Guja

wieś
Śluza Piaski na Kanale Mazurskim przy wsi Guja
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Węgorzewo
Liczba ludności (2011)	185[2]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	11-600[3]
Tablice rejestracyjne	NWE
SIMC	0770979
Położenie na mapie gminy Węgorzewo Guja
Położenie na mapie Polski Guja
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Guja
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego Guja
54°15′52″N 21°35′44″E/54,264444 21,595556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Guja (niem. Gross Guja) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo.

Przysiółkiem wsi Guja jest Rydzówka Mała^[4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Guja jest wsią sołecką, do sołectwa należy także Nowa Guja.

Obok miejscowości Guja znajduje się jedyna dokończona śluza na Kanale Mazurskim. Dojazd do śluzy – od drogi Srokowo-Węgorzewo przez Węgielsztyn i dalej za wsią Guja. Do śluzy można dojechać też od Srokowa przez Karłowo. Jest to jedna z pięciu śluz na terenie Polski zbudowanych na kanale mającym niegdyś docelowo połączyć Wielkie Jeziora Mazurskie z Bałtykiem poprzez rzekę Pregołę.

W XIV w. znajdowała się tu strażnica krzyżacka, wybudowana w miejscu grudu Prusów. Zamek w roku 1370 spalony został przez Kiejstuta. Strażnica w 1384 była już odbudowana. W Gui istniał majątek ziemski, obejmujący 120 włók, wymieniony w dokumentach z 1403 r. W roku 1406 wielki mistrz krzyżacki Konrad V von Jungingen nadał tu 120 włók ziemi Mikołajowi Weiskop. Wieś lokowana była na prawie chełmińskim z obowiązkiem wystawiania czterech służb w lekkich zbrojach, z okresem 10 lat wolnizny. W roku 1436 gospodarzyli tu Maciej i Paweł. W 1469 Ludwig von Erlichshausen przekazał w spadku wieś braciom Hansowi i Anzelmowi vov Tettau. W 1540 r. we wsi było siedmiu wolnych chłopów na prawie chełmińskim, dziewięciu podległych dworowi i 22 zagrodników (nazwiska wskazują, że byli to Prusowie i polscy osadnicy z Mazowsza). Przed rokiem 1560 Walter Weiskop sprzedał majątek rodzinie von Hohendorf. W roku 1590 pomiary gruntów wykazały nadwyżkę 53 włók. Grunty te wykupili Hohendorfowie, Przyborowscy burgrabia Jan Rauter oraz 23 chłopów z Gui. Każda włokę sprzedano za 60 grzywien. Hohendorfowie majątek o kilka folwarków. XVI wieku Guja należała do parafii w Wegielsztynie. W XVII w. gospodarzyła tu rodzina Drygalskich, a w wydzielonym folwarku Nowa Guja i majątku Mała Guja rodzina Tyszków. Prawdopodobnie właśnie w wieku XVII nastąpił podział majątku na Wielką Guję (mieszkali tu Drygalscy) i Małą Guję, zwaną Szymanowizna (mieszkali tu Tyszkowie).

W roku 1710 na dżumę zmarło tu 161 osób, co stanowiło większość mieszkańców tej wsi.

Szkoła w Gui została założona w 1737 roku. W 1852 roku uczyło się w niej 81 dzieci. W roku 1935 było tu dwóch nauczycieli i 115 uczniów. Po II wojnie światowej szkołę w Gui uruchomiono w 1947 r., w roku szkolnym 1966/67 była to szkoła ośmioklasowa.

W 1939 r. we wsi mieszkało 447 osób.

W roku 1966 Guja należała do gromady Węgielsztyn. W tym czasie do sołectwa Guje należały wsie: Dąbrówka Mała, Guja, Nowa Guja, Różewiec, Rydzówka Mała i Szymanowizna (Mała Guja).

• Walter von Sanden, autor książek przyrodniczych, poświęconych ptakom wodnym krainy Wielkich Jezior Mazurskich

• Andrzej Wakar i Bohdan Wilamowski, „Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn, 1968 (str. 121 opis wsi, oraz inne informacje ze stron 8, 38, 104, 161, 233, 248, 269, 291).
• Jezioro Oświn i okolice, Monografia przyrodniczo-kulturowa, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2005. ISBN 83-60247-19-6 (Str. 404-406 Nowa Guja)

• Guja, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 906 .