Pałac w Dąbrowie Niemodlińskiej

nr rej. 159/55 z 11.07.1955
Pałac od południowego wschodu
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Dąbrowa (powiat opolski)
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	renesans, eklektyzm
Rozpoczęcie budowy	XVII w.
Ukończenie budowy	XIX w.
Plan budynku
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Pałac w Dąbrowie Niemodlińskiej
Położenie na mapie Polski Pałac w Dąbrowie Niemodlińskiej
Położenie na mapie województwa opolskiego Pałac w Dąbrowie Niemodlińskiej
Położenie na mapie powiatu opolskiego Pałac w Dąbrowie Niemodlińskiej
50°40′47,2″N 17°44′50,6″E/50,679778 17,747389
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac w Dąbrowie – zabytkowy^[1] pałac w miejscowości Dąbrowa (powiat opolski).

Późnorenesansowa rezydencja przebudowana w okresie historyzmów, jeden z cenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej okolic Opola.

Pierwotny trójskrzydłowy pałac został wzniesiony w latach 1615–1617 przez Joachima von Tschetschau-Mettich, być może na miejscu średniowiecznej budowli. Od 1740 do 1769 roku pałac należał do Franciszka Jana Larischa. W latach 1769–1788 właścicielami była rodzina Prittwitzów herbu Wczele. Po nich budowla trafiła w 1788 roku w ręce rodziny Ziegler-Klipphausen. Właśnie oni, po 1805 roku zakładają park przy pałacu, a także bażanciarnię i stawy hodowlane. W 1878 zamek kupuje książę Alfred von Hatzfeld-Wildenburg (właściciel m.in. rezydencji Schönstein(inne języki) w Nadrenii).

W 1893 roku pałac został kupiony przez ród książąt pszczyńskich, Hochbergów i praktycznie natychmiast Conrad Eduard von Hochberg przystąpił do jego radykalnej przebudowy. W latach 1894–1897 wykonano ją w konwencji neorenesansowej. Z wcześniejszej budowli pozostawiono jedno skrzydło i wieżę wjazdową. Do bryły pałacu dodano pawilon z okrągłą basztą w narożniku skierowanym ku południu, pięcioboczny ryzalit i dorycki portyk dźwigający taras w skrzydle północno-wschodnim. Do podwyższonego skrzydła północno-zachodniego dobudowano część mieszkalną z kolistą klatką schodową.

Z tego czasu datują się obszerne zabudowania folwarczne na południe od pałacu. W 1920 r. Anna von Hochberg wyszła za mąż za dziedzica sąsiednich Ciepielowic, Hermanna zu Solms-Baruth, ostatniego właściciela dąbrowskiej rezydencji. Po dojściu nazistów do władzy, pałac został przejęty przez państwo, a właściciele eksmitowani. Przed wybuchem II wojny NSDAP urządziła w budynku szkołę dla nauczycielek, następnie był w nim punkt reperacji mundurów armii niemieckiej.

W 1945 r. pałac zajął sztab wojskowy 1 Frontu Ukraińskiego, urządzono tam też lazaret. Wyposażenie zostało w większości rozszabrowane. W latach 1948–1975 w pałacu mieścił się m.in. Urząd Repatriacyjny, Państwowy Ośrodek Magazynowy i Ośrodek Doradztwa Rolniczego. W 1975 roku pałac wraz z otaczającym go dawnym parkiem krajobrazowym przejęła Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Opolu, tworząc w nim sale wykładowe, czytelnię oraz pokoje noclegowe dla wykładowców i studentów zaocznych^[2]. Należący wciąż do Uniwersytetu Opolskiego obiekt jest w złym stanie technicznym, plany właściciela sprowadzają się do tworzenia projektów przedsięwzięć typu Centrum Biznesowe. Pałacem opiekują się mieszkańcy działający w Stowarzyszeniu "Dąbrowskie Skarby", dzięki czemu m.in. kilkukrotnie w roku jest on dostępny do zwiedzania^[3].

Pałac to budynek dwukondygnacyjny, murowany z cegły, tynkowany, czteroskrzydłowy z prostokątnym dziedzińcem z krużgankami. Nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami, facjatami i szczytami. Częściowo podpiwniczony (sklepienia kolebkowe). Fasada główna jedenastoosiowa, z niesymetrycznie usytuowaną wieżą bramną. Wieża pięciokondygnacyjna, zwężająca się uskokowo, najwyższa część ośmioboczna z baniastym hełmem z latarnią. Sień przejazdowa sklepiona krzyżowo. Kolejna sień w sześcioosiowej elewacji południowo-wschodniej, sklepiona kolebkowo z lunetami. Tam też portal z I połowy XVII wieku oraz drewniana loggią. Skrzydła północno-wschodnie i północno-zachodnie siedmioosiowe. Na ścianach dziedzińca widoczne pozostałości sgraffitowej dekoracji (motywy roślinne) z I połowy XVII wieku. W narożniku zachodnim dziedzińca wieloboczna wieżyczka, pierwotnie klatka schodowa, w narożniku północno-wschodnim drewniana loggia^[4]. We wnętrzach z niewielkimi zmianami zachowany dawny układ pomieszczeń. W części wschodniej budynku sala o sklepieniu krzyżowym wspartym na centralnym filarze. W skrzydle północno- wschodnim dawna kaplica, w skrzydle północno-zachodnim trzybiegowa klatka schodowa z podestami. Część kolebkowych i krzyżowych sklepień w pomieszczeniach z późnorenesansową dekoracją stiukową (imitacje żebrowań i dekoracje plafonowe). Kartusz z hrabiowskim herbem Hochbergów znajduje się na kamiennej balustradzie balkonu nad wjazdem w wieży bramnej oraz herb podstawowy Hochbergów nad wejściem od strony parku, przy czworobocznej narożnej wieży (od wschodu).

Pałac ogrodzony jest murem z bramą wjazdową od strony południowego zachodu. Zabudowania gospodarcze i oficyna usytuowane od strony południowej. Park przypałacowy (wpisany do rejestru zabytków pod numerami 71/83 z 1.08.1983 oraz 169/49 z 29.04.1949), o powierzchni przeszło 20 ha został założony jako ogród włoski w XVII wieku, przekształcony na park angielski w I połowie XIX wieku. Oś widokowa biegnie ku wschodowi. Pierwotna wielkość parku została mocno ograniczona po II wojnie, w 2016 roku został częściowo zrewaloryzowany.

Boczne wejście w półkolistym portalu z kartuszem zawierającym herb rodziny von Hochberg^[5].

• 
  Herb von Hochberg nad wejściem
• 
  Herb hr. Hochberg
• 
  Kominek z herbem Hochberg
• 
  Herb von Hochberg
• 
  Herb von Hochberg
• 
  Herby von Mettich
• 
  Herb hr. von Mettich
• 
  Szczyt z orłem pruskim

• Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków województwa opolskiego – stan na dzień 31 grudnia 2021 r. [1]
• Zamek w Dąbrowie w repozytorium zabytek.pl [2]
• K. Koszarska, Dąbrowa, projekt „Pałace Śląska” [3]