Krzyż Obrony Lwowa

Krzyż Obrony Lwowa

Awers
Ustanowiono	1919
Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyż Obrony Lwowa – polska odznaka pamiątkowa nadawana za obronę miasta Lwowa przed Ukraińcami w dniach 1-22 listopada 1918 podczas wojny polsko-ukraińskiej.

Rozkazem z 29 listopada 1918 dowódcy operacyjnego Wojska Polskiego „Wschód” gen. Tadeusza Rozwadowskiego na pamiątkę obrony i odsieczy Lwowa została ustanowiona odznaka pamiątkowa „Obrony Lwowa”, której wykonaniem zajął się chor. Roman Woynicz-Horoszkiewicz, zaś nadawaniem zajęła się Naczelna Komenda Wojskowa na Galicję Wschodnią^[1].

Krzyż Obrony Lwowa był nadawany od 1919 (odznaczenie odbierano w Inspektoracie Artylerii Okręgu Generalnego „Lwów”)^[2].

Istniały dwa rodzaje odznaczenia: Krzyż Obrony Lwowa z mieczami oraz Krzyż Obrony Lwowa bez mieczy^[3].

W latach 20. przewodniczącym Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był płk Czesław Mączyński^[4]. Członkiem i do 1939 prezesem Kapituły Krzyża Obrony Lwowa był mjr lek. Lesław Węgrzynowski^[5][6][7]. W Kapitule zasiadał rtm. dr Tadeusz Michał Nittman^[8].

W marcu 1936 Związek Obrony Lwowa poinformował, że jedyną odznaką pamiątkową za okres walk w obronie Lwowa od 1 do 22 listopada 1918 jest Krzyż Obrony Lwowa^[9]. W listopadzie 1936 Kapituła Krzyża Obrony Lwowa podjęła uchwałę o złożeniu krzyża jako wotum w Kościele Matki Boskiej Ostrobramskiej we Lwowie^[6].

25 maja 1922 odbyło się wmurowanie Krzyża Obrony Lwowa na lwowskim dworcu kolejowym, który stanowił pierwszą placówkę obrony miasta przez Polaków (na pomniku umieszczono napis Czwarty odcinek obrony Lwowa)^[10]. W czwartą rocznicę walk, 22 listopada 1922 wizerunek Krzyża Obrony Lwowa został odsłonięty na fasadzie budynku lwowskiej Szkoły im. św. Marii Magdaleny nr 11^[11][12]. W piątą rocznicę oswobodzenia Lwowa w listopadzie 1923 emblemat przedstawiający Krzyż Obrony Lwowa odsłonięto na gmachu szkoły kadeckiej^[13]. W szóstą rocznicę obrony Lwowa pod koniec 1924 odsłonięto Krzyż Obrony Lwowa na gmachu Dyrekcji Kolei Państwowej^[14]. W 1931 Krzyż Obrony Lwowa został odsłonięty na frontowej ścianie domu ludowego TSL w Lewandówce^[15]. W ramach obchodów 16. rocznicy oswobodzenia Lwowa 22 listopada 1934 w gmach budynku XI Państwowego Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie został wmurowany Krzyż Obrony Lwowa^[16]. 11 listopada 1935 na gmachu szkoły żeńskiej im. Żółkiewskiego wmurowano tablicę pamiątkową i Krzyż Obrony Lwowa^[17]. Podczas obchodów 17. rocznicy odsieczy Lwowa 22 listopada 1935 na gmachu ratusza lwowskiego odsłonięto wmurowane tam herb miasta wraz z Orderem Virtuti Militari oraz Krzyż Obrony Lwowa^[18].

W 20. rocznicę walk o Lwów, w 1938 uchwałą Rady Miasta Lwowa dokonano zmian nazw szeregu ulic we Lwowie, wprowadzając ich nowe patronaty, upamiętniające obronę Lwowa i jego wybitnych uczestników, zaś na tabliczkach informacyjnych tychże umieszczono miniatury Krzyża Obrony Lwowa^[19].

W ramach obchodów 50. rocznicy obrony Lwowa, zorganizowanych przez lwowskie środowisko emigracyjne w Londynie w dniach 2-3 listopada 1968^[20], została wydana „Pamiątkowa odznaka w 50-tą rocznicę Obrony Lwowa”, zaprojektowana przez Bogdana Sienickiego, w której została uwieczniona miniatura Krzyża Obrony Lwowa^[21]. Z okazji 60. rocznicy obrony Lwowa w 1978 działacze Koła Lwowian w Londynie wręczyli zasłużonym osobom miniatury Krzyża Obrony Lwowa wraz z dyplomem^[22].

29 września 1981 inicjatorzy stworzenia Krzyża Obrońców Lwowa zwrócili się do gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza (ostatniego żyjącego członka Kapituły Krzyża Obrony Lwowa) o zatwierdzenie nowego odznaczenia, który 7 października 1981 dokonał zatwierdzenia wniosku o ustanowienie^[23]. Projekt krzyża bazował na Krzyżu Obrony Lwowa, lecz posiadał różnice: na górnym ramieniu pojawił się znak Polski Walczącej, zaś listki wawrzynowe dookoła herbu zastąpiły gałązki cierniowe^[24].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Krzyżem Obrony Lwowa.

Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami zostało odznaczone miasto Lwów^[25]. Odznaczeniem wyróżniono także lwowski dworzec kolejowy^[10].

• Odznaka Honorowa „Orlęta”
• Odznaka pamiątkowa IV Odcinka „Obrony Lwowa”
• Orlęta Lwowskie
• Cmentarz Obrońców Lwowa

• Dyplom Krzyża Obrony Lwowa, 1-22 listopada 1918, Walka o Lwów 1918–1919. Materiały metodyczne, nr 51, Samorządowe Centrum Edukacji, Tarnów 2005
• Obrona Lwowa : 1-22 listopada : relacje uczestników / z wstępnem słowem generała Juljana Stachiewicza oraz przedm. generała Bolesława Popowicza i profesora Stanisława Zakrzewskiego ; Towarzystwo Badania Historji Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich. – Lwów : nakł. TBHOL i WPW, 1933
• Semper Fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych. Lwów / Warszawa: Straż Mogił Polskich Bohaterów / Oficyna Wydawnicza Volumen, 1930 / 1990. Brak numerów stron w książce