Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie krapkowickim (daw. prudnickim). Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pisarzowice

wieś
Południowa część Pisarzowic
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Strzeleczki
Liczba ludności (2022)	423[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-364[3]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0503557
Położenie na mapie gminy Strzeleczki Pisarzowice
Położenie na mapie Polski Pisarzowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Pisarzowice
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Pisarzowice
50°25′10″N 17°51′31″E/50,419444 17,858611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Pisarzowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schreibersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki^[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej, w dorzeczu Osobłogi.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 423 osoby^[2].

Do wsi należy przysiółek Buława.

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 15 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej, tuż przy granicy gminy Strzeleczki z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad^[5]. Położona jest w dorzeczu Osobłogi^[6].

W historii nazwa wsi zapisywana była w językach łacińskim, polskim oraz niemieckim. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Pisarzowic oraz niemiecką Schreibersdorf^[8].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Schreibersdorf, a także wymienia polską nazwę Pisarcowice we fragmencie: "Schreibersdorf (1301 Villa Scriptoris, 1383 Schreibersdorf, polnisch Pisarcowice)"^[9]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Pisarzowice^[10].

Wieś została założona w XIII wieku^[6]. Najstarszą pośrednią wzmianką o istnieniu Pisarzowic jest dokument wystawiony po łacinie w Głogówku 1 października 1285^[11], kończący spór własnościowy między klasztorem cystersów w Lubiążu a przedstawicielami rodziny rycerskiej, która później była właścicielami Pisarzowic. Do dokumentu przywieszono obok pieczęci książęcej, pieczęć rycerską o napisie w otoku „+ S'ADE DE SCRIPTORIS VILLA” (wieś pisarza), będąca pieczęcią rycerza Adko. W tym czasie powstała w Pisarzowicach pierwsza obronna siedziba rycerska znajdująca się na wschód od wsi^[12]. Wieś należała do księcia Bolka I opolskiego i jego rycerza Adama^[13].

Na początku XIV wieku w Pisarzowicach znajdowały się dwa młyny, karczma, kościół, folwark. Informacje o tym potwierdza dokument z 17 listopada 1301 roku wystawiony w Krasiejowie, w którym stwierdzono, że rycerz Adko, za zgodą swych synów Dytryka i Adka, oraz swych braci przyrodnich Gotarda i Przedbora, dokonał zamiany z opatem Janem z Henrykowa wsi Pisarzowice (villa scriptoris), na wieś Milejowice w księstwie bytomskim (Mileiowiz in terra Bytomensi)^{[potrzebny przypis]}. W konsekwencji, jako że klasztor w Henrykowie był filią klasztoru w Lubiążu, miejscowość stała się własnością klasztoru cystersów w Lubiążu^[11]. W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 wieś została zniszczona i ograbiona przez husytów^{[potrzebny przypis]}.

W 1561 kanclerz księstwa opolskiego Mikołaj Lassota na Steblowie kupił Pisarzowice od wdowy Katarzyny Janikowskiej. Od 1580 do 1646 tutejsza parafia była w rękach protestantów^{[potrzebny przypis]}. W 1584 wieś Pisarzowice kupił Adam Schoff Gotsch (Schaffgotsch) z Czyżowic koło Prudnika^[14]. W 1597 właścicielem wsi był Wacław Dzierżanowski^[15]. W 1646 stała się własnością rodu Oppersdorffów z Głogówka, którzy pozostali jej właścicielami do 1945^[11]. Oppersdorffowie wznieśli we wsi folwark. W tym czasie istniała tu również szkoła katolicka^{[potrzebny przypis]}. Około połowy XVIII wieku Oppersdorffowie wznieśli późnobarokowy pałac w Pisarzowicach, nazywany Wdowim Zamkiem (niem. Witwenschloss)^[16].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[18]. W 1783 we wsi, należącej do Oppersdorffów, mieszkało 357 osób. Pośród nich było 13 rodzin kmiecych, 22 zagrodnicze oraz 19 chałupniczych. Znajdował się w niej folwark, kościół oraz szkoła^[19].

