli członkami tej społeczności znajdowali się: Adam Lanza^[16], Jesse Osborne^[17], Pekka-Eric Auvinen^[25][28], Kimveer Gill^[35][36], William Atchison^[37], Randy Stair^[38], Alexandre Bissonnette^[39], a także Władisław Roslakow^[40].

Po masakrze w Columbine odnotowano wielu morderców, którzy dokonali ataków na swoje szkoły, miejsca pracy lub na centra handlowe, wzorując się na wydarzeniach z Columbine z 20 kwietnia 1999 roku. Atakami tzw. naśladowców Columbine (ang. Columbine copycats) o największej liczbie ofiar były masakra w Virginia Tech (33 ofiary, 23 rannych), strzelanina w szkole w Newtown (28 ofiar, 2 rannych) i masakra w szkole w Kerczu (21 ofiar, 70 rannych). Według ekspertów masakra w Columbine stworzyła swoisty „scenariusz” na dokonanie masakry przez szkolnych napastników. Niektórzy psychiatrzy twierdzą, że naśladowcy Columbine to w głównej mierze młodzi ludzie, niezadowoleni ze swojego życia lub prześladowani w szkołach, którzy traktują sprawców tej masakry jako swoistych bohaterów lub męczenników^[41][42].

Naśladowcy Columbine nie spełniają definicji organizacji terrorystycznej pod prawnym względem bowiem nie posiadają oni hierarchii, lidera, ani nawet spójnych ze sobą nawzajem przekonań społeczno-politycznych^[13]. W Stanach Zjednoczonych, gdzie ryzyko ataków naśladowców Columbine na szkoły jest uznawane za największe, są oni czasami zaliczani przez służby typu FBI do tak zwanych terrorystów domowych (domestic terrorists), ale nie precyzuje się czy są uznawani za organizację terrorystyczną czy nie^[31]. Kilka ataków naśladowców Columbine, którzy równocześnie kierowali się pobudkami skrajnie prawicowymi, było następnie określanych jako terrorystyczne^[22][39]. Podczas kiedy de iure nie można ich zaklasyfikować jako terrorystów^[13], to de facto sposób naśladownictwa z jednego sprawcy na drugiego i bardzo często łączące członków tych społeczności zainteresowania^[89] (w tym używanie charakterystycznego języka nawiązującego do napastników z Columbine, używanie czarnych płaszczów jako pewnego znaku rozpoznawczego, nawiązania do polityki i anarchizmu)^[29] tworzą pewne poczucie przynależności i posługiwania się wspólnymi symbolami i myślami, co jest charakterystyczne dla grup o charakterze terrorystycznym. Kontrowersje wzbudza przede wszystkim społeczność tak zwanych Columbinerów (Columbiners) oparta na sieci blogów lub tablic na portalach typu Tumblr czy Reddit^[13]. Społeczność Columbinerów jest uznawana za pewnego rodzaju internetową quasi-subkulturę, która charakteryzuje się rozmyślaniem nad problemami u nastolatków, używaniem charakterystycznych quasi-memów opartych na wizerunkach sprawców, a także czarnym humorem^[13]. Było wiele przypadków, w których takie społeczności lub blogi były zakładane przez nastolatków, którzy potem radykalizowali na nich samych siebie i próbowali zachęcić własnych czytelników do ataku^[13], a także przez depresyjne nastolatki płci żeńskiej z hybristofilią^[30], które wyrażały poparcie dla sprawców podobnych zamachów, zachęcały do ich dokonywania innych, a nawet tworzyły fanowskie erotyczne historie o strzelcach^[26][27].

W lutym 2022 roku Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej uznał oficjalnie społeczność Columbinerów i Columbinerek za organizację terrorystyczną^[13]. Stało się to po serii ataków z lat 2018–2021 na szkoły w Rosji, które były wiązane z tą właśnie społecznością; wielu sprawców wspominało o Columbine i innych atakach na szkoły w internecie i wyrażało na nich podziw dla ich sprawców. Wielu rosyjskich komentatorów i niezależnych od Kremla ekspertów od spraw terroryzmu skrytykowało to posunięcie, zauważając, że nie ma przesłanek, by uznawać tę społeczność za ekstremistyczną lub niebezpieczną. Zauważyli oni, że większość z takich stron nie ma na celu gloryfikowania przemocy, ale chęć poszukiwania zrozumienia dla sprawców i dzielenia się własnymi problemami, dodając jednak iż faktycznie istnieją pewne radykalniejsze odłamy tej społeczności^[13]. Władze na Kremlu wcześniej usiłowały także powiązać Columbinerów z młodzieżą wspierającą rosyjskich opozycjonistów^[90].

W następstwie ataku na szkołę podstawową w Brześciu Kujawskim z 2019 roku, której sprawca był Columbinerem, wojewoda kujawsko-pomorski na konferencji prasowej określił atak jako terrorystyczny, ale sprawcy nie zostały przedstawione zarzuty terroryzmu^[91][92]. Sprawcy zamachów na szkoły w Aztec^[22] i Parkland^[23] w USA, poza byciem naśladowcami Columbine, wspierali także skrajnie prawicowy ruch alt-right i społeczność inceli, uznawane często za terrorystyczne. Często wykrywano także spiski, w których kilku uczniów planowało powtórzenie Columbine, w tym sytuację z 2021 roku, podczas której zatrzymano w USA 4 nastolatków planujących dokonanie zamachu na ich szkołę^[33], a także sytuację z Warszawy z lutego 2020 roku, w której zatrzymano także 4 nastolatków planujących zamach bombowy na szkołę inspirowany masakrą w Columbine; sprawcy tego drugiego spisku posiadali też kontakt przez internet z nastolatkiem z Chełma, który kilka dni wcześniej dokonał zabójstwa własnej matki i ataku na rodzinę, także wyrażając wcześniej w internecie poparcie dla Columbine^[93].