| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-OP | ||||||||||||
TERYT |
16 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia (31 grudnia 2017) |
9411,87 km² | ||||||||||||
Populacja (30.06.2024) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
99,2 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
52,8[2] | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
O | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Piastowska 1445-082 Opole | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Piastowska 1445-082 Opole | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Województwo opolskie – jedno z 16 województw w Polsce leżące w południowej części kraju. Obejmując obszar o powierzchni 9412 km² jest obecnie najmniejszym województwem w Polsce. Według danych z 30 czerwca 2020 r. było też województwem z najmniejszą liczbą mieszkańców – 980 771 mieszkańców[3]. Siedzibą władz województwa jest Opole[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze województwo opolskie zostało utworzone w 1950 r., w 1975 odłączone od niego zostały powiat raciborski i powiat oleski; ten ostatni, powiększony terytorialnie[5], powrócił w granice województwa w wyniku reformy administracyjnej w 1999 r.
Województwo opolskie utworzono w 1950 roku na mocy ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku[6], w wyniku podziału województwa śląsko-dąbrowskiego na województwo katowickie i opolskie. Do województwa opolskiego dołączono powiat brzeski i powiat namysłowski z województwa wrocławskiego. Nowe województwo, liczące 9506 km², było najmniejszym w ówczesnej Polsce. Według danych z 1950 ponad 50% ówczesnych mieszkańców stanowili autochtoni, około 25% mieszkańców województwa stanowili Kresowianie[7][8]. W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej[9] powstało nowe województwo opolskie: powiat raciborski przyłączono do województwa katowickiego, a niemal cały powiat oleski do nowo utworzonego województwa częstochowskiego (2 z 8 jednostek pozostały w województwie opolskim). Od 1999 roku, wobec likwidacji województwa częstochowskiego, powiat oleski jest ponownie częścią woj. opolskiego.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosi 9411,87 km²[10].
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. opolskim lasy obejmowały powierzchnię 249,8 tys. ha, co stanowiło 26,5% jego powierzchni[11].
Położenie administracyjne
[edytuj | edytuj kod]Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[12]:
- Czechami (z krajami morawsko-śląskim i ołomunieckim) na długości 192,4 km na południu
oraz z województwami:
- dolnośląskim na długości 193,7 km na zachodzie
- łódzkim na długości 56,2 km na północnym wschodzie
- śląskim na długości 230,9 km na wschodzie
- wielkopolskim na długości 47,7 km na północy
Położenie historyczne
[edytuj | edytuj kod]Większość obszarów województwa stanowi zachodnią część Górnego Śląska, natomiast cały region jest często określany Śląskiem Opolskim, nie do końca poprawnie, gdyż północno-wschodnie skrawki województwa (gmina Praszka i gmina Rudniki)[13][14] nie leżą na historycznym Śląsku, lecz w Wielkopolsce (ziemia wieluńska). Zachodnia część obecnego województwa (ponad 20% powierzchni)[potrzebny przypis] obejmują tereny historycznego Dolnego Śląska: większa część ziemi brzeskiej oraz ziemię namysłowską, które do 1950 roku należały do województwa wrocławskiego. Również takie miasta jak Nysa, Grodków, Otmuchów, Paczków i Głuchołazy położone są na terenach historycznego Dolnego Śląska (dawne księstwo nyskie)[15][16]. Prudnik i jego najbliższe okolice w średniowieczu stanowiły część Moraw (do 1337 roku)[17]. W południowej części województwa, w okolicy Kietrza znajduje się enklawa morawska[18].
Topografia
[edytuj | edytuj kod]W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 136 km, to jest 1°13′20″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 127 km, co w mierze kątowej daje 1°47′15″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 51°11′40″ szer. geogr. N – działka ewidencyjna nr 365/3 (powiat namysłowski),
- południowy: 49°58′20″ szer. geogr. N – nurt Opawy pomiędzy słupkami granicznymi nr IV/71a a nr IV/71c (powiat głubczycki),
- zachodni: 16°54′28″ dług. geogr. E – słupek graniczny nr 200 (powiat nyski),
- wschodni: 18°41′43″ dług. geogr. E – pd.-wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 725 (powiat oleski).
Najwyższym punktem jest wierzchołek Biskupiej Kopy – 889 m n.p.m. Najwyżej położonymi miastami województwa są Głuchołazy i Prudnik[19].
Stosunki wodne
[edytuj | edytuj kod]Główną rzeką województwa jest Odra. Pozostałe większe rzeki województwa to Mała Panew oraz Nysa Kłodzka. Największymi jeziorami są zbiorniki sztuczne, tj. Jeziora Nyskie, Otmuchowskie i Turawskie.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Województwo opolskie jest podzielone na z 11 powiatów oraz 1 miasto na prawach powiatu (Opole).
Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[3], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[3].