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy lemiesze w skos obok siebie, w dole kępę traw, a w otoku napis: GEMEINDE SCHREIBERSDORF / KREIS NEUSTADT (pol. Gmina Pisarzowice / Powiat Prudnicki)^[20][21]. Od 6 do 9 listopada 1831 w Pisarzowicach panowała epidemia cholery^[22]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 587 mieszkańców Pisarzowic 42 posługiwało się językiem niemieckim, a 545 językiem polskim^[23].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pisarzowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[24]. Do głosowania uprawnionych było w Pisarzowicach 450 osób, z czego 290, ok. 64,4%, stanowili mieszkańcy (w tym 277, ok. 61,6% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 444 głosy (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 444 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 416 osób (ok. 93,7%), a za Polską 28 osób (ok. 6,3%)^[25]. W latach 20. XX wieku w Pisarzowicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)^[26]. W 1933 Wilhelm Rogosz, Alfons Ilka i Józef Kulpa założyli jednostkę straży pożarnej w Pisarzowicach. W 1934 mieszkańcy zbudowali remizę^[27].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[28]. Mieszkańcom Pisarzowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Prudnik

Głogówek

Biała

Pisarzowice

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Pisarzowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica^[29], w latach 1954–1957 do gromady Kierpień^[30], w latach 1957–1959 do gromady Komorniki, a w latach 1959–1972 do gromady Dobra.

Do 1957 roku Pisarzowice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1957 Pisarzowice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego^[31].

Jednostka ochotniczej straży pożarnej w Pisarzowicach została reaktywowana w 1947^[27]. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[32], kotlarz^[33]. W 2010 na skwerze obok kościoła w Pisarzowicach zamontowano pamiątkową tablicę upamiętniającą obchody 725-lecia istnienia wsi^[13].

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy^[34].

• XVIII wiek – 357
• 1871 – 607^[35]
• 1885 – 604^[36]
• 1905 – 600^[37]
• 1910 – 587^[23]
• 1933 – 628^[38]
• 1939 – 583^[38]
• 1966 – 513^[39]
• 1998 – 505^[40]
• 2002 – 481^[40]
• 2009 – 485^[40]
• 2010 – 459^[41]
• 2011 – 446^[40]
• 2018 – 434
• 2019 – 422^[42]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[43]:

• kościół parafialny św. Michała Archanioła – początki świątyni, wówczas pod wezwaniem Św. Trójcy, sięgają końca XIII w. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1301 r. Niektóre części kościoła mogą pochodzić nawet z XIV w. Kruchta i kaplica zostały wzniesione około 1600 r. Kościół odnawiany był w latach 1784, 1858 i 1950. Wczesnogotycka część kościoła posiada elementy renesansowe i barokowe, a zbudowana została z cegły i kamienia. Nad kruchtą znajduje się szczyt zbudowany w 1600 r. W kościele znajdują się zabytkowe przedmioty kultu: krucyfiks z 1 poł. XVI w., barokowa monstrancja z XVII w. W kościele wyróżnia się płyta nagrobna z 1580 roku starosty opolskiego i właściciela Pisarzowic, Mikołaja Lesoty. Jest to dzieło późnorenesansowe z kamienia z płaskorzeźbą rycerza. Wokół świątyni rozciąga się średniowieczny mur z kamienia^[11].
• pałac w Pisarzowicach pochodzący z połowy XVIII wieku, piętrowy, w stylu późnobarokowym. Posiada okazałą dwubiegową klatkę schodową. Sień wyposażona jest w 6 czworobocznych filarów. Od strony północnej zlokalizowana jest pałacowa kaplica. Od południa ulokowany jest dwukondygnacyjny spichlerz, nakryty dachem naczółkowym. Był siedzibą wdów z rodziny Oppersdorffów. Stanowi własność prywatną^[11].

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pisarzowicach chronione są ponadto^[44]:

• kapliczka przy drodze do Strzeleczek
• plebania, nr 6
• zabudowania gospodarcze przy plebanii
• zespół folwarczny:
  • mur i brama
  • czworaki
  • dwie obory
  • stodoła
  • spichlerz
  • wozownia
  • stodoła
• kompleks młyński Amerykan
  • młyn, działka nr 564
  • dom mieszkalny z piekarnią
  • spichlerz
• bar (dawniej gospoda), nr 3
• domy nr: 5, 12, 20, 24, 26, 27, 36, 42, 48, 82
• przedszkole i mieszkanie (dawniej szkoła), nr 9
• szkoła, nr 80

Buława

• domy nr: 19, 23
• obora, nr 23
• obora, stajnia, spichlerz i mieszkanie w zespole folwarcznym, na gruntach gminy Głogówek, powiatu prudnickiego

• Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Pisarzowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajdują się na nich napisy po łacinie oraz krzyż z figurą Jezusa Chrystusa. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za prawidłowy^[26].

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1255O relacji Zawada – Buława – Pisarzowice^[45].

W Pisarzowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła (dekanat Krapkowice)^[46].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pisarzowicach^[47].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pisarzowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Strzeleczkach^[48]. Jednostka OSP została założona w 1933^[27]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Pisarzowicach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[49].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[50].

Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[51]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[52].

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• O. Henryk Kałuża SVD Dzieje Parafii Brożec i Okolic, Brożec - Nysa 2009, s. 190-191
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• RobertR. Hellfeier RobertR., Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6 .
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.