Zamek w Niemodlinie

Schloss Falkenberg

nr rej. 20/50 (R/315) z 22 maja 1950[1]
Zamek Niemodlin (2023)
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Niemodlin
Rozpoczęcie budowy	XIV wiek
Plan budynku
Położenie na mapie Niemodlina Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie Polski Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie województwa opolskiego Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie powiatu opolskiego Zamek w Niemodlinie
Położenie na mapie gminy Niemodlin Zamek w Niemodlinie
50°38′30,8″N 17°37′23,3″E/50,641889 17,623139
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zamek w Niemodlinie (niem. Schloss Falkenberg) – zabytkowy^[2] zamek w Niemodlinie.

Późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami; rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich.

Czteroskrzydłowy, wokół zasadniczo prostokątnego dziedzińca, skrzydło zachodnie z kwadratową wieżą bramną (w górnej części ośmioboczną), skrzydło wschodnie niższe (dwukondygnacyjne, pozostałe skrzydła - trzykondygnacyjne). W narożnikach dziedzińca częściowo wtopione w bryłę cztery wieże z klatkami schodowymi. Dachy mansardowe (skrzydła północne i południowe) oraz dwuspadowe (skrzydła wschodnie i zachodnie), hełm wieży dwukondygnacyjny, prześwitowy, późnobarokowy^[3]. Elewacja wieży zdobiona sgrafitto. Nad prostym w wyglądzie portalem znajduje się kartusz z her­bem von Pra­schma^[4].

W 1313 roku książę Bolesław, syn księcia opolskiego Bolka I, wzniósł nizinny, murowany zamek na miejscu XIII-wiecznej kasztelanii, na wschodnim krańcu miasta, na lewym brzegu Ścinawy. Pierwotna, niewielka budowla średniowieczna wtopiła się całkowicie w późniejsze, nowożytne mury. Pozostałości gotyckiej zendrówki oraz fragmenty kamieniarki zauważalne są w południowo-zachodnim skrzydle zamku.

W 1428 roku zamek został zniszczony przez najazd husytów, w 1552 przez pożar, w 1643 ucierpiał w efekcie wojny trzydziestoletniej^[5]. Po katastrofalnym pożarze z 1552 roku, został przejęty w zastaw przez hrabiego von Logau, który następnie sprzedał go wraz z całym Niemodlinem Kasparowi von Pückler. Nowożytna rezydencja budowana była w trzech etapach (1573–1577, 1589–1592, 1610). Fundatorami była rodzina Pücklerów, a od XVII w. kolejnych właścicieli zamku – Promnitzów. Czteroskrzydłowa budowla z prostokątnym dziedzińcem z arkadami, podobnie jak w nieodległych pałacach w Brzegu czy Prószkowie, inspirowana była renesansowymi założeniami krużgankowymi, w tym zamkiem na Wawelu. W tej fazie szczególnie efektowne było skrzydło kurtynowe od strony rzeki - z pomieszczeniami w przyziemiu i ażurowym krużgankiem na II kondygnacji, otwierającym widok na krajobraz i rzekę poniżej zamku. Po roku 1787, z inicjatywy nowego właściciela, hrabiego ana II Nepomuka von Praschma, w zamku zmieniono wystrój wnętrz i dokonano licznych przeróbek na poszczególnych kondygnacjach. Kolejne prace, z wieku XIX, doprowadziły m.in. do zamurowania arkad krużganków i przebudowy kaplicy^[6].

Szczególnie charakterystyczna dla niemodlińskiego pałacu jest sylwetka wieży bramnej, ozdobionej techniką sgraffito. Zachowały się też elementy wyposażenia i dekoracji z różnych faz budowy (eklektyczne stiuki, klasycystyczny kominek w sali południowego skrzydła, ornamenty kolebkowego sklepienia, polichromowane kasetony stropów, neostylowe malowidła w kaplicy). Nad dawną fosą istnieje kamienny most ozdobiony rzeźbami świętych (Wendelina, Floriana, Antoniego Padewskiego, Jana Nepomucena).

Ostatnim przedstawicielem dawnych rodów, których własnością był zamek w Niemodlinie, był do 1945 hrabia Fryderyk Leopold von Praschma.

Po II wojnie światowej zamek był siedzibą: Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, liceum, szkoły podoficerskiej. W roku 1990 zrujnowany i bezustannie dewastowany i rozkradany obiekt kupił prywatny inwestor. We wnętrzach zamku Jan Jakub Kolski nakręcił film Jasminum, który miał premierę w 2006 roku (do dziś zachowały się malowane na sklejkach obramowania filmowych cel mnichów na dziedzińcu, polichromia z ucieczką do Egiptu w pomieszczeniu nad bramą wjazdową i "witraże" z kolorowej folii w krużgankach). W tym samym roku właścicielem zabytku został łódzki Instytut Postępowania Twórczego.

W 2015 roku zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela^[7], spółki Centrum z Łodzi. Powołana została Fundacja na Rzecz Zamku Książęcego Niemodlin 1313^[8]. Prace remontowe doprowadziły do zabezpieczenia bryły nowymi dachami, osuszenia fundamentów, udrożnienia piwnic, dzięki czemu możliwe było otworzenie obiektu dla zwiedzających. W 2016 roku przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono na prawie 4 tys. mkw. poszycie dachowe, układając „w łuskę” ok. 120 tys. dachówek. W planach jest wymiana stolarki, w tym wszystkich okien oraz renowacja elewacji. Ma ona, według nowatorskiej koncepcji, eksponować kolejne etapy budowy i rozbudowy zamku^[9].

Zamek, dzięki promocji i atrakcjom – takim jak izba tortur, kopia Bursztynowej Komnaty w jednej z sal zamku (w 2023 niedostępna do zwiedzania), cykliczne imprezy kulturalne, stado danieli zamieszkujących park – stał się jednym z najpopularniejszych obiektów turystycznych województwa opolskiego. W ciągu dwóch miesięcy 2017 roku odniósł zwycięstwa w konkursach Polskiej Organizacji Turystycznej. W listopadzie 2017 roku zdobył Certyfikat Internautów – Najlepszy Produkt Turystyczny 2017, a wcześniej – we wrześniu – zajął I miejsce w głosowaniu Top Zamki i Pałace w Polsce^[10]. Aktualnie - stan na lato 2023 - trasa turystyczna obejmuje ciąg piwnic pod trzema skrzydłami zamku, kaplicę oraz trzy pomieszczenia na I kondygnacji (parter).

• 
  Herb Praschma na wieży bramnej
• 
  Dziedziniec od bramy wjazdowej
• 
  Krużganek skrzydła zachodniego^[11]
• 
  Widok na zamek z lotu ptaka^[12]
• 
  Daniel na schodach zamku
• 
  Kopia Bursztynowej Komnaty
• 
  Zamek w II połowie XIX w.
• 
  Izba tortur

• Jasminum - film z 2006 r.

• Tomasz Jurasz: Zamki i ich tajemnice. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1972. Brak numerów stron w książce
• Teresa Kudyba: O panach na Niemodlinie. [dostęp 2008-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].