Herb | Flaga | Powiat | Powierzchnia [km²] |
Ludność | Gęstość zaludnienia [osób/km²] |
Lokata w Polsce według powierzchni | Lokata w Polsce według ludności | Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2014)[20] |
Zadłużenie samorządu względem dochodów (2014)[21] |
Stopa urbanizacji |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
brzeski | 875,96 | 89 632 | 102 | 158 | 139 | 20,5% | 5,6% | 56,5% | ||
głubczycki | 672,63 | 45 291 | 67 | 231 | 323 | 17,7% | 22,1% | 45,77% | ||
kędzierzyńsko-kozielski | 625,13 | 93 544 | 150 | 243 | 129 | 12,9% | 15,8% | 64,19% | ||
kluczborski | 851,91 | 65 266 | 77 | 164 | 228 | 13,2% | 52,3% | 51,05% | ||
krapkowicki | 441,80 | 63 580 | 144 | 296 | 238 | 8,8% | 20,6% | 55,1% | ||
namysłowski | 748,18 | 42 680 | 57 | 194 | 338 | 17,5% | 15,6% | 37,67% | ||
nyski | 1223,88 | 135 524 | 111 | 79 | 56 | 18,0% | 7,3% | 52,70% | ||
oleski | 973,38 | 64 167 | 66 | 132 | 234 | 8,9% | 15,1% | 36,78% | ||
opolski | 1534,30 | 123 813 | 81 | 29 | 62 | 12,8% | 6,2% | 14,52% | ||
prudnicki | 571,55 | 55 091 | 96 | 268 | 281 | 17,4% | 38,4% | 52,76% | ||
strzelecki | 744,27 | 74 171 | 100 | 195 | 196 | 8,9% | 16,1% | 45,19% | ||
Opole (m.n.p.p.) | 148,88 | 128 012 | 860 | 341 | 82 | 6,3% | 35,8% | 100% |
Podregiony statystyczne
[edytuj | edytuj kod]Województwo opolskie składa się z 2 podregionów statystycznych (GUS)[22] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:
- podregion nyski (kod 523) obejmuje 5 powiatów: powiat nyski, powiat prudnicki, powiat brzeski, powiat namysłowski oraz powiat głubczycki
- podregion opolski (kod 524) obejmuje 1 miasto na prawach powiatu i 6 powiatów: Opole, powiat opolski, powiat krapkowicki, powiat oleski, powiat kędzierzyńsko-kozielski, powiat strzelecki oraz powiat kluczborski
Urbanizacja
[edytuj | edytuj kod]W województwie opolskim jest 37 miast, w tym jedno na prawach powiatu.
Zestawienie na podstawie publikacji GUS z 30 czerwca 2020 roku[3].
Podkreślone zostały siedziby powiatów, a wytłuszczone miasta na prawach powiatu.
Największym miastem jest Opole.
Lp. | Herb | Miasto | Powiat | Ludność (30 czerwca 2020) |
Powierzchnia 31 grudnia 2017 (km²) |
Gęstość zaludnienia (os./km²) |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | Opole | m.n.p.p. Opole | 128 012 | 148,88 | 860 | |
2. | Kędzierzyn-Koźle | kędzierzyńsko-kozielski | 60 383 | 123,71 | 488 | |
3. | Nysa | nyski | 43 580 | 27,51 | 1584 | |
4. | Brzeg | brzeski | 35 491 | 14,61 | 2429 | |
5. | Kluczbork | kluczborski | 23 396 | 12,35 | 1894 | |
6. | Prudnik | prudnicki | 20 887 | 20,50 | 1019 | |
7. | Strzelce Opolskie | strzelecki | 17 766 | 29,97 | 593 | |
8. | Namysłów | namysłowski | 16 650 | 22,61 | 736 | |
9. | Krapkowice | krapkowicki | 16 105 | 21,01 | 767 | |
10. | Głuchołazy | nyski | 13 435 | 6,83 | 1967 | |
11. | Głubczyce | głubczycki | 12 468 | 12,54 | 994 | |
12. | Zdzieszowice | krapkowicki | 11 370 | 12,35 | 921 | |
13. | Olesno | oleski | 9374 | 15,08 | 622 | |
14. | Ozimek | opolski | 8524 | 3,25 | 2623 | |
15. | Grodków | brzeski | 8520 | 9,88 | 862 | |
16. | Praszka | oleski | 7585 | 9,35 | 811 | |
17. | Paczków | nyski | 7424 | 6,60 | 1125 | |
18. | Zawadzkie | strzelecki | 7073 | 16,46 | 430 | |
19. | Gogolin | krapkowicki | 6776 | 20,35 | 333 | |
20. | Otmuchów | nyski | 6506 | 27,82 | 234 | |
21. | Niemodlin | opolski | 6265 | 13,11 | 478 | |
22. | Kietrz | głubczycki | 5914 | 18,74 | 316 | |
23. | Wołczyn | kluczborski | 5852 | 7,47 | 783 | |
24. | Lewin Brzeski | brzeski | 5728 | 11,64 | 492 | |
25. | Głogówek | prudnicki | 5569 | 22,06 | 252 | |
26. | Tułowice | opolski | 4022 | 9,23 | 436 | |
27. | Dobrodzień | oleski | 3682 | 19,53 | 189 | |
28. | Byczyna | kluczborski | 3546 | 5,79 | 612 | |
29. | Kolonowskie | strzelecki | 3294 | 55,70 | 59 | |
30. | Baborów | głubczycki | 2903 | 11,86 | 245 | |
31. | Prószków | opolski | 2595 | 16,22 | 160 | |
32. | Leśnica | strzelecki | 2566 | 14,50 | 177 | |
33. | Gorzów Śląski | oleski | 2454 | 18,54 | 132 | |
34. | Biała | prudnicki | 2399 | 14,72 | 163 | |
35. | Korfantów | nyski | 1783 | 10,23 | 174 | |
36. | Ujazd | strzelecki | 1735 | 14,76 | 118 | |
37. | Strzeleczki | krapkowicki | 1539 | 27,74 | 55 |
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 30 czerwca 2020 r.[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 980 771 | 100 | 506 593 | 52 | 474 178 | 48 |
powierzchnia | 9 411,87 km² | |||||
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
104 | 54 | 50 |
Województwo zamieszkuje w centrum i na wschodzie ludność autochtoniczna, identyfikująca się głównie jako Niemcy oraz Ślązacy. Obecnie większość mieszkańców województwa (ok. 2/3) stanowi ludność napływowa (oraz ich potomkowie), która przybyła na ten teren po roku 1945, w związku z przekazaniem przez Związek Sowiecki oraz Aliantów Zachodnich wcześniej niemieckiej części Górnego Śląska Polsce[23]. Językiem dnia codziennego ludności niemieckiej i śląskiej jest dialekt śląski[24]. Etnicznie polska ludność składa się ze Ślązaków i osadników z międzywojennej Polski centralnej oraz (tzw. Kresowiaków) ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej (tzw. Kresów) zagarniętych przez Związek Sowiecki, a obecnie leżących w granicach Litwy, Białorusi i Ukrainy. Duża grupa etnograficzna Opolan, dzieląca się także na mniejsze, nie stanowi obecnie odnośnika identyfikacyjnego dla współczesnych mieszkańców województwa opolskiego. Owi Opolanie to dzisiejsi Niemcy i Ślązacy.
- Piramida wieku mieszkańców W. opolskiego w 2014
Liczba | Udział | |
---|---|---|
Polacy
(Bez innych deklaracji) |
837 343 | 87,76% |
Inna niż polska | 116 790 | 12,24% |
Ślązacy
(polska grupa etnograficzna) |
60 049 | 6,29% |
Niemcy | 59 911 | 6,28% |
Ukraińcy | 2 191 | 0,23% |
Anglicy | 1 061 | 0,11% |
Romowie | 887 | 0,09% |
Holendrzy | 582 | 0,06% |
Białorusini | 486 | 0,05% |
Amerykanie | 390 | 0,04% |
Włosi | 344 | 0,04% |
Irlandczycy | 337 | 0,04% |
Żydzi | 310 | 0,03% |
Rosjanie | 306 | 0,03% |
Czesi | 305 | 0,03% |
Ludność ogółem | 954 133 | 100% |
Religia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie województwa działalność prowadzą: Kościół rzymskokatolicki, Kościół greckokatolicki w Polsce, Kościół Polskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP, Kościół Chrystusowy w Polsce, Kościół Zielonoświątkowy, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Opolski Ośrodek Zen, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Stolica Boża i Barankowa, Unitarianie i Raelianie[26].
Administracja i polityka
[edytuj | edytuj kod]Samorząd województwa
[edytuj | edytuj kod]Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Opolskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Opole. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.
Marszałkowie województwa opolskiego:
- 1999–2002 Stanisław Jałowiecki
- w 2002 Ryszard Galla
- 2002–2003 Ewa Olszewska
- 2003–2006 Grzegorz Kubat
- 2006–2013 Józef Sebesta
- 2013–2024 Andrzej Buła
- od 2024 Szymon Ogłaza
Administracja rządowa
[edytuj | edytuj kod]Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Opolski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Opole[27], gdzie znajduje się Opolski Urząd Wojewódzki w Opolu.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. opolskiego wynosił 34,3 mld zł, co stanowiło 2,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 33,9 tys. zł (80,8% średniej krajowej), co plasowało opolskie na 11. miejscu względem innych województw[28].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. opolskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3335,29 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw[29].
We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 20 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,5% do aktywnych zawodowo[30].
Według danych z 2011 r. 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. opolskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[31].
W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. opolskim wynosiła 18,7 mld zł, co stanowiło 1,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w opolskim wynosiła 3,2 mld zł, co stanowiło 2,0% tej sprzedaży Polski[32].
Województwo opolskie posiada wysoko rozwinięty przemysł rolniczy, z szybko rosnącym udziałem usług. Najlepiej rozwinięte są środkowe i wschodnie części województwa. Na jego terenie działa Euroregion Pradziad z siedzibą w Prudniku. Posiada różnorodny przemysł, m.in. paliwowo-energetyczny (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Zdzieszowice), chemiczny (Kędzierzyn-Koźle, Opole, Grodków), elektromaszynowy, w tym metalowy (Ozimek, Zawadzkie, Prudnik), maszynowy (Opole, Brzeg, Praszka, Kędzierzyn-Koźle, Nysa, Krapkowice, Kluczbork, Bodzanów), środków transportu (Praszka), metalurgiczny (Ozimek, Zawadzkie), mineralny, w tym cementowo-wapienniczy (Chorula, Strzelce Opolskie, Opole, Tarnów Opolski), spożywczy (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Brzeg, Namysłów), meblarski (Kluczbork, Opole, Prudnik, Głuchołazy, Dobrodzień, Pludry, Paczków), skórzano-obuwniczy (Krapkowice, Strzelce Opolskie, Prudnik, Korfantów, Nysa, Głuchołazy), celulozowo-papierniczy (Krapkowice, Bodzanów, Głuchołazy, Kolonowskie), odzieżowy i dziewiarski[33].
Na terenie województwa brak większych złóż surowców mineralnych, z wyjątkiem skalnych, do których należą wapienie, margle, granity, bazalty. Eksploatowane są w większych ilościach w środkowej części województwa, Kotlarni i Górach Opawskich (kopalnia szarogłazu w Dębowcu koło Prudnika)[33].
Na liście produktów tradycyjnych znajdują się 74 produkty z województwa opolskiego[34].
Przedsiębiorstwa
[edytuj | edytuj kod]Obecnie najważniejszymi przedsiębiorstwami w województwie opolskim są: Grupa Azoty ZAK w Kędzierzynie-Koźlu, ArcelorMittal Poland Oddział w Zdzieszowicach (największy producent koksu w Polsce), Huta Małapanew w Ozimku (najstarsza huta działająca w Polsce), Kler w Dobrodzieniu, Przedsiębiorstwo Wyrobów Cukierniczych „Odra” w Brzegu (jedno z największych polskich przedsiębiorstw cukierniczych), biuro podróży Itaka w Opolu, Spółdzielnia „Pionier” w Prudniku i Elektrownia Opole.
Nieistniejące już przedsiębiorstwa, które działały na terenie województwa to między innymi Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex” w Prudniku (największy producent wyrobów włókienniczych w Europie), Zakład Samochodów Dostawczych w Nysie, Śląskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Otmęt” w Krapkowicach i Agromet-Pionier w Strzelcach Opolskich.
Bezpieczeństwo publiczne
[edytuj | edytuj kod]W województwie opolskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Opolu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[35].
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Na terenie województwa opolskiego znajduje się 36 rezerwatów przyrody.
Poza tym istnieją 4 parki krajobrazowe:
- Stobrawski Park Krajobrazowy, największy park w opolskim, obejmujący kompleksy leśno-łąkowe w środkowo-zachodniej części województwa.
- Park Krajobrazowy Góra Świętej Anny, obejmuje najcenniejszy przyrodniczo obszar Chełmu z licznymi stanowiskami storczyków
- Park Krajobrazowy Góry Opawskie, chroniący polską część Gór Opawskich.
- Załęczański Park Krajobrazowy (na terenie województwa leży tylko niewielki skrawek parku).
Turystyka i wypoczynek
[edytuj | edytuj kod]Za miejscowości województwa o największych walorach turystycznych uznaje się miasta: Otmuchów, Prudnik, Byczyna, Nysa, Kluczbork, Paczków, Opole, Kędzierzyn-Koźle, Głuchołazy i Brzeg, oraz wsie: Biskupice, Jarnołtówek, Pokrzywna, Łambinowice, Jemielnica, Turawa, Kamień Śląski, Góra Świętej Anny, Ścibórz, Rogów Opolski, Moszna i Krasiejów[36].
Popularnymi wśród turystów obiektami kultury i historii są np. pałac w Mosznej, JuraPark Krasiejów, gród rycerski w Biskupicach, sanktuarium św. Anny na Górze św. Anny, Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu-Bierkowicach[37]. Jako dziedzictwo polskiej historii prezentowana jest Góra Świętej Anny jako miejsce zaciętych walk III powstania śląskiego, renesansowy zamek w Głogówku, w którym podczas potopu szwedzkiego przebywał król Polski Jan Kazimierz, a także sanktuarium św. Józefa w Prudniku, w którym więziony był kardynał Stefan Wyszyński[38]. Głównym nurtem turystyki w województwie opolskim jest turystyka „do korzeni”, skupiająca się na turystach z Niemiec, którzy odwiedzają swoich krewnych lub tereny, z których pochodzi ich rodzina, a także miejsca związane z biografiami sławnych Niemców[39].
Za pomniki historii zostały uznane: Zamek Piastów Śląskich w Brzegu z renesansową bramą i kaplicą zamkową pod wezwaniem św. Jadwigi, zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy w Nysie, kościół odpustowy pod wezwaniem św. Anny w Oleśnie, zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji w Paczkowie i komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góry Świętej Anny[40]. W Brzegu powołany został Park Kulturowy „Książęce Miasto Brzeg”[41].
Na obszarze województwa znajdują się liczne zamki – w Brzegu, Głogówku, Namysłowie, Kędzierzynie-Koźlu, Otmuchowie, Niemodlinie, Białej Prudnickiej, Korfantowie, Karłowicach i Łące Prudnickiej. Są tu również ruiny zamków, m.in. w Trzebinie, Strzelcach Opolskich, Ujeździe, Chrzelicach. Znajdują się tu jedne z najstarszych w Polsce wież zamkowych – Wieża Piastowska w Opolu i Wieża Woka w Prudniku (najstarsza prywatna budowla obronna na terenie Polski)[42]. Województwo opolskie posiada też wiele okazałych pałaców – np. w Mosznej, Nysie, Kopicach, Dobrej, Naroku, Rozkochowie.
Wielokulturowość regionu jest powodem różnorodności opolskiej tradycyjnej kuchni. Na turystycznym szlaku kulinarnym „Opolski Bifyj” znalazły się obiekty z powiatów: kluczborskiego, prudnickiego, opolskiego, krapkowickiego, kędzierzyńsko-kozielskiego, oleskiego, brzeskiego, nyskiego i strzeleckiego[43].
Na południu województwa, w powiatach prudnickim i nyskim znajdują się znane ośrodki wypoczynkowe położone w Górach Opawskich – miejscowości Pokrzywna, Moszczanka, Jarnołtówek, Dębowiec, Wieszczyna. W Prudniku zaczyna się, ciągnący się przez całe Sudety (do Świeradowa-Zdroju) Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza – jedna z dwóch najważniejszych oznakowanych tras pieszych w polskich górach[44].
Najwięcej turystycznych obiektów noclegowych znajduje się w powiatach: nyskim, opolskim, brzeskim, oleskim, kluczborskim, prudnickim i kędzierzyńsko-kozielskim[45].
Nauka
[edytuj | edytuj kod]- Opole
- Uniwersytet Opolski
- Politechnika Opolska
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu
- Wyższe Międzydiecezjalne Seminarium Duchowne w Opolu
- Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu
- Brzeg
- Nysa
Honorowi Obywatele Województwa Opolskiego
[edytuj | edytuj kod]Lista osób którym nadano tytuł Honorowy Obywatel Województwa Opolskiego[46]:
- Karol Jonca (2002)
- Zdzisław Peszkowski (2002)
- Dennis Robert Radojcich (2002)
- Kurt Beck (2002)
- Christoph Grimm (2002)
- Robert Rauziński (2003)
- Haus-Josef Vogel (2004)
- Zbyszko Bednorz (2004)
- Alfons Nossol (2004)
- Adam Hanuszkiewicz (2005)
- Marian Zembala (2005)
- Wojciech Kilar (2006)
- Anna Nawrocka (2006)
- Waldemar Dąbrowski (2006)
- Bogdan Hussakowski (2006)
- Dorota Simonides (2008)
- Joachim Mertes (2009)
- Jerzy Buzek (2013)
Transport
[edytuj | edytuj kod]Transport drogowy
[edytuj | edytuj kod]Według danych na dzień 31 grudnia 2018, na terenie województwa opolskiego było 10 504,8 km dróg publicznych, w tym: 779,5 km dróg krajowych (z czego 88,1 km autostrad), 995,5 km dróg wojewódzkich, 3 890,0 km powiatowych i 4 839,8 km gminnych[47].
Transport kolejowy
[edytuj | edytuj kod]W województwie opolskim znajduje się 798 km eksploatowanych linii kolejowych (14. miejsce w kraju), z czego 362 km to linie jednotorowe, natomiast 436 km – dwu- i więcej torowe. 440 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[48]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa opolskiego jechał 5,3 raza pociągiem[49].
W województwie znajduje się 30 czynnych dworców kolejowych, 3 z nich są wpisane do rejestru zabytków (stan na dzień 31 października 2014)[50].
Województwo opolskie jest właścicielem 22 pojazdów szynowych: 11 spalinowych i 11 elektrycznych.
Seria | Typ | Liczba | Producent / Modernizator | |
---|---|---|---|---|
EN57AL | 5B/6B | 4 | Pafawag / Pesa i ZNTK MM | [51] |
EN63A Impuls | 36WEa | 7 | Newag | [52][53] |
SA103 | 214Ma | 3 | Pesa | [51] |
SA109 | 212M | 1 | Kolzam | [54] |
SA134 | 218Md | 5 | Pesa | [55] |
SA137 | 220M | 2 | Newag | [56] |
Sport
[edytuj | edytuj kod]Hokej
[edytuj | edytuj kod]W rozgrywkach hokeja na lodzie uczestniczą kluby Opole HK i Orlik Opole. W przeszłości funkcjonowały też kluby Odra Opole, Pogoń Prudnik i Chemik Kędzierzyn-Koźle. Z Opola pochodził Rudolf Czech – dwukrotny olimpijczyk. W hokej na trawie gra klub Dwójka Nysa[57].
Kolarstwo
[edytuj | edytuj kod]Miastem o tradycjach kolarskich jest Prudnik – pochodzili stąd m.in. Stanisław Szozda, Franciszek Surmiński i Krzysztof Szafrański. Kolarze Zarzewia Prudnik i LZS Opole byli medalistami mistrzostw Polski. Każdego roku we wrześniu w Prudniku odbywa się Memoriał Stanisława Szozdy.
Funkcjonuje Opolski Związek Kolarski[58]. W województwie opolskim czterokrotnie odbyły się mistrzostwa Polski w kolarstwie przełajowym: 1954 (Nysa), 1957 (Niemodlin), 1968 (Prudnik), 1970 (Kędzierzyn). Przez województwo wielokrotnie przebiegała trasa wyścigu Tour de Pologne.
Koszykówka
[edytuj | edytuj kod]Koszykówka cieszy się popularnością w Prudniku, który nazywany jest „koszykarską stolicą Opolszczyzny”[59]. Pogoń Prudnik – najwyżej utytułowany klub koszykarski – wielokrotnie uczestniczyła w rozgrywkach I ligi, a także zdobył tytuł mistrza Polski młodzików. W I lidze mecze rozgrywała również drużyna Weegree AZS Politechnika Opolska. W Basket Lidze Kobiet grała Odra Brzeg. Koszykarskie Ośrodki Sportowego Szkolenia Młodzieży PZKosz utworzono w Prudniku (oddział męski) i w Brzegu (oddział żeński)[60].
Opolski Związek Koszykówki (OZKosz) organizuje rozgrywki III ligi mężczyzn i II ligi kobiet, a także lig juniorów[61].
Łucznictwo
[edytuj | edytuj kod]Jednym z najlepszych klubów łuczniczych w Polsce jest Obuwnik Prudnik, którego zawodnicy zdobyli tytuły mistrzów Polski, Europy i świata[62]. Pozostałymi klubami łuczniczymi w województwie są Chrobry Głuchołazy i Apacz Prudnik[63].
Opolski Okręgowy Związek Łuczniczy ma siedzibę w Głuchołazach[64]. Mistrzostwa Polski w łucznictwie odbywały się w województwie opolskim w latach: 1955 (Opole), 1975 (Prudnik), 1982 (Prudnik), 1989 (Prudnik), 2004 (Prudnik), 2013 (Głuchołazy).
Piłka nożna
[edytuj | edytuj kod]Do najbardziej utytułowanych klubów piłkarskich należą: Odra Opole, Włókniarz Kietrz, Małapanew Ozimek, MKS Kluczbork, Start Namysłów oraz Chemik Kędzierzyn-Koźle. Kluby te zajmują najwyższe lokaty w tabeli wszech czasów I ligi[65], a opolska Odra grała ponadto w Ekstraklasie. Najstarszym zarejestrowanym klubem piłkarskim w województwie opolskim jest Pogoń Prudnik[66]. W rozgrywkach Ekstraligi kobiet występował Rolnik Biedrzychowice-Głogówek[67].
Pierwszym okręgowym związkiem sportowym na Opolszczyźnie był Podokręg Związku Piłki Nożnej w Prudniku[68]. Opolski Związek Piłki Nożnej organizuje rozgrywki IV ligi mężczyzn i IV ligi kobiet, klasy okręgowej (podzielona na grupy północną i południową), klas A i B, III ligi futsalu, rozgrywki juniorów, trampkarzy i młodzików, a także szczebel regionalny Pucharu Polski[69]. Opole gościło finał Pucharu Polski w 1987.
Siatkówka
[edytuj | edytuj kod]Jednym z najwyżej utytułowanych klubów siatkarskich w Polsce jest ZAKSA Kędzierzyn-Koźle – wielokrotny zwycięzca Ligi Mistrzów oraz mistrzostw Polski. W PlusLidze mecze rozgrywała również Stal Nysa (zdobywca Pucharu Polski). W rozgrywkach I ligi mężczyzn uczestniczyły kluby Mickiewicz Kluczbork, ZAKSA Strzelce Opolskie i AZS Politechnika Opolska. W Tauron Lidze (najwyższa klasa żeńska) gra UNI Opole.
Opolski Związek Piłki Siatkowej odpowiada za prowadzenie rozgrywek III ligi.
Wasserball
[edytuj | edytuj kod]Na południu województwa, w pobliżu Prudnika, odbywają się unikatowe zawody wodnej piłki prądowej Wasserball, organizowane przez lokalne jednostki ochotniczych straży pożarnych. We wsi Przechód corocznie odbywa się Międzynarodowy Turniej Piłki Prądowej Wasserball, natomiast w Kierpniu odbywają się zawody lokalne[70].
Żużel
[edytuj | edytuj kod]Sport żużlowy uprawiany jest w Opolu. W rozgrywkach I ligi uczestniczył klub Kolejarz Opole – medalista mistrzostw Polski. Z Opola pochodził Jerzy Szczakiel – pierwszy polski indywidualny mistrz świata na żużlu.
Obiekty sportowe
[edytuj | edytuj kod]Największym stadionem w województwie jest Stadion Miejski „Odra” w Opolu[71]. Pozostałymi obiektami z dużą pojemnością są m.in.: Stadion Miejski w Ozimku, Stadion Polonii Nysa, Stadion Miejski w Kędzierzynie-Koźlu, Stadion Miejski w Zdzieszowicach, Stadion Miejski w Kluczborku, Stadion Sportowy w Namysłowie i Stadion Miejski w Prudniku.
W województwie funkcjonuje również wiele hal widowiskowo-sportowych z których największe są: Stegu Arena w Opolu, Hala „Azoty” w Kędzierzynie-Koźlu, Hala Nysa, Hala „Obuwnik” w Prudniku i Hala Gwardii im. Jerzego Klempela w Opolu.
W Opolu znajduje się żużlowy Stadion im. Mariana Spychały.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Monika Jurek wojewodą opolskim. 2023-12-20. [dostęp 2023-12-20].
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
- ↑ a b c d e Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25] .
- ↑ Urząd Statystyczny w Opolu [online], opole.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-21] .
- ↑ Przyłączono do niego m.in. Dobrodzień, który w przeszłości znajdował się w powiecie lublinieckim.
- ↑ Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa (Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255).
- ↑ Atlas historyczny Polski, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1985, tabl. 53., ISBN 83-7000-016-9.
- ↑ Stanisław Rospond, Polszczyzna Śląska, 1970, s. 160.
- ↑ Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 .
- ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
- ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ „Praszka jest jedną z najstarszych osad w dawnej ziemi wieluńskiej”, w: Miasto i Gmina Praszka – rys historyczny [online], Urząd Miejski w Praszce, 18 kwietnia 2006 [zarchiwizowane z adresu 2007-07-27] .
- ↑ „Tereny gminy [Rudniki] historycznie wchodziły w skład ziemi wieluńskiej”, w: Gmina Rudniki [online], Starostwo Powiatowe w Oleśnie [zarchiwizowane z adresu 2007-10-26] .
- ↑ Renata Pysiewicz-Jędrusik , Andrzej Pustelnik , Beata Konopska , Granice Śląska, Wrocław: Rzeka, 1998, ISBN 83-911532-0-7, OCLC 43216062 .
- ↑ Tereny wchodzące w skład księstwa nyskiego w: Historia biskupiego księstwa nyskiego.
- ↑ Augustin Bogislaus Weltzel, Historia miasta Prudnika na Górnym Śląsku, Opole: Wydawnictwo MS, 2005, ISBN 83-8894-560-2 .
- ↑ Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016.
- ↑ Andrzej Dereń , Prudnik ma nowy plan miasta [online], 20 czerwca 2018 [dostęp 2021-11-23] (pol.).
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. poz. 853).
- ↑ Ranking zadłużenia samorządów 2014 r.. wspolnota.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-10)]., wspolnota.org.pl.
- ↑ Klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS).
- ↑ Danuta Berlińska. 1999. Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości. Opole: Stowarzyszenie Instytut Śląski i Państwowy Instytut Naukowy-Instytut Śląski w Opolu; Tomasz Kamusella. 2001. Podstawowe parametry do konstrukcji historii regionu Śląsk Opolski (s 10-24). 2001. Śląsk Opolski. No 3.
- ↑ Niemcy w województwie opolskim w 2010 roku: pytania i odpowiedzi: badania socjologiczne członków Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. 2011. Gliwice i Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
- ↑ a b GUS, Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynależności narodowo-etnicznej, języka używanego w domu oraz przynależności do wyznania religijnego [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ Strona prudnickiej grupy raelian.
- ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-02] .
- ↑ Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820 .
- ↑ a b opolskie, województwo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-12-15] .
- ↑ Lista produktów tradycyjnych [online], Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi [dostęp 2021-11-23] (pol.).
- ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27].
- ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 28.
- ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 38.
- ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 41.
- ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 26.
- ↑ Obiekty wpisane na listę Pomników Historii [online], Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 29 czerwca 2011 [dostęp 2022-07-20] (pol.).
- ↑ Tomasz Dragan , Książęce Miasto Brzeg. Radni miejscy podjęli uchwałę o utworzeniu Parku Kulturowego w Brzegu [online], Urząd Miasta w Brzegu, 31 października 2016 [dostęp 2022-07-20] (pol.).
- ↑ Wojciech Góra , Prudnik - Wieża Woka - Nasze Sudety [online], naszesudety.pl [dostęp 2021-11-24] .
- ↑ Drobek i Dawidejt-Drobek 2019 ↓, s. 39.
- ↑ Prudnik – urokliwe miasto na pograniczu polsko-czeskim [online], Onet Podróże, 27 sierpnia 2020 [dostęp 2022-07-19] (pol.).
- ↑ Turystyka w województwie opolskim w 2019 r., opole.stat.gov.pl
- ↑ Honorowi Obywatele Województwa Opolskiego – oficjalna strona samorządu województwa opolskiego. umwo.opole.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]..
- ↑ GUS, Transport – wyniki działalności w 2018 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-03-23] (pol.).
- ↑ Transport. Wyniki działalności w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 94, ISSN 1506-7998 .
- ↑ Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
- ↑ Czynne dworce kolejowe. 2014-10-31. [dostęp 2014-12-30].
- ↑ a b Opole: Kolejny szynobus na torach. inforail.pl, 2009-09-07. [dostęp 2012-09-22].
- ↑ Martyn Janduła: Komplet Impulsów w Opolskiem. Są już starania o kolejne pojazdy. rynek-kolejowy.pl, 2017-04-04. [dostęp 2017-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-04)].
- ↑ Opolskie ma dwa kolejne Impulsy. inforail.pl, 2018-03-08. [dostęp 2018-03-11].
- ↑ Piotr Synowiec. Opolski SA109-008 wreszcie w ruchu planowym. „Świat Kolei”. 2/2005, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Opole: Pesa zakończyła dostawy nowych SZT. InfoRail. [dostęp 2012-04-23].
- ↑ SA137-004 dla województwa Opolskiego. inforail.pl, 2012-05-17. [dostęp 2012-09-10].
- ↑ Hokej na trawie. Zespół ULKS Dwójka zdominował mistrzostwa Polski [online], nto.pl, 19 lutego 2010 [dostęp 2024-08-06] .
- ↑ Opo – Opolski Związek Kolarski [online], pzkol.pl [dostęp 2024-08-06] .
- ↑ Grupa Azoty ZAK S.A. partnerem koszykówki. Podpisanie umowy z I-ligowym Klubem Sportowym Pogoń Prudnik [online], zak.grupaazoty.com, 16 września 2019 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Lista ośrodków KOSSM PZKosz [online], mlodeasyparkietow.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-06] .
- ↑ Opolski Związek Koszykówki [online], ozkosz.pl [dostęp 2024-08-06] .
- ↑ Łucznictwo [online], asipprudnik.pl, 31 sierpnia 2018 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Sprawozdanie z działalności Polskiego Związku Łuczniczego za rok 2023 [online], archery.pl, s. 8 [dostęp 2024-08-06] .
- ↑ Okręgowe Związki Łucznicze [online], archery.pl [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Tabela wszech czasow II ligi (zaplecza Ekstraklasy) [online], zawisza1946.pl [dostęp 2024-08-06] .
- ↑ Jubileusz najstarszego klubu na Opolszczyźnie, „Głos Włókniarza”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 26 (549), Prudnik: Samorząd Robotniczego PZPB, 15 października 1985, s. 3 .
- ↑ Damian Wicher-Sienkiewicz , Wyniki i tabele: 13–14 marca [online], Teraz Prudnik!, 14 marca 2021 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Janusz Stefanko , Damian Wicher , Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X .
- ↑ 4 Liga opolska [online], pilkaopolska.pl [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Andrzej Dereń , Wasserball. Będą lać wodę! Takiej gry już dawno nie widzieliście! [online], Teraz Prudnik!, 16 lipca 2024 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
- ↑ Stadion Opolski już niedługo rusza z poszukiwaniami sponsora tytularnego [online], 24opole.pl, 27 czerwca 2024 [dostęp 2024-08-06] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Danuta Berlińska. 1999. Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości. Opole: Stowarzyszenie Instytut Śląski i Państwowy Instytut Naukowy-Instytut Śląski w Opolu.
- Tomasz Kamusella. 2001. Podstawowe parametry do konstrukcji historii regionu Śląsk Opolski (s. 10–24). 2001. Śląsk Opolski. No 3.
- Masnyk Marek. 1989. Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.
- Wiesław Drobek, Ewa Dawidejt-Drobek. Nowe turystyczne funkcje wsi na Śląsku Opolskim w kontekście pamięci przeszłości. „Studia Obszarów Wiejskich”. 54, 2019. Warszawa: PAN IGiPZ. ISSN 1642-4689.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego
- Opolski Urząd Wojewódzki
- Województwo opolskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20] , liczba ludności na podstawie danych GUS